---- نویستەی و هۆرەوگێڵنای گرد بابەتێو، سیاسی، کۆمەڵایەتی، ئەدەبی، فەلسەفە، پەروەردە، هۆنەری، مێدیایی و. . . . پەیوازەن هەر بە هەورامی بۆ.
---- دڎان نیای بە مافە ڕەواکاو ئێمەیرە پیمانێوەن پەی ئا کەس و لایەنا کە باسوو نیازپاکی و دێمۆکراسی وازی و ڕێزگێرتەی جە مافەکاو مرۆڤی کەرا. ئێمەیچ هەر پی پیمانەیە ئا کەس و لایەنا نرخنمێ و چەنیشا جووڵیەیمێوە و سەروو ئی بنەما و ڕێزگێرتەیە چەنیشا مژیومێ. .
بە درێژایی تارێخوو ئانزانی فرە زوانی وجووڎش بیەن و ئیسەیچە هەن. ئەگە نەواچێمێ گرد وەڵاتێو وەڵاتی فرەزوانین، بە دڵنیاییەوە فرەینەو وەڵاتاو دنیاێ وەڵاتێ فرەزوانیەنێ و ئینەیچ فرە ئاساین. وەڵاتی تەک زوان یا نیەن، یان ئەگەر بۆ فرە دەگمەنەن و ئینە نائاسایین. تەنانەت چا وەڵاتە دەگمەنایچە کەمینێ زوانیێ هەر بیینێ و هەنێ. با پاو بڕیاروو یونسکۆی ئەرکوو گرد دەسەڵاتێوەن کە ئی فرە زوانیە جە یاساو بنەڕەتی وێشەنە گونجنۆ و بە ڕەسمیش بشناسۆ و تەماموو پەیوازیەکاشا پەی فەراهەم کەرۆ تا گەشە کەرا و جە فۆتیای ڕزگارشا بۆ.
هەر زوانێو پەی وێش خەزانەو فەرهەنگێوەن و بەشێوە گرینگەن جە وێبیەو(هویت) ئانزانی. چیگەنە و چی ڕۆنە ئەڵبەتە فرەتەر پاگێری سەروو زوانی ئەڎایی کریۆ، چوون زوانی ئەڎایی تەنیا زوانێوەن کە زاڕۆ ھەر جە لەمەو ئەڎایشەنە چەنیش ئاشنا بۆ و جە دەموو ئەڎایشەو مژنەوۆش. زاڕٶ چەنی ئی زوانێە گەورە بۆ، پی زوانیە ماناکا فێر بۆ و پێوەنڎنی بە دنیاو دەورووبەریشەو کەرۆ. ئی زوانە ھەر جە دەورانوو زاڕۆڵەیی بۆ بە بەشێو گرینگ جە کەسایەتی ئانزانی و بۆ بە پردەو فاڕایەو فەرھەنگوو مرۆڤایەتی جە وەیردەنە پەی ئارۆی و جا ئارۆوە پەی ئایەندەی. پەوکەی زانایاو ویەوو زوانشناسی، پەروەردە و دەروونشناسی وانای و پەروەردە بە زوانی ئەڎایی پەی گەشەکەردەی ویر و مەژگ و کەسایەتی و تواناکاو زاڕۆی بە پەیواز مزانا و یونسکۆیچ بە تەمامی ئینا پەشتەو ئی پەیلوایانە. پەیجۆریە عێلمیەکا جە تەماموو دنیاینە سەلەمنانشا کە زوانی ئەڎایی تەنیا زوانێوەن کە زاڕۆ بە ئاسانی و بێ کێشە و کرژ یاوۆشەنە. پەوکەی زوانی ئەڎایی باشتەرین زوانەن پەی فێربیەی ماناکا و گەشەکەردەی تواناکاو زاڕۆی و کارامەیی و پسپۆڕی دماڕۆی و ھەرپاسە پەی بەھێز کەردەی پێوەنڎیە کۆمەڵایەتیەکاش.
بایەخ نەڎای و وەربەس کەردەی زوانی ئەڎایی نە تەنیا غەدرێو گەورەن جە زاڕۆی، بەڵکوو جە یاساو سەزادای و وەر وەرگێری جە ژێنۆسایدی، بە ژێنۆسایدی زوانی (لینگۆساید) ئەشناسیان و بکەراو ئی تاوانێ بە تاوانکاری وەرانوەروو مرۆڤایەتیەوە تاوانبارێ کریاینێ و شایانوو سەزایە قورسێنێ.
زوانی هەورامی، یۆ چا زوانانە کە هەڕەشێ فۆتیایش جە درێژماوەنە ئینا سەرەو و ئەگەر ئێمەی هەورامی بە پەلە نەیاومێ فریاڎشەو و سیاسەتی زوانی دەسەڵاتدارە زاڵەکاو وەڵاتەکەیما ھەر پیچۆرە بلۆ وەرەو کە تا ئیسە لوان وەرەو، ئی ھەڕەشێ ھەر مەنۆ و جە ئاکاموو ئی سیاسەتە زاڵمانەینە زوانەکەما ڕۆ بە کزی ملۆ و تاویۆوە. ئێمەی ھەورامی زوان مشۆ پی ئەرکوو وێما ھۆربێزمێ و ھەرمانێو کەرمێ کە زوانی یەکەم جە ھەورامان و جە گرد ویەرێوەنە زوانی هەورامی بۆ.
نویستەی و هۆرەوگێڵنای گرد بابەتێو، سیاسی، کۆمەڵایەتی، ئەدەبی، فەلسەفە، پەروەردە، هۆنەری، مێدیایی و. . . . پەیوازەن هەر بە هەورامی بۆ. جیا چانەیە مشۆ بێ وچان پەی بەڕسمی ئەشناسای زوانی هەورامی پێسەو زوانێو سەربەوێ و زوانی یەکەم جە هەورامانەنە چەنی دەسەڵاتدارە زاڵەکا گژیەیمێ و داواو ئا مافا کەرمی کە پەی نموونەی سۆرانی و کرمانجی و فارسی هەنێشا، نە زیاڎ نە کەم. ئینەیچە مافێو سروشتی و بێ ئیلا و ئەولاو وێمانە و خێروبەرەکەتوو هیچ کەسێو یان لایەنێو نەبیەن و نیەن. دڎان نیای پی مافە ڕەواو ئێمەیرە پیمانێوەن پەی ئا کەس و لایەنا کە باسوو نیازپاکی و دێمۆکراسی وازی و ڕێزگێرتەی جە مافەکاو مرۆڤی کەرا. ئێمەیچ هەر پی پیمانەیە ئا کەس و لایەنا نرخنمێ و چەنیشا جووڵیەیمێوە و سەروو ئی بنەما و ڕێزگێرتەیە چەنیشا مژیومێ.
چی پێوەنڎینە و جە قووڵایی دڵیەوە ڕۆ زوانی ئەڎایی جە گردلایەتا موبارەک بۆ
موختار کەریمی، 2020. 02. 21 - ئاڵمان
