info@kurdistannet.org

كاتي بلآوكردنةوة بة كاتي ناوةندي ئةوروثا

 

www.kurdistannet.org

 

نيشتيمانيَك بؤ فرؤشتن  .... ياسين بانيخيَلآني

ئةمة زيَدي خؤتة بة سوك سةيري مةكة"جيَميس ئؤلَدريج"

تورك بةهةر نيازيَكةوةو لةذيَر هةر ناويَكدا بيَتة كوردستان

مةبةستيَكي سياسي هةية، كة قةت لةبةرذةوةندي كورد نيية

 

ثيَش ئةوةي بضمة سةر مةبةستي ئةم وتارة حةز دةكةم بة خيَراييش بيَت ضاويَك بة رِؤماني (ضةك و ضيا)ي جيَميس ئؤلَدريج (Jemes Oldridge)دا بخشيَنم، ئةطةرضي ئاسان نيية لة وتاريَكي وا كورتدا مرؤظ بكاريَت رِؤمانيَكي ضوارسةد لاثةرِةيي بخاتة ذيَر قةلَةمي خويَندنةوةوة، لةطةلَ ئةوةشدا رِةنطة بؤ وتاريَكي وا رِووبةرِووي ئةو ثرسيارة ببينةوة، كة رِؤمان وةك ذانريَكي ئةدةبي بة ثلةي يةكةم ثشت بة فاتازياكاني خودي نووسةر دةبةستيَت، بؤية ناكريَت هةنديَك جار بؤ قسةكردن لةسةر بابةتي سياسي يان بةتايبةتي زانستي فانتازيا بكةينة نمونة، بةلآم ئةو رِاستييةش هةية: كاتيَك هةر نووسةريَك لةرِيَطاي دةقيَكي ئةدةبييةوة دةيةويَت قسة لةسةر بابةتة زانستييةكان بكات ثيَويستي بةوة هةية لةو بوارةدا خؤي ماندوو بكات و شارةزايي خؤي نيشان بدات.

بؤ ئةم مةبةستةش ئؤلَدريج جطة لةوةي بة وردي ئاطاي لة رِووداوة سياسييةكاني كوردستان بووةو زؤر شارةزا بووة لة كولتورو كؤمةلَطاي كورديدا، بةهؤي كارةكةشييةوة شارةزاييةكي باشي لة بواري جيؤلؤجيدا هةبووة، توانيوويةتي زؤر بة وردي رِووداوةكانمان بؤ تؤمار بكات و ئاماذةش بة هؤكارةكان بكات. جا با بزانين ئؤلَدريج سةبارةت بة كيَشةي كوردو سةرمايةي سروشتيي كورد ضيمان ثيَدةلَيَـت:

*- ماك طريطؤري، كة ثالَةواني رِؤمانةكةية دةثرسيَ: عةلي طيان، دذي كيَ ئةجةنطن؟ ئةوساش و ئيَستاش هةر ئةو ثرسيارةية، كة كرؤكي كيَشةي كوردة.

*- كيسسبيان لة ماك طريطؤر دةثرسيَ: تؤ بؤ خؤت بة كوردةكانةوة هةلَواسيوة؟ هةلَبةتة ضاكيش ئةزانيت ضةند كةللة رِةقن و وةكو سةطي رِاو، هةر ئةتوانن بةر ببنة يةكتري و بينةقاقاي يةكتر هةلَدرِن.

*- كيَتي خيَزاني ماك طريطؤر دةثرسيَ: " من ثيَشبيني ئةوة دةكةم دوا رِؤذ ضي رِوودةدات، لة ثيَناو ئازادكردني كوردستاندا، كورداني ضيانشين و شاري و سياسييةكانيش ئةكةونة يةكتري كوشتن و لةو كاتةشدا ئيَران داياندةثاضيَت".

-"ماك طريطؤر: كيَتي طيان، تؤ لةطةلَ كوردةكاندا زؤر دلَرِةقيت. ئةوان سالَي 1946 لة ثيَناوي كؤماري مةهاباددا ثالَةوانانة تيَكؤشان".

-"كيَتي: جا ضييان دةست كةوت؟ ضةنديان لة سيَدارة درا؟ ئيَستاش كةلَكي ضيية، ئةطةر هةمان كار دووبارة بكةنةوة؟.

*- ماك طريطؤر: ئةمرِؤش نةبيَت، سبةينيَ ئةو وولآتة طةورانةي نةوت بةكار دةهيَنن، طرنطييةكي زؤر بةم ضيانةي كورد ئةدةن.

-"كيَتي: باشة ئةمة بؤ لةناكاويَكدا رِووبدات"؟.

-" ماك طريطؤر: دةميَكة كؤمثانياي ئيَراني، بيرة نةوت هةلَئةكةنيَ، جيَطةي زؤر طرنطيشمان دؤزيوةتةوة، بةتايبةتيش يةكةم شويَني زؤر طرنطي شاراوةي نةوت، كة بةدريَذايي ضل ميل بة ذيَر ئةم كيَوانةدا ئةرِوات لة نزيك سنووري سيَ سووضي توركياو عيَراق و ئيَرانة".

