یادی تێپەربوونی 20ساڵە بەسەر هێرشە تۆقینەرو تێرۆرستیەکانی سەر ئەمریکادا کە بە هێرش بۆسەر هەردوو باڵەخانە بازرگانیەکەی نێۆرک دەستی پێکرد و هەردووکیان تەختکران،
ئەم هێرشە بە چووار فرۆکەی فرێندراوی ئەمریکی خۆی ئەنجامدرا،
یەکەم هێرشیان لەکاتژمیر 9، 37 خولەکی بەیانیدا بوو، فرۆکەیەکی بۆینگ خۆی کێشا بە باڵەخانە بازرگانیە بەناوبانگەکەی نێورکدا،
کە رۆژانە ژمارەی کارکەر تیایدا بە 5000 کەس دەژمێرێت بەڵام بەهۆی ئەوەی هێرشەکە بەیانی زوو ئەنجامدرا، ئەو ژمارە زۆرەی خەلک لە باڵەخانەکاندا نەبوو،
فرۆکەی دووهەم بە 17 خولکە دوای فرۆکەی یەکەم خۆی کێشا بە باڵەخانەی دووهەمدا کە کوتۆتە خوارووی باڵەخانەی یەکەم ،
لە پەنجەرەی باڵەخانەکەوە خەڵکە بێتاوانەکە لەترسدا خۆیان فرێدەدایە خوارەوە،
پاش نزیکەی یەک کاتژمێر باڵەخانەی خواروو داتەپی وکەوت و پاش نیو کاتژمیر باڵەخانەی باکوریش کەوت و روخا نزیکەی 1400 کەس، لەم دووباڵەخانەیەدا گیانیان لەدەستدا، ئەم باڵەخانانە دەکەونە ناوچەی مەنهاتن لەنێۆرک، بۆیەئەوناوچەیە هەمووی بە تەواوی چۆلکرا،
پاش ئەم دوو فرۆکەیە بە ماوەیەکی کەم، فرۆکەی سێهەم کە بەهۆی خۆکوژەوە دەستی بەسەردا گیرابوو، خۆیدا بە وەزارەتی جەنگی ئەمریکادا ( پنتاگۆن)، بووە هۆی گیان لەدەستدانی 59 کەسی ناو فرۆکەکە، و هەروەها گیان لە دەستدانی 125 کەسی ناو وەزارەتی بەرگری، هەردوای ئەوە هەواڵدرا بە هەموو فرۆکەکانی ئاسمانی نێورک کە بەخیرای بنیشنەوە، کۆشکی سپی و پەرلەمانی ئەمریکا (کابیتول) بەتەواوەتی لەترسی هێرشیتر چۆلکران،
فرۆکەی چوارهەم بەهۆی ئازایەتی وبەرگری خەڵکانی ناو فرۆکەکەوە کە نیازی بوو خۆیبدات بە کۆشکی سپیدا خرایە خوارەوە، ئەم هێرشانە بوونە هۆی گیان لەدەستدانی نزیکەی 3000 کەسی بێتاوان،
ئەمرۆ هەینی لەیادی ئەو هیرشانەدا جۆبایدنی سەرۆکی ئەمریکا لە وتارێکدا وتی دووژمنانی ئەمریکا لە هەرکوێ یەکبن راویان دەکەین و دەیانگرین و سزایان دەدەین، دەستیان لێناپاریزین،
بایدن وتی یەکیەتی و یەکگرتنی ئەمریکیەکان بەهێزترین چەکی ئێمەن وهێزی ئێمەن،
سەرۆکی ئەمریکا لەوکاتەدا جۆرج دەبلیوو بووش بوو کە لە سەردانی قوتابخانەیەکی بنەرەتی بوو، لە فلۆریدا، هەواڵەکەی پێدرا و برایە بنکەی ئاسمانی لە نبراسکا، پاشان هاتە بەردەم کامیراو رایگەیاند وڵاتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا تاوانباران دەدۆزیتەوە و سزایان دەدات، پاش ماوەیەک گەرایەوە واشنتۆن لە وتارێکیدا وتی (ئەم هێرشانە خانوو دەروخێنین بەڵام ئەمریکانا، لە پاش ئەم هێرشانە دنیا نامێنێتەوە وەک ئەوەی کە هەیە )،
