بە نێزیكبوونەوە لە وادەی رۆیینی كاربگێڕیی باراك ئۆباما لە كۆچكی سپی لە بیستەمی ئەم مانگەدا، وردەوردە هیوا بۆ ئاشتی و داهێورینەوەی كرژی لە سەرتاسەری دنیا جارێكی تر دەگەشێتەوە دوای ئەوەی بەشێكی زۆری مرۆڤایەتی بەتایبەتی لەم ناوچەیەی خۆماندا، دەردی بە دەست سیاسەتی چەوت و چەواشەی ئەو كاربگێرییەوە كێشا هەر لە كێشانەوەی سوپای ئەمەریكا لە عێراق 2010، كە بەم كارە نابەرپرسانەیە وڵاتێكی دەوڵەت هەڵوەشاوەی لە هەموو رووێكەوە دا بە دەست كۆماری ئیسلامییەوە. دووەم لە بەهاری عەرەبیدا پشتی برایەلی موسڵمانی میسری گرت، كە بزاوێكی ناوەشاوە بوون بۆ بەڕێوەبردنی وڵات لەم سەردەمەدا. لە لیبیادا بە زەبری چەكی هاوپەیمانیی ناتۆ، ئەو وڵاتەی هەڵوەشاندەوە و كردی بە زەلكاوێك كەسی لێ دەرنەچێ، لە سووریاشدا سیاسەتێكی بێسەروبەری وای برد بەڕێوە تەنیا توندتێژیی لێ هاتە بەرهەم.

هەلی ئەوە لێرەدا نییە هەموو دزێوی و كرێتییەكی سیاسەتی ئەو كاربگێڕییە وەرد بدەینەوە، تەنیا ئەوانەیان باس دەكەین، كە راستەوەخۆ لە ژیانی سیاسی و ئابووریی ئێمەدا بەدەریان دایەوە. لە پلەی یەكەمدا كێشەی سووریا، كە رێی خۆش كرد بۆ سەرهەڵدانی هۆنینەوەیەك بەناوی دەوڵەتی ئیسلامی. وەك لەم رۆژانەدا هەندێك سەرچاوەی راگەیاندن دەیڵێن، وڵایەتەیلی یەكگرتووی ئەمەریكا لە ساڵی 2015 بایی چل ملیار دۆلار چەكی بۆ دەرەوە هەناردووە، لەم چلەدا تەنیا قەتەر، شازدە ملیار و نیو پشكی بووە و هەمووشمان دەزانین ئەوەی قەتەر كڕیویەتی بووە بە ئاگر و بەسەر گەلی عێراق و سووریا لە رێی هۆنینەوەی داعشەوە داباریوەتەوە. لەبەرئەوە، جێی ئەوپەڕی هیوایە وا دەمبەدەم، رۆیینی ئۆبا و كاربگێرییەكەی نێزیك دەبێتەوە، تەنانەت بەر لەوەیش، كە بڕۆن تیشكێكی گەش لە ئاسۆی چارەسەری كێشەی سووریادا خەریكە سەردەردێنێ.

لە 29ی مانگی رابردوودا، سەركۆماری رووسیا ڤلادیمێر پووتن رێككەوتنی ئاوربەستی نێوان حكوومەت (یان رێژیم)ی سووریا و گرووپەیلی چەكداریی راگەیاند، كە ئێستا بوو بە دوازدە رۆژ ئەو ئاوربەستە بە سەركەوتوویی دەڕوات بە رێوە. لێرەوە دەركەوت كارباری شەڕ و ئاشتی لەم ناوچەیەدا و بە تایبەتیش لە كێشەی سووریا، كە گرێكوێرەی یەكەمە، كەوتووەتە دەستی ترۆیكا (سێبەگایی)ی رووسیا و توركیا و ئێران بەڵام سەرۆك ئۆباما و وەزیرە دەرەكییەكەی، جۆن كیری، لە هەموو رووێكەوە كەوتنە پەڕگەوە. پێش حەوتووێك رەنگە، سەرۆك ئۆباما وتی "رووسیا هیچی نییە بیهنێرێ بۆ دەرەوە لە چەك و نەوت و گاز زیاتر"، دەشێ مەبەستی ئەوە بێ تەنیا ئەمەریكا بەهایەلی دێموكراسی و ئازادیی دەربِرین و ئازادییەلی تاك و مافی مرۆڤ و تد. . . لەگەڵ خۆیدا دەبات بۆ هەركوێیەكی بچێ، بەڵام لە سەردەمی ئۆبامادا ئەمەریكا پشتی بزاوەیلی رادیكالی گرت، تەنانەت خۆیشی دژی (جاستا)ی كۆنگریس وەستایەوە، كە یاسایەكە بنج و بناوانی تیرۆریزمی ئیسلامی، واتە سعوودی عەرەبییە، دەخاتە قەفەزی تۆمەتبارییەوە. رووسیاش رووسیای جاران نەماوە، كە بەڕاستی هیچی نەبوو لەگەڵ خۆیدا بیبات. لە كێشەی سووریادا بینیمان رووسیا شانبەشانی دەسوەردانی سەربازی، هەوڵی دا چارەسەری سیاسی بەسەر چارەسەری سەربازیدا هەڵكشێنێ، لە بەدەنگەوەچوونی یارمەتیی مرۆڤیشدا، زیاتر بە تەنگ گەلی سووریاوە بوو و لەگەڵ نوێنەری ناودەوڵەتی ستێفان دیمستۆرادا فرە هاوكار بوو. بەگوێرەی هەندێك زانیاری، كە راگەیاندنی فرەنسا لەم رۆژانەدا دەیچرپێنن، رەنگە رووسیا تاقیكردنەوەی خۆی لە سیستەمی فیدراڵیدا بۆ چارەسەری كێشەی سووریا بگوازێتەوە، كە ئەمە گرینگە بۆ لایەنی كوردی، هەرچەندە چارەسەرێكی نیوەناچڵیشە بەڵام دەسكەوتێكە دەشێ لە داهاتوودا دیواری بەسەردا هەڵچنن.