-"كيَتي: خؤ تؤ ثيَشتريش ئةمةت ئةزاني".

-"ماك طريطؤر: ثيَشتر هةر بؤضوون بوو، بةلآم ئيَستا دواي هةلَكةندن و ثشكنين، ليَي دلَنيا بووين".

-"كيَتي: باشة ئةي دووةميان"؟.

-"ماك طريطؤر: دووةميان لةيةكةم طرنطترة، ئةويش بريتيية لة هةنديَ شويَني شاراوةي فراوان، كة طازي سرووشتييان تيَدايةو كؤمةلَة حةوزيَكن، ثالَيان بةيةكةوة داوةو قولآييان ئةطاتة نزيكةي (1500)مةتر، بة واتايةكي تر دةرهيَنانيان زؤر سةخت نيية".

-"كيَتي: جا كيَ لةم ضيانةدا خؤي بة طازي سرووشتييةوة خةريك دةكات"؟.

-" ماك طريطؤر: دواي دة سالَي تر، هايدرؤكاربؤنات بة تةواوةتي كةم ئةبيَتةوة، كة ئةمةش هةرِةشة لة هةموو دونيا دةكات، بؤية دةبيَت شةرِ لةسةر ئةمجؤرة جيَطايانة بكريَت، هةروةكو ضؤن لةو شويَنانةدا رِووئةدات، كة شتي تازةيان تيَدا ئةدؤزريَتةوة".

-"كيَتي: جا كوردةكان ئةو شويَنة شاراوانةي نةوت و طاز ثيَدةزانن؟.

*- "ماك طريطؤر بةردةوام بة قسةكاني دةدات و دةلَيَت: ئةو شويَنانةي نةوتيان تيَداية، لة سنوري ئيَران تيَثةرِ ئةبن، بؤية هةر ئةوةندةي ئيَران دةست بة دةرهيَناني بكات، هةر يةكةو لة لايةكةوة ثةلاماري ئةدات و بةشي خؤي ليَ ئةثضرِيَ، ئةوسا شةرِيَكي وا هةلَدةطيرسيَ، كة كورد، تورك، ئيَران، ئينطليز، ئةمةريكاو خوا دةزانيَ كيَي تريش بةشداري تيَدا دةكات، ئيتر خؤت بزانة ئةطةر كوردةكان يةك نةبن و خؤيان بؤ ئةوة ئامادة نةكةن، ضي ضاوةرِيَيان دةكات!".*1

وةك لةسةرةوة طوتم: قسةكردن لةسةر رِؤمانيَكي ضوارسةد لاثةرِيي هةروا كاريَكي ئاسان نيية لة وتاريَكي كورتدا، بةلآم ئةوةي مةبةستة بؤ ئةم نووسينة، كة مةبةستي نووسةرة. جيَميس ئؤلَدريج بة كورتي لةو رِؤمانةدا وةك دؤستيَكي كورد دةيةويَت ضاوضنؤكي وولآتة ئيمثرياليزمةكان بخاتة رِوو، هةروةها ثيَمان دةلَيَت: ئةو وولآتة زلهيَزانة هةميشة لة ثيَناو ضاوضنؤكي خؤياندا كيَشةو مافةكاني كورديان وةك كارتيَك بةرامبةر ئةو وولآتانةي كوردستانيان داطيركردووة بةكارهيَناوة. لة رِيَطاي ضةندين دةستةواذةي ئةدةبييةوة ئاماذة بؤ ئةو دؤكؤميَنتانة دةكات، كة وولآتة زلهيَزةكان بة تةنها كورديان بؤ طةيشتن بة مةرام و بةرذةوةندييةكاني خؤيان وويستووة، كاتيَكيش كاريان ثيَي نةماوة ترِؤيان كردووة.