لەمکاتەدا زانرابوو کە قاعیدە و ئوسامە بنلادن داڕیژەرو پلاندانەر وبکەری ئەم هێرشانەن ودەسەڵاتی تالیبانی ئەفگانستان هاوکاریانین، جۆرج بووش وتی ( داڕێژەرو هاوکاریکەر وەک یەک تاوانبارن) دەستیان لێناپاریزین،
ئەمکارە تێرۆرستیە بووە هۆی هێرشی ئەمریکابوو بۆسەر ئەفگانستان، هەموو گەلی ئەمریکا لەگەڵ سزاو لێدانی قاعیدەو تالیباندا بوون، هەرە زۆری ولاتانی دنیاش پشتگیری ئەمریکا بوون بۆ لیدانی قائعیدەو تالیبانی تیرۆرست،
هێرش دەستی پیکردو بەبەشداری 51 دەوڵەت وسوپا، لەماوەی کەمتر لە مانگێک دەسەڵاتی تالیبانی روخان و کابولی پایتەختی داگیرکرد، تالیبانی دەرکردە دەرەوەی ئەفگانستان، دوای بیست ساڵ لە مانەوەی ئەمریکا لە ئەفگانستانداو کوژرانی 2443 سەربازی ئەمریکی و بە هەدەردانی زیاترلە 180ملیاردۆلار، لەکۆتایدا بایدن بریاری کشانەوەیدا،
بەبێ ئەوەی هیچ راوێژێک وگفت و گۆیەک دەربارەی کشانەوەو رێکەوتن، لەگەڵ ئەو 51 ولاتەدا بکات، کە بە سوپا راستەو خۆ بەشداری شەری قاعیدەو تالیبانیان کردو بوونە هاوپەیمان وپشتگیری ئەمریکا،
ماوەی 20 ساڵ ئەم وڵاتانەی دۆست وهاوپەیمانی ئەمریکا لە شەردا بوون و سەربازیان لێکوژرا و زیانی مادیان بەرکەوت لە ئەفگانستاندا، ئەمریکا بەبێ ئاگادار کردنیان، لە ژێرەوە کەوتە گفت و گۆو دانوستاندن لەگەڵ تالیباندا کردو بریاری کشانەوەیدا،
هەردوولایان ریکەوتبوون کەدوا سەربازو سوپای ئەمریکا لە یادی یانزەی ئۆکتۆبەردا بکشیتەوە واتە بەیانی،
بەلام بە بڵاو بونەوەی هەواڵەکە ورەی سوپای دەسەڵاتەکەی ئەفگانستان شکاو نەیانتوانی شەربکەن و خۆیان لەبەردەم سوپای تالیباندا رابگرن بۆیە تالیبان توانی دەستبگرێتەوە بەسەر کابولی پایتەختدا، بە سەدان تانک و فرۆکەو چەک وجبەخانەیەکی زۆری ئەمریکی و ئەوروپی کەوتە دەست تالیبان،
کشانەوەکەی ئەمریکا بە پەلە پروزێیەک وبە شێوەیەک بوو، کە هیچی کەمتر نەبوو لە کشانەوەکەی ساڵی 1975 سایگۆنی کەهەتا ئێستاش ئەمریکیەکان بە شەرمەوە باسی دەکەن،
کشانەوەی کابول بووە هۆی رەخنەو گازەندەی زۆری دۆست و هاوپەیمانەکانی ئەمریکا وتەنانەت حیزبەکان وسیاسەت مەدارانی ئەمریکا بە گاڵتە جاریەوە باسی ئەم کشانەوەیە دەکەن،
جیگەی سەرنجی چاودێرانی سیاسیە کە ئەم کشانەوەیە لە کاتێکدایە، کە لە 4 ساڵی رابردوودا لە ئەفگانستاندا تەنها یەک سەربازی ئەمریکی کوژراوە، کەواتە ئەم کشانەوەیە لە تێکشکانەوە نەهاتووە، وەک سایگۆن !
بۆیە دەکرێت هەمووان بپرسین ئەی ئەم کشانەوە خێرایە، بەم ئاژاوەیەو بەم شێوە ناڕێک و پێکیە بۆ ؟
ئەمریکاو هاوپەیمانانی توانیان تالیبانی تیرۆرست بە شەڕو بۆردومان و لێدانی سەربازیی ئاسمانی و ئەرزی51 دەوڵەت، بە نزیکەی مانگێك بروخێنین و لە کابول دەریانکەن،
ئێستا پاش 20ساڵ ئەوەتاین لەهەمان چوارگۆشەی یەکەمدا وقاعیدە پیرۆزبای ئەم سەرکەوتنە لە تالیبان دەکات،
هەمان دەسەڵات بەبێشەر و بێکێشە لە پاکستانەوە دەکەوێتە رێگەو بەکەمتر لە مانگێک، کابول دەخاتەوە ژێردەستی خۆی، هۆکەی چیە ؟
20 ساڵە ئەمریکاو ئەوروپا تالیبانمان وەک تیرۆرست پێدەناسێنین، سێ ساڵ زیاترە لە ژێرەوە لەگەڵ ئەم تێرۆرستانەدا، دانوستان وتو وێژ دەکەن، ئایا تالیبانەکان بەم 20 ساڵە گۆراون و بوونەتە دیومکراسی؟
ئایا ئەمریکا ئەم 20 ساڵە بەهەڵە شەری تالیبانی کردوەو تاوانبار نەبووە ؟
گەروانیە چۆن ئەمریکاو جۆبایدن رێگەیدا بگەڕیتەوە ؟
کیسنجەری سیاسەت مەدار و دبلۆماسی پیری ئەمریکی لە گۆڤاری ئیکۆنۆمستدا دەرباری کشانەوەکەی ئەمریکا دەڵێت،
بەم کشانەوەیە لە ئەفگانستان دیسانەوە تووشی نەکسەیەک بووین کە نە زوو ساڕێژ دەبێت، نە زوو لە بیردەچێتەوە، نەبە ئاسانیش بۆمان چاردەکرێت،
کیسنجەر دەڵێت کاتێک چووینە ئەفگانستان هەموو گەل پشتگیری تەواوی دەکردین و وڵاتانیکی زۆرمان لەگەڵدابوو چوونکە بۆ وەڵامدانەوە و سزادانی تالیبان کە لەژیر سایەی ئەواندا قاعیدەو ئوسامە بنلادن هێرشی یانزەی ئۆکتۆبەریان کردە سەرمان، توانیمان تالیبان دەرکەین و سزایان بدەین، بەڵام نەمانتوانی سەیتەرە بەسەر ستراتیژماندا بکەین بۆیە سەرکەوتنمان لە دەستدا،
کیسنجەری سیاسەت مەداردەڵێت، هەوڵەکانی ئەم دەسەڵاتەی ئەمرۆی ئەمریکا تەواو بوو، بەم کشانەوە بێ مەرجە نارێک وپێکە بۆیە دەکرێت بڵێین ئەمە هەڵاتنە نەک کشانەوە،
نازانم ئەم راکردنە بێسەرو بەریە بۆ ؟
ئەم هەموو خۆپچووکردنەوەیە لە بەردەم تالیباندا بۆچی ؟،
ئێستا ئیتر هیچ هەنگاوێک وهیچ ستراتیژیکمان لەبەردەستانیە بۆ پرکردنەوەی ئەمکارەساتەی بەسەرخۆماندا هێنا، ئەم کارە بووە هۆی ئەوەی، هەموو دۆست و هاوپەیمانەکانمان بروایان پێمان نەمێنێت، ئەم کشانەوەیە دوژمنەکانمان بەهێزدەکات وهاندەدات تادژایەتیمان بکەن،
ئەوە بۆچوونی وەزیری دەرەوەی کۆنی ئەمریکا کیسنجەربوو کەرۆژانێک بەڕیوی سیاسەت ناوی دەرکردبوو،
ئەوەی ئیمەی کوردیش لە دەوروبەری نیشتیمان دەیبینین، کشانەوەی ئەمریکیەکان گۆرانێکی سەیری بەسەر ناوچەکەدا هێناوە،
ئاخر ئەمریکا بەشدارێکی تەواوبوون لە کێشەکانی ناوچەکەدا، هەر ئەوانیش بوون کەدیکتاتۆری پێشوو سەدام حسەینیان رووخاند و ئەم ئازادیەی ئیستاش بەرهەمی رووخاندنی دیکتاتۆرو بەرهەمی هاتنی ئەمریکایە بۆ ناوچەکە،
بۆیە بە کشانەوەی ئەمریکا بمانەوێ و نەمانەوێت، گۆرینی هێز لەم ناوچەیەدا روودەدات، هەیمەنەی دەست بەسەراگرتنی دوو دەوڵەتە سەربازیەکە، ئێران و تورکیا کە هەردوولایان لە هەوڵدان بۆدەستگرتن بەسەر بەشێک لە ناوچەکەدا، لە ئامادە باشیدان و هەریەکەیان بیانویەکیان هەیە، هەرئەمەش وایکردوە کە کشانەوەی ئەمریکا لە ئەفگانستان بۆتە هۆی دروستکردنی ترس ودڵە راوکێ لای بەشێک لە هاوپەیمانەکانی ئەمریکاو بە ئاشکرا گلەی گازەندە دەکەن، رەخنە لە سیاسەتی ناجێگیری ئەمریکا دەگرن و بروایان بە بەڵێن و پەیمان و وتەکانی ئەمریکا نەماوە، پێیان وایەو دەڵێن، ئەمریکا جێگەی بروانیە، چۆن لەئەفگانستان کشایەوە، لەم ناوچەیەش دەکشێتەوە،
بەرپرسانی ئەمریکا ئێستا بە ئاشکرا دەڵێن (دەبێت خەڵکی وڵاتان خۆیان چارەسەری کێشەکانی نێوان خۆیان بکەن و کۆتای پێبهێنین یاخود رێککەون )، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا دەڵێت ئێمە لە ئەفگانستان کشاینەوە چوونکە بەرژەوەندیمان لەوێ نەماوە،
بایدن وتی ناکرێت هەتا هەتایە خۆمان خەریکی ئەم شەرە ناوخۆیانە بکەین کە هیچ سودێکی بۆ ئێمە تێدانیە، بەرژەوەندی وڵاتی خۆمان لە پێش هەموو وڵاتێکەوە دادەنێین، ئەم وتانەی بەرپرسانی ئەمریکا هیندەیتر ترس ودڵەراوکێی دروستکردوە،
ئەمریکاو عیراق مانگی پێشوو، کۆبونەوەیەکیان کرد تیایدا بریاریاندا هەم ژمارەی سەربازەکانیان کەم کەنەوە هەم شێوەی کارو چالاکیەکانیان بگۆرن بۆ مەشق پیکردن و راهێنان و ئالوگۆرکردنی زانیاری وئەمنی دژ بە شەڕی داعش وگەر پیویستیشی کردئەمریکا هیزی ئاسمانی بەکار بهێنێت، بۆ ئەم کارە لیژنەیەکی هاوبەشیان پێکهێناوە بۆ جێبەجێکردنی ئەنجامەکانی گفت وگۆی ستراتیژی وکشانەوەو سەربازە شەرکەرەکانانیان لەعێراق لەو وادەیەی دانراوە کە رۆژی 31. 12. 2021ە بۆ ئەمەش ئەمریکا دەستیکردوە بەگواستنەوەی سەربازەکانیان ،
دوژمنەکانی ئەمریکا کە لە هەمانکاتدا دوژمنی سەرسەختی کوردن و دوو پارچەی کوردستانیان داگیرکردوە ودەیانەوێت ئەویتریش داگیربکەن، لەناوچەکەدا بەم رێکەوتنە خۆشحاڵن وخۆیان کۆکردۆتەوە بۆ کشانەوەی ئەمریکا لە ناوچەکە، دەیانەوێت ئەوەی تا ئێستا بۆیان نەکراوە بیکەن، لە هەوڵدان تا کشانەوەی ئەمریکا خێراتر بکەن، ئێران پێیوایە تا دۆست و لایەنگرەکانیان هێرشی سەربازی زیاتر بکەنە سەرئەمریکیەکان زووتر دەکشێنەوە، ئەمە تاکە رێگەیە بۆ کشانەوەی ئەمریکا لەناوچەکەو چۆڵبوونی گۆرەپانەکە، بۆ دروستکردنی هیلالی شیعی،
تورکیاش مرخی خۆی خۆشکردوە لەخواروی کوردستان ودەستگرتن بەسەر رۆژئاواشدا، سەرکردایەتی کوردیش گوێ بەهیچ نادات وا دەزانێت کەدەست درا بەپشتیاندا ئیتر دەیپارێزن، نازانێت کەس کوری خۆی ناکاتە قوربانی ئەم کچە ناشیرینەی کورد، کە سی ساڵە لە گەندەڵی و شەڕە پەڕۆ زیاتر هیچیان بۆکورد نەکردوە،
