لەگەڵ نزیکبوونەوە لە ساتەکانی ھەڵبژاردنی پەڕلەمانی عێڕاق، پرسی دەنگدان بە کاندید و لیست و قەوارە و ڕێکخراوە سیاسیەکان گەرمە و جێگەی بایەخی ھاوڵاتیانە، چونکە دەرئەنجامی ھەڵبژاردنەکان پەیوەستە بە ئایندەی ھەموومان، ھەم دەکرێ لەم ڕێگەیەوە دۆخی ژیانمان بگۆڕین و ھەمیش ئاستی سیاسی و ھۆشیاری کۆمەڵانی خەڵکی پێ بناسینەوە و لەوە بگەین ئێمە لە چ ئاستێکداین.
لە کۆمەڵە پێشکەوتووەکان بابەتی دەنگدان بە پارتە سیاسیەکان بە ھەستیاری سەیر دەکرێت، لە لایەک ڕاستەوخۆ دیدگەی تاکەکان بۆ دونیا بینین و ئایندەیان نیشان دەدات، لە لایەکیتر دەرخەری ھۆشیاری تاکەکانە، کە پێمان دەڵێت ئێمە کێین و چیمان دەوێت.
ھەڵبژاردنی پەڕلەمانی عێڕاق دوای ئەو ھەموو ڕووداوە سیاسیەی کە لە ماوەی چوار ساڵی پێشوو و بگرە هەشت ساڵی ڕابردوو كە لە كێڵگەی سیاسی عێڕاق و هەرێمی كوردستان ڕوویدا، ناکرێ و نابێ بێ لێکدانەوە و گەنگەشەکە کردن بڕیاری دەنگدان بە لیستەکان بەسەرمان تێبپەڕێت، ئەگەر دەنگدەر بێ ڕامان ئەو بڕیارە بدات مافی ڕەخنە گرتنی لە لایەنە سیاسیەکان نابێت، بۆیە دەبێت دەنگدان وەک پڕۆسەیەکی بە دیموکراتیزەکردن سەیر بکەین، ھەم بیکەین بە ئامرازێکی کاریگەر تا لایەنە سیاسیەکان ناچار بە خزمەتکردن و بە خۆ گۆڕین و خۆ گونجان لەگەڵ پێشھاتە سیاسی و کۆمەڵایەتیەکان بکەین، ھەمیش بە کۆ دەنگی ژیانی ئێستامان کە پڕ کراوە لە نائومێدی و گرژی و نادیاری و ئاستی خراپی گوزەرانمان و ئایندەمان تێبپەڕێنین.
لە دوای ھەڵبژاردنی پەڕلەمانی عێڕاق لە ساڵی ٢٠١٨، ھەندێک لە ھێزەکان بە گۆڕانکاری گەورە دەنگەکانیان ھەڵبەز و دابەزی کرد، خۆشبەختانە جەماوەر و دۆست و لایەنگرە ھۆشیارەکانی (ی. ن. ک)، وەک چۆن بە ئاگایی خۆیان لە هەڵبژاردنی پەڕلەمانی کوردستان ئەو دەم (ی. ن. ک) دەنگەکانی کەم کرد، جەماوەرەکەی پەیامێکی ڕوونیان بە سەرکردایەتی ئەو حیزبەدا ھاوکات لە ماوەی کەمتر لە چەند مانگێک، کە بینیان سەرکرایەتی سیاسی حیزبەکەی خۆیان، بە خۆیاندا چوونەوە و سیاسەتی ڕوونتریان پەیڕەو کرد و ئاکار و دونیابینینی خۆیان بۆ یارییە سیاسیەکە گۆڕی، کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان لە ھەڵبژاردنی پەڕلەمانی عێڕاق، یەکێتیان کردەوە بە ھێزێکی کاریگەر و بەمەش توانیان پێگەی سیاسی یەکێتی لە ھەرێمی کوردستان بەرز بکەنەوە.
بە گەڕانەوە بۆ لێکەوتە سیاسیەکانی ئەوێ ڕۆژێ و ئەو دۆخە قوڕسەی وا بۆ ماوەی چەندین ساڵە بەسەر کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان سەپێندراوە، دەکرێ لە ڕوانگەیەکی سیاسی شیکردنەوەی بۆ بکەین و بەمەش ھۆکاری دەنگدانمان بە لایەنەکان دەرببڕین، دیارە بە لای ئێمەشەوە ناکرێ و نابێ دەنگ بە یەکێتی نەدەینەوە، بۆیە لە خوارەوە دوای خستنەڕووی چەند خاڵێک ڕوونی دەکەینەوە کە بۆ دەبێ جارێکیتر ھەموومان متمانە بە (ی. ن. ک) بكەین و لە چوارچێوەی لیستی هاوپەیمانی كوردستان دەنگی پێبدەینەوە:
یەکەم: لە دوای دەرئەنجامەکانی ھەڵبژاردنی پەڕلەمانی ھەرێمی کوردستانەوە لە ساڵی ٢٠١٣-2018، جەماوەری یەکێتی نیگەرانکرا لە لایەن پارتیەوە، بەوەی کە پارتی ویستی دەرفەت لە دۆخی لاوازی یەکێتی و کێشە ناوەخۆییەکانی وەربگرێت و ھێزیتر بکاتە ئەڵتەرناتیڤ، کە زوو دەرکەوت وەھمە ھێزێکی مێژوو کرد و خاوەن ھەزاران شەھید و جەماوەرێکی ھۆشیار و خۆ بە بەرپرسیارزان و بە پەرۆشی وەک یەکێتی پەراوێز بخرێت، بەمە بۆ کوردستانیان سەلمێندرا یەکێتی ئەگەرچی دەنگیشی کەم کردبێ بەڵام سەنگی ماوە.
دووەم: هێزە ئۆپۆزسیۆنەکانی هەرێمی کوردستان، کە لە ڕووی جوگرافیای سیاسیەوە ھەمیشە قەرزارباری یەکێتین، بەوەی پێگەیان لە ژێر قەڵەمڕەوی یەکێتیە، ئەمە جگە لەوەی کە یەکێتی بە گیانێکی وەرزشی و میھرەبانانە ھەموو شتێکی لێ قبوڵ کردوون، پێش یەکتر دەکەوتن بۆ بەرکەوتنی لەتێک کێکی زیاتری حکومەت، بەڵام بە دەنگە زۆرەکانمان لە ھەڵبژاردنی پەڕلەمانی عێڕاق پەیامی ڕوونمان بە ھێزەکاندا و نەیانتوانی بێ یەکێتی حکومەت پێکبھێنن.
سێیەم: ئەو دەم بە بەخشینی پۆستەکانی یەکێتی بە لایەنیتر، بە تایبەت مەلەفی پێشمەرگە و دارایی، یەکێتی ئارامی گرت و بە لەبەر چاوگرتنی ئازادی سیاسیی و باوەڕ نەبوونمان بە دەسیسەی سیاسی و موئامەرە قبوڵمان کرد، بەڵام ھەر زوو زەواجی سیاسی ئەو لایەنانە کۆتایی ھات و دڕدۆنگی سیاسی شوێنی ھەستکردن بە بەرپرسیاریەتی گرتەوە و چاویان لە بەرژەوەندیە گشتیەکان کوێر کرد و شوێن بەرژەوەندییە سیاسیە بچووکەکان کەوتن، قۆچی عینادیان لە یەکتر گیر کرد و کوردستانیان تووشی کێشەی قوڵ کرد و دۆخی سیاسیان بە بنبەست گەیاند، دیسانەوە بۆ کوردستانیان سەلمێندرایەوە ھێزی ڕەسەن لە پێناو ھەڵپەی سیاسی خەڵک تووشی کارەسات ناکات، ھاوکات کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان گەورەیی و کارامەیی یەکێتیان بۆ دەرکەوت کە لەو سەردەمەی یەکێتی دەخیلەی کوردستانی لا بوو چۆن خۆشگوزەرانی بە دیھێنا بوو، لە شەڕی داعشیش سەرباری ئەوەی ئێمە کەمترین چەک و ھاوکاری ھاوپەیمانی نێودەوڵەتیمان بە دەست دەگەیشت، تەنانەت کار گەیشتە ئەوەی میلانەکان لە بازاڕەكانی چەکی قاچاغ دەفڕۆشرا، بەڵام یەکێتی بە خوێنی شەھیدانمان کە زۆرێک لە سەرکردە و فەرماندە ئازاکانمان کە بە دەیان ساڵ لە ژێر تێزەکانی نیشتیمان پەروەری و جەنابی مام پێگەیێندرابوون، خۆڕاگری کرد و خاکی کوردستانیانی لە ھەژموونی داعش پاراست بەڵام ھێزیتر لەگەڵ داعش دەشکان، ئەمە جگە لەوەی کە بە شایەتی پارتی دیموکراتی کوردستان ئەگەر ھێزەکانی یەکێتی نەبووان مەخمور ئازاد نە دەکرا و ھەولێریش دەگیرا لە لایەن داعشەوە.
چوارەم: پارتی دیموکراتی کوردستان بە داخستنی دەرگای پەڕلەمان و بردنی قفڵی پارەکانی کوردستان بۆ وڵاتێکی هەرێمی بە ناوی سەربەخۆیی دارایی، گۆڕانی ئاوت کرد و جارێکیتر خشتی دیواری بەرلین و دێگەڵەی ھەڵچنیەوە، هێزەکان لە جیاتی تێگەیشن لە ئاستی بەرزی ھەستکردنی یەکێتی بە پاراستنی دۆخەکە و میھرەبانی یەکێتی بۆ ھێزەکان، زوو کەوتنە پەلاماری یەکێتی و کەڕنای ھەڵوەشاندنەوەی ئیدارەی ھاوبەشیان لێدا و ویستیان کوردستان بە کرداری بکرێتەوە بە دوو پارچە و یەکێتی لە سلێمانی گەمارۆ بدەن و لەوێشەوە ململانێی بکەن و لاوازی بکەن، دیسانەوە یەکێتی بە ڕادەستکردنەوەی پۆستی پارێزگاری سلێمانی بە بزووتنەوەی گۆڕان لە دۆخێک کە گۆڕان زۆریش بێ ھێز ببوو و تووشی گەمارۆی سیاسیش ببوو، یەکێتی بەم ھەڵوێستەی دەریخست تاقە ھێزی بەرپرسیارە لە کوردستان و ئارامی سیاسی بۆ سلێمانی گەڕاندەوە و لە ڕێگەی نوێنەرەکانیشی لە حکومەت زۆرترین خزمەت و پڕۆژەی بۆ ناوچەکە ئەنجامدا.
پێنجەم: دوای ئەو ھەموو دۆخە نا لەبارەی لە ھەرێمی کوردستان ڕوویدا، چ بە ھەڵکردنی ئاڵای کوردستان لە کەرکووک و چ بە ڕیفراندۆم، دەرگەی عەقڵانیەتی سیاسی لە بەردەم ھێزەکان داخرا و کوردستانی تووشی کارەساتی گەمارۆ سیاسیە شۆڤینیەکانی حکومەتی عێڕاق و ھێزە ئیقلیمیەکان کرد، ھەروەھا ھێزە جیھانیە بە ھەژموونەکانی دونیا کە دۆستمان بوون بەڵام گوێمان لێیان نەگرت و زەرەرمەندی یاریەکە بووین، ئەمە سەرباری ئەوەی نیوەی خاکی کوردستانمان لە دەستدا، ھەروەھا بە بەستنی گرێبەستی پەنجا ساڵەی نەوت لەگەڵ تورکیا، دەخیلەی ئابووری کوردستان تووشی ئیفلاسی بوو، دیسانەوە یەکێتی بەو پەیوەندیە دۆستایەتیەی لەگەڵ ھێزە عێڕاقیەکان ھەیبوو دەروازەیەکی بۆ کوردستان کردەوە و بەشێک لە بودجەی بۆ کوردستان گەڕاندەوە بە حیکمەتی سیاسی ژیرانەی جەنابی مام جەلال.
شەشەم: هێزەکان، لە کۆتا ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێڕاق سەرباری ئەوەی کە لە ناوچە داگیرکراوەکان، چ بە بایکۆت و چ بە بە فیڕۆدانی دەنگی کورد و گۆڕینی سیمای نیشتیمان بە «وەتەن»، لە ھەمووی خراپتر گومان کردن لە دەنگی کوردستانیانی کەرکوک و گەلە کۆمەکی شەشی حوزەیران لە پەڕلەمانی عێڕاق بە ھاوبەشی ھێزە شۆڤینی و تۆرانیەکان، کەوتنە دژایەتی خواستە ڕەواکانی گەلی کوردستان، کەرکوکی شا دەماری چارەسەری پرسە نیشتیمانیەکانی گەلی کوردستانیان خستە ژێر مەترسی ڕاستەقینە، دیسانەوە یەکێتی بووە ھۆی ئەوەی کورستانیبوونی کەرکوک بسەلمێنێتەوە بە ھۆی ئەوەی براوەی یەکەمی شاری کەرکووک بوو بە جیاوازیەکی زۆری دەنگ لەگەڵ ھێزەکانیتر لە ھەڵبژاردنە پەڕلەمانیەکەی عێڕاق.
حەوتەم: دوای پەسەندکردنی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردنی پەڕلەمانی عێڕاق، ئەگەرچی ماوەیەکی زۆر بوو ھێزەکان ھیچ پەیوەندیەکی سیاسیان لە نێوان نەمابوو، دیسانەوە یەکێتی بە حیکمەتی مامی گەورەمان ئاسا، گرێ کوێرەی ئەو چەقبەستووە سیاسیەی کردەوە و لە دەرگای لایەنەکانیدا، بە تایبەتیتر دوای بەستنی هاوپەیمانی لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان و لەیەکتێگەیشتن لەگەڵ هێزرکانیتر، بەمەش وا خەریکە ھێزە کوردستانیەکان بە کۆ دەنگی بەرەو بەغدا دەڕۆن بۆ بە دەستهێنانی مافە نەتەوەیی و دەستوری و داراییەکانمان، کە ئەمەش دەبێتە بوژانەوەی گوزەرانی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان و ھەرەوەھا پێگە و سەنگی کورد لە عێڕاق بەرز دەکاتەوە.
لەبەر ئەم ھۆکارانەی سەرەوە و گەلێک ھۆکاریتر، دەبێ دیسانەوە ھەموومان دەنگ بە ھێزە ڕەسەنەکەی کورستانیان بدەینەوە، تا لاسەنگی ھاوسەنگی ھێز لە کوردستان چاکبکەینەوە، لەبەر ئەمە با ھەموومان دەنگمان بۆ یەکێتی نیشتیمانی کوردستان (هاوپەیمانی کوردستان) بێت، بە خوێن دەنگ بدەین بە لیستی شەھیدان و لیستی جەنابی مام جەلال و کاک نەوشیروان، نەمری بۆ شەھیدان و سەرکەوتن بۆ یەکێتی نیشتیمانی کوردستان.
*مامۆستای زانکۆ.