لةوةش طرنطتر ئةوةية، كة كورد ئةوةندةي خةريكي يةكتر كوشتن و مالَي يةكتر ويَرانكردن و ثاشقول لةيةكتر طرتن بووة، بيرييان لةوة نةكردؤتةوة هيَزيَكي يةكطرتوو لة ثيَناو رِزطار بوونيان لة ذيَردةستةيي ثيَك بهيَنن. ئةو دةيةويَت لة رِيَطاي ئةو رِؤمانةوة بة كورد بلَيَت: كة ثيَويستة كورد واز لة عاتيفةو دروشمي بريق و باقي بيَناوةرِؤك و نالؤذيكي بهيَنيَت و بة شيَوةيةكي عةقلآني لةطةلَ مةسةلة ضارةنووسسازةكاندا مامةلَة بكات، بؤ ئةمةش نابيَت كورد لةطةلَ دوذمنةكانيدا ئةوةندة نةرم و سادة بيَت و لةطةلَ خؤيدا دلَرِةق، ئةو لةم دلَرِةقييةي كورد بةرامبةر بة خؤي، كة هةميشة بووة بة هؤي شكستةكاني دةثرسيَت: (ثرسيارةكةم بةطشتي شةقلَيَكي ميَذووي هةية. سادةو ساكار، ئةمةويَت بزانم بؤضي هةموو رِاثةرِينةكاني كورد يان بة ناكؤكي نيَوان خؤيان يان بةهةرةسهيَنان كؤتايي هاتووة؟. ئايا ناكؤكي و دوذمنايةتي، بةشيَكة لة سروشت و ئاكاري كوردو ليَيان جيا نابيَتةوة)؟*2. بةرِاي من ئةم ثرسيارة تراذيديترين ثرسياريَكة رِووبةرِووي ثرس\كيَشةي كورد دةبيَتةوة، لةبةر ئةوةي هةريةكيَك لة ئيَمة دةتوانيَت هؤكاري شكستة يةك لةدواي يةكةكاني ميَذووي رِزطاريخوازي كورد لةناو ئةو دلَرِةقييةي بووة بة سروشت و ئاكاري بدؤزيَتةوةو هةموو دةستيَوةردانة دةرةكييةكانيش سوديان لةو لايةنة لاوازةي كورد وةرطرتووة.

ئةطةر بة شيَوةيةكي رِاستةوخؤتر بضينة ناو بابةتةكةوةو قسة لةو جةنطانة بكةين وةك ئؤلَدريج ثيَشبيني ليَدةكات، كة لة داهاتوودا دةكةونة ناو كوردستانةوةو بة بيَ ئةوةي كورد هيَشتا خؤي بؤ ئامادةكردبيَت يا باشتر بلَيَم: شةرِةكة لةبةردةرطايةو كورد هيَشتا لة شيريني خةوداية، شةرِي ئةو سةرماية سروشتييةية لة كوردستاندا هةية، ديارة ليَرةدا مةبةستم بة تةنها نةوت نيية ئةوةندةي مةبةستم ضةندين جؤري كانزاي بةنرخةو هيَشتا هيض دةستيَكي ثيَ نةطةيشتووة جطة لة ئاوي خواردنةوة، كة دةشيَت و واش ضاوةنوارِ دةكريَت هةروةكو ضؤن ئةمرِؤ شةرِةكاني جيهان لةسةر نةوتة، شةرِةكاني داهاتوو لةسةر ئاوي شيرين (ئاوي خواردنةوة) بيَت، ئةمةش دةطةرِيَتةوة بؤ ثيس بووني ذينطةو ئةو رِووبارانةي بة هؤي ثاشةرِؤي ئةو كارطةكانةوة مادةي كيمياوي بةكاردةهيَنن ثيس بوون.

رِةنطة ئةم قسانة بؤ ئةمرِؤي ئيَمة كةميَك سادةبن لةبةر ئةوةي ئيَمة هيَشتا لة نرخي ئةو سامانة سروشتيية نازانين، كة ئايندةي جيهان ثيَيةوة بةند دةبيَت. مةكرينؤلَدز دةلَيَت: (كاتيَك غاندي رِيَثيَوانة بةناوبانطةكةي خويَي "لةدذي باجداني بةريتانييةكان لةسةر خويَ" بةرِيَوةبرد، ئةو كارةي هيَندة ساكاربوو، ئةطةر بةريتانييةكان هةولَي رِاطرتنيان بدايةت طةمذة دةردةكةوتن)*4. بةلآم كاتيَك بةريتانييةكان هةستيان كرد كؤكردنةوةي خويَ خةريكة دةبيَتة شؤرِش و بةهةموو لايةكي هيندستاندا بلآوكراوةتةوة كةوتنة دةستطيركردني ئةو كةسانةي بةو كارة هةلَدةستان، بةلآم بةدةستطيركردني خةلَك ضيتر نةيانتواني شؤرِشةكة دابمركيَننةوة، بؤية تةنها ريَطايةك لةبةردةم داطيركةراني بةريتاندا مابوو، يا دةبوايةت هةموو خةلَكةكة بةزةبري ضةك سةركوت بكات، كة ئةمةي بؤ نةدةضووة سةر يا دةبوايةت رِيَطاي طفتوطؤ بطريَتة بةر، بؤية ناضاربوو رِيَطاي دووةم هةلَبذيَريَت، بةمةش شؤرِشةكةي غاندي، كة بة شؤرِشي خويَ دةستي ثيَكرد سةركةوت. بؤية من ثيَم واية ئيَمة هةلي طةورةمان زؤر لةكيس داوة، بةلآم هيَشتا هةلي طةورةتر لةبةردةممانداية، كة بتوانين ببينة خاوةني نيشتيماني خؤمان، لةبةر ئةوةي ئيَمة بؤ خؤمان خاوةن سامانةكةين و دةبيَت نةك بة تةنها رِيَز بةلَكو دةبيَت ئةو سامانة وةك ضةكيَكي طةورة بةرامبةر دوذمنانمان بةكار