بە كورتی، لە كێشەی سووریادا روون بووەوە، رووسیا لە ئەمەریكا زیاتر پەرۆشی تەناهی و داهێورینە لە سیاسەتی دەرەكیی خۆیدا. ئەمەش هاندەرێكی بەجێیە بۆ دۆناڵد ترامپی سەرۆكی تازە هەڵبژار بۆ خۆشكردنەوەی پێوەندی لەگەڵیدا. ترامپ لەم رۆژانە لە وارگەی تویتەری خۆیدا وریتەیەكی كرد وتی: "ئەوانەی پێیان وایە خۆشكردنەوەی پێوەندی لەگەڵ رووسیا لە بەرژەوەندیی ئەمەریكادا نییە، تەنیا گێل و گەوجێكن" هەروەها وتی: "ئەمەریكا لە دەرەوەی خۆیدا كێشەی هێندە زۆرە پێویستی بە كێشەی تر نییە". هیچی پێ ناوێ، كە ترامپ وەك ملیاردێر و بزنسمانێك بە ئاوەزكەی دەسمایەگێڕییەوە بە دنیادا دەڕوانێ، كە ئەویش برێتییە لە دنیایەكی هێمن و هێور بۆ گەشەی بزنس، هەروەها هاوكاری و نێزیكبوونەوە لە هەموو لایەك لەو پێناوەدا. وەك لە هەندێك سەرچاوەدا هاتووە، دوو لەوانەی لە كاربگێڕیی ئۆبامادا رۆڵ دەگێڕن، سیناتۆر جۆن مككەین و لندسی گراهێم، وەك پێناو (دەڵاڵ) لە نێوان دەستەبەند (زومرە)ی چەك و وڵاتەیلی دەرەوەدا دێن و دەچن، لەم رۆژانەشدا لە ئۆكرانیا بوون.

هەر ئەو تیمە، زۆر بە گەرمی سەرقاڵی ئەوەن لە رێی بیانووی دەسوەردانی كرەملین لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی ئەمەریكا چ بە هەڵمەتی راگەیاندن چ بە دزەی زانیاری بە هۆی چەپاودانی سیستەمی ئینتەرنێتەوە، درێژە بە گرژی و تەنگژە لە ئاست رووسیادا بدەن. ئۆباما لە حەوتووی دووماهیكی ساڵی رابردوو سواڵە (حوزمە)یەكی تر سزای دژی كرەملین دەركرد هەرچەندە لە بەرامبەردا پووتن تۆڵەبەتۆڵەی لەگەڵدا نەكردەوە، بەڵام هیچی پێ ناوێ، كە ئەمانە كۆسپ و تەگەرەن لە پێش كاربگێڕیی دۆناڵد ترامپ و دیار نییە ئاخۆ لە خۆشكردنەوەی پێوەندی لەگەڵ رووسیا دەتوانێ بەسەریاندا زاڵ بێ یان نا؟

خۆشبوونەوەی پێوەندیی نێوان رووس و ئەمەریكایی، بەدەردانەوەیەكی گرینگ و راستەوەخۆی لە ژیانی ئێمە لە رۆهەڵاتی ناوەڕاستدا دەبێ. بۆ نموونە كۆماری ئیسلامیی ئێران، ئەگەر لە كێشەی ناوكەییدا بە ڕووی ئەمەریكادا بێتەوە، ئەوە بە پشتیوانیی رووسیایە، توركیا لە بەڕووداهاتنەوەی ئەمەریكا و ئەوروپادا پشتی بە رووسیا بەستووە، كێشەی یەمەن هەر لەو نێوانەدایە، كێشەی لیبیا بەبێ یەكبڕیاریی ئەمەریكا و رووسیا و ئەروپا چارەسەر نابینێ. لە هەمووشی گرینگتر كێشەی سووریایە، هەرچەندە ئەو سێبەگایییەی رووسیا و توركیا و ئێران، رۆڵێكی كارا لەیزی لە گەیین بە بڕیاری ئاوربەست، دووریش نییە بگات بە چارەسەر لە كۆبوونەوەكەی ئاستانەی كازاخدا، بەڵام بوونی داعش و نووسرە و زۆرانی تر لە گۆڕەپانی سووریادا، وەك هەڕەشەی رژد بەپێوە دەمێنن ئەگەربێو ئەمەریكا دەستی قەتەر و سعوودیە لە پارەدان و چەكداركردنیان نەبڕێتەوە.

گۆڕان خێرایە و كورد لەو نێوانەدا، من زۆر مەترسی دەكەم ئەوەی لە سەردەمی شەڕ بە توانستی خۆیەكی و پاڵپشتیی دەرەكی، لە گۆڕەپانی عێراق و سووریادا بە دەستی هێنابوو، بە فێڵ و تەڵەكە و سیاسەتی بەگژ یەكترەوە نان، لێی وەرگرنەوە. كەمێك هەل ماوە بۆ بەخۆدا چوونەوە، با وریا بین لەدەستی نەدەین.