پێشدەستی:
هەمیشە لە پشت هەموو داهێنانێ، فیكرو دنیابینییەكی نوێ و چەمك و شێوازی دەربڕینی جیاواز و ئازادی بیركردنەوە و خەیاڵی بەرفرەوان و دیدێكی دیكەی مەعریفی و جوانكاری دەبینرێت، كە لەگەڵ كۆن جیا دەكەوێتەوە، كەواتە بۆ ئەوەی بیر بكەینەوە دەبێ لە لایەك پەیوەندییەكی دینامیكیانەمان بە فیكر و مەعریفە و جیهانبینی سەردەمەوە هەبێت، لەلایەكی دیكە پەیوەندی بە كەلەپورەوە بكەین. (گادامێر) دەڵێت: وجودی مرۆیی لە یەك كاتدا میژوویی و هاوچەرخیشە، بەو مانایەش تێگەیشتنی ئێمە بۆ مێژوو لە بۆشاییەوە نایەت، بەڵكو لەو ئاسۆ هەنووكەییەوە دێت، كە مێژووی داهێنان یەكێكە لە دامەزراوە راستەقینەكانی.
كەواتە تێگەیشتنمان بۆ مێژوو لە سەر داهێنان و دیالۆگەوە دادەمەزرێت، نەك گوێگرتنێكی مردوو و سلبیانە، هەروەها كاری هونەری پرۆسەیەكی دیالیكتیكییە لە سەر ئەو پرسانە دەوەستێت كە كارەكە ئاراستەی ئێمەی دەكات، لە هەمان كاتدا بوونی كارەكەش پێكدێنێ. تێگەیشتنمان بۆ مێژوو بە مەعریفە و هوشیاری هەنووكەییەوە بەندە، نەك ئەو مۆرە ئایدیۆلۆژییایەی كە لە خڵتەی كەلەپورەوە ماونەتەوە، یان لە خڵتەی سنوری فیكری نەتەوایەتییەوە ماوەنەتەوە.
فیكری زیندوو بەردەوام زەمەنەكان دەبرێت و بە شێوەی جیاواز، دەركەوتەی جیاواز و فۆرم و چەمكی جیاواز لەگەڵماندا دەژیت. كەواتە هیچ دەقێك نییە سەرچاوەی زیندووی نەبێت، وەك چۆن لە پشت هەموو فیكرێكی نوێ، لە پشت هەموو دەقێكی داهێنەرانەوە كۆمەڵێك خەیاڵ و بیركردنەوەی مەعریفی و فەلسەفی دیكە وجودی هەیە و زیندووێتی خۆیان لە نێو ئەو داڕشتنە نوێیەدا دووبارە بە چەمك و شێوەو جوانكاری و رەهەندی فەلسەفی و فیكری دیكەی جیاوازەوە دەخەنە روو، هەموو كەلتورێكیش كۆمەڵێك رەگەزی مردوو، یان بە مانایەكی دیكە كۆمەڵێك رەگەزی تێدایە كە وزەكانیان سنووردارە و توانای هەڵسانەوە و خۆگۆڕینیان تێدا بەدی ناكرێت، ئەو بەشە نازیندووە هەمیشە چوارچێوە بە دەوری خۆیدا دەكێشێت و خۆیان لە ژیان تەریك دەكەن، یان خۆیان لە كۆمەڵێك چوارچێوەدا هەڵدەگرنەوە، كە دەشێ زێتر ئایدیۆلۆژیا ئاراستەكانیان دیاری بكات، بە دیوەكەی دیكەش لە بەر ئەوەی توانا و وزەی گفتوگۆ و خۆنوێكردنەوەیان نییە، قبوڵی ئەویدیكەی جیاواز ناكەن، بە هیچ جۆرە دانوستانێك رازی نین، تەواوی بوونی خۆیان لە شانازیكردن بە رابردوو، گەڕانەوە بۆ رابردوو هەڵدەگرنەوە.
لە رۆژهەڵاتدا بەشە نازیندووەكەی كەلەپور كۆمەڵێك شوێنپەنجەی دیاریان بە سەر كۆمەڵگاوە دەبینرێت، بەشێكی زۆری ئەو مۆ رو شوێنپەنجانەش راستەوخۆ پەیوەندی بەو بیركردنەوە دواكەوتووانە و ئایدیۆلۆژیانەوە هەیە، كە رۆژهەڵاتی دواكەوتوو پرۆسیسەی دەكات، هەر لە نەخشاندنی روخساری كۆمەڵگاوە، حوكمی پۆلیسی، دواكەوتوویی پیشەسازی، پەیوەستبوون بە نۆڕمە كۆمەڵایەتییە دواكەوتووەكان، زمانی چوارچێوەدار، خەت، نەخشە، مێژوویی سیاسی، هەتا دەگاتە ئینتیمای قەومی...هتد
كەواتە بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی ئەكتیڤانە بوونی خۆمان بسەلمێنین، دەبێت هەڵگری جیهانبینیەكی مۆدێرن بین و یونیڤێرساڵانە بیر بكەینەوە، دەبێت بە جۆرێك لە جۆرەكان تەجاوزی كەلەپوری سنورداری نەتەوایەتی و فیكر و مەعریفەی چوارچێوەدار بكەین و بڕوامان بە داهێنان هەبێت، بەو مانایەش داهێنان هاوژیانییە.
كاتێ دەریا پیر دەبێ
بەیروت بە یادەوەری هەڵدەبژێرێ.
گشت ساتێ
لم وەك باڵەخانەی دوارۆژ دادەنێ
سەفەر دەكات
لە هەنگاوەكانی دەردەچێ
دەچێتە نێو خەونەكانی.
هەر چەندە حیكمەت ئەدەبە
ئەزموون رووتی دەكاتەوە.
هێلكارییەكان دەكێشێ
دەیدڕێنێ.
دەرگا دادەخا
نەك بۆ ئەوەی خۆشییەكانی بەند بكات
بەڵكو بۆ ئەوەی خەمەكانی ئازاد بكات.
خۆڵەمێشەكەی ئاگر دەخاتە سەرسامییەوە
ئاگرەكەی كات.
نكۆڵی لەو شتانە دەكات، كە دەچنە ژێر دەستییەوە
نكۆڵی لەو شتانە دەكات، خۆیان بە دەستەوە دەدەن.
رابردوو دەریاچەیەكە بۆ تاكە مەلەوانێ
یادەوەری.
دەریا هیچ كاتی نییە قسە لەگەڵ لم بكات
دانانی شەپۆل بواری نادا.
نائومێدی عادەتە
هیوا دۆزینەوە.
خۆشی باڵی هەیە، نەك جەستە
خەم جەستەی هەیە، نەك باڵ.
خەون تاكە بێ تاوانێكە
ناتوانێ زیندوو بێ
بە راكردن نەبێ.
بیركردنەوە هەمیشە دەگەڕێتەوە
شیعر هەمیشە سەفەر دەكات.
جوانترین ماڵ، نهێنییە
بەڵام بۆ ئاكنجەبوون ناشێ.
زمان ژەنگ دەگرێ لە زۆر بڵێی
چاو ژەنگ دەگرێ لە كەم خەوی.
سەفەر دەكەم، بۆ هەر كوێ بێ:
ناخی تۆ دوورترین شوێنە.
دوێنێ بریندار بووم
دوێنێ زانیم:
برینەكان دروستیان كردووم.
گوندێكی چكۆڵە منداڵیتە
لەگەڵ ئەوەشدا
چەند سەفەر بكەیت
سنور نابەزینی.
الحوار المتمدن
لو أن البحر یشیخ
أدونیس
الادب والفن