یەكەتیی ئەوروپا ئەم ساڵی 2017یە بە دڵەڕاوكەیەكی زۆرەوە بەرێ دەكات. حاجی قادر وتەنی لە نێوان بەرداشی رۆم و عەجەمدا، لە رۆهەڵاتەوە ترس لە ئاست رووسیا دەمەبەدەم هەڵدەكشێ و لە رۆئاواشەوە ئەمەریكا لە زاری سەرۆكی تازەوە دەمبەدەم رای دەگەینێ، كەوا سەردەمی پشتكردنە یەكەتیی ئەوروپا تەنانەت هاوپەیمانیی ناتۆش دەستی پێ كرد. هەرچەندە وەزیریی دەرەكیی ئەمەریكا ویستی لە كۆنفرانسەكەی میونیخ ئەو دڵەڕاوكەیە بڕەوێنێتەوە بەڵام نەڕەوایەوە لەبەرئەوەی سەرۆك ترامپ تا ئێستا بە موو لەوەی وتوویەتی پاشەكشەی نەكردووە. وەك دەردەكەوێ، وێروەتری (پرایۆریتی) لە سیاسەتی دەرەكیی ئەمەریكادا گۆڕانی سەتی سەتی بە سەردا هاتبێت و لەم گۆڕانەشدا (وێ دەچێ) كەرتەی ئەوروپا قوربانییە زلەكە بێت دوای ئەویش خۆمان.

یەكەتیی ئەوروپا دەیویست، دوای ئەوەی ریفراندۆمەكەی 23ی حوزەیرانی 2016ی بریتانیا، بڕیاری دەرچوونی دا، دەسبەجێ كردەوەی دەرچوونەكە بكەوێتە ڕێ، بەڵام ساڵێك بە سەردا سووڕایەوە و یەك هەنگاو چییە لەو دەرچوونە نەكەوتووەتە باری جێبەجێبوون. ئەگەر دەرچوون زوو دەستی پێ بكردایە، یەكەتیی ئەوروپا دەیتوانی كاری (با بە دەواری شڕ) بە بریتانیا بكات لەو هەزاران كۆنتراكتەی لە نێوان هەردوولادا هەیە. بەڵام ئەوە رووی نەدا و بریتانیا نەك هەر بەرزەكی بانان رزگاری بوو بگرە مەترسیی ئەوەش هاتە بەرەوە، كە وڵاتەیلی تری وەك فرەنسا و هۆڵەندا و ئیتاڵیا شوونپێی ئەو هەڵگرن و بچنە دەرەوە. دۆناڵد ترامپ لە دەسپێكی بانگەشەكەی خۆی لە كێبەركێی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا پاڵپشتیی برێگزیتی كرد، دوای بردنەوە و دانیشتنیشی لە خانووە هێلكەیییەكەی كۆچكی سپیدا، زوو تێرێزا مەییی سەرۆك وەزیری بریتانیای بینی و دەركەوت سیاسەتی ئەو دوو وڵاتە بۆ سەردەمی داهاتوو، تەواو جووت دەبێت.

هەڵوەشانەوەی یەكەتیی ئەوروپا، لە رۆاڵەتدا برێتییە لە هەڵوەشانەوەیەكی ئابووری و بازرگانی بەڵام لە ناوەڕۆكدا برێتییە لە پاشەكشێیی بەهایەلی مرۆڤایەتی، كە دەشێ بڵێین ئەوانە زیاتر بەهایەلی ئەوروپایین و بەرهەمی ئەو پێشكەوتنانەن ماوەی چەند سەت ساڵێك لە كەرتەی ئەوروپادا روویان دا. مۆدێرنیزم (نوێكاری)، داهێنانێكی ئەوروپایی بوو بەڵام گزینگی خۆی دایەوە سەر تەواوی مرۆڤایەتی لە هەر چوار نكاری دنیادا. ئێستا لە ئەوروپا چینی سەرەوەی كۆمەڵگە و ئەوەش، كە پێی دەڵێن بژاردە، لە بەردەم ئەو ترازانەدا كێچی كەوتووەتە كەوڵ هەرچەندە ئەوە رووداوێكی ناچارییە لە مێژوودا و هەر دەبوو ئەو یەكەتییە ئابووری و بەهایەلییە هەڵوەشێتەوە و لە شوێنیدا بەرژەوەندیی ئابووریی جودا جودا جێی خۆیان بكەنەوە. دەبێ ئەوە بزانین، كەوا چینی سەرەوەی كۆمەڵگە و بژاردەی كۆمەڵایەتی، بەردەوام ئاگایان لە كێشە و ئازاری چینەیلی ژێرەوە نییە لە كاتێكدا ئەو چینەیلە چەكێكی كارایان بە دەستەوەیە بۆ سەرەوەوژێكردنەوەی دنیا، كە برێتییە لە چەكی دێموكراسی لە باری كۆمەڵگەی پێشكەوتوودا.

بڕیاری دێموكراسی لەو وتە دێرینە عەرەبییە دەچێ، كە دەڵێ: با بە پێچەوانەی حەزی كەشتییەوە هەڵدەكات. وەك بینیمان دوای برێكزیت، بژاردەی بریتانیا دەمی بوو بە تەڵەی تەقیو كوردواتەنی. لەو رۆژانەدا ئەندامێكی ئەنجوومەنی لۆردەیل وتی سەتی هەشتای ئەو ئەنجوومەنە لەگەڵ برێگزیتدا نییە، بەڵام سەتی سەتیشی لەگەڵدا نەبێت هیچ لەو پرسە ناگۆڕێت و كاروانی جودابوونەوە ملی رێگەی گرتووەتە بەر. لە ئەمەریكاشدا هەر وەیە. لە بردنەوەی ترامپەوە، چینی سەرەوەی كۆمەڵگە و بژاردەیلی كۆمەڵایەتی، نەخوازە راگەیاندنی گشتی، وەك بەراز بەرەوڕووی بەرهاتی هەڵبژاردنەكە و دەرچوونی ترامپ وەستاوەتەوە و هەزار بیانوو دەهێنێتەوە، كە ئەوەش هیچ بایی و نرخێكی نییە. لەو رۆژانەدا رۆژامەنووسێكی ئەوروپاییم بینی، من دەموت تازە رۆیی و دنیا بەرەو رووێكی تر وەرچەرخا ئەویش دەیوت (دەبینی چۆن تا چوار مانگی تر ترامپ دەردەپەڕێنین)، لە وەڵامدا قسەیەكم كرد لە جۆری ئەوەی لە كوردیدا دەڵێن (بڕۆ لە گووپی خۆت بدە)، چینی سەرەوەی كۆمەڵگە بە دوای بەرژەوەندیی خۆیدا وێڵە و بژاردەیلی كۆمەڵایەتیش بە یاری خۆیدا هەڵدەڵێ، كە ئەو یارە برێتییە لە بەهایەلی سیاسی و كۆمەڵایەتیی ناوكۆ، بەڵام كاكم ئاگای لێ نییە ئاو بە ژێریدا رۆییوە. ئەو بەرژەوەندییە ئابوورییانەی چینی سەرەوە و ئەو لەیلایەی، كە بژارەیلی كۆمەڵایەتی پێیدا هەڵدەڵێت، گەلێك جار بگرە زۆربەی جار، لەگەڵ بەرژەوەندیی چینەیلی ژێرەوەدا پێچەوانە دەوەستنەوە. نموونەیەكی دیار بۆ ئەمە ئەو سێ ملیۆن و نیو كۆچەرەیە، كە لە ئەوروپای رۆهەڵاتەوە روویان كردووەتە بریتانیا و تێیدا بنەجێ بوونە و كاركەری ناوەخۆیان لە بواری كاردا خلیسكاندووەتە دەرەوە.

رەنگە هەنگاوی سەرەكیی برێگزیت (دەرچوونی بریتانیا) لە پازدەی مانگی ئاداردا بێتە نان، بەڵام ترس وەك ئەم رۆژانە لە راگەیاندندا باسی دەكەن ئەوەیە رەنگە تا ئەو مێژووە (نیوەی بولگاریا و رۆمانیا خۆیان بكوتنە بریتانیاوە)، كە پاشان بە پێی بنەوای ژیان بۆ مانەوە، هێز نییە دەریانپەڕێنێتەوە. ئەوەش ئەو سیاسەتەیە سەرۆك دۆناڵد ترامپ لە جیاتی چینەیلی ژێرەوە نوێنەرایەتیی دەكات، ئیتر با هەرچی راگەیاندنە لە گۆپی خۆی بدات و گوێز بژمێرێ. دروستكردنی دیوارێك لە سنووری جوداكەرەوەی مەكسیكۆ و ئەمەریكادا، بە تێگەیینی من لە بەرئەوەی سەر بە بژاردەم و لە روانگەی بەهایەلەوە بۆ دنیا دەڕوانم، كارێكی كرێتە و دیواری بەرلین دەهێنێتەوە بیر، بەڵام راستیشت دەوێ دیوارەكەی لە مەڕ ترامپ دیوارێكی ترە. دیواری بەرلین دیواری ئایدیۆلۆجی بوو ئەمەیان ئابوورییە، ئەمەیان برامان برایی كیسەمان جیایییە. وەك سامۆئیل هنتنگتن دەڵێ سەردەمی ململانەی ئایدیۆلۆجی بە رماندنی دیواری بەرلین بڕاوەتەوە.

تەواو وەك چۆن دۆناڵد ترامپ بیر لە ئەمەریكایەكی مەزن دەكاتەوە و نایەوێ چیتر پارە بۆ پرسی دەرەكی بە فیڕۆ بدات، كە بە لای زۆرەوە ئەو پرسانە برێتین لە دێمۆكراتی و مافی مرۆڤ و بە رووداهاتنەوەی توندتێژی و مافی ژن و منداڵ و ئەمانە، كە لە رێگەی داودەزگایەلی كۆمەڵگەی شارستانییەوە ساڵانە بە زۆر شوێنی دنیا دەگەیی لەوانە ناوچە بەدیۆمەكەی خۆمان، پاڵاوتە (مورەشەح)ی ئەوپەڕٍ دەسەڕاستی فرەنساش، مارین لوپان بیر لە بەرژەوەندیی تەنیا فرەنسا دەكاتەوە. رەنگە بەختیش بۆی یار بێت لەمەدا لەبەرئەوەی ئیسلامی لاڕۆ زۆری چاندووە، كە خاتوون لوپان بەرەكەی بچنێتەوە. زەرەرمەندی گەورەش لەو ترازان و هەڵوەشانەوەیەی لە دنیای پێشكەوتوودا رووی داوە و بەڕێوەیە رووبدات، ناوچە هیچ و پووچەكەی خۆمان دەبێت. لە جیاتی ئەوەی سوود لەو هەموو هەلە وەربگرێت، كە دنیای پێشكەوتوو شێست ساڵە دەینێتە بەردەمی، هات سیستەمی دیكتاتۆریی بە كورسییەوە نووساو و ئیسلامی چەپەڵی دڕندەی هێنایە بەرهەم، (كەواسە) كاورای سنەیی وتەنی: با هەر بیخوات و بە ژەهری ماری بێت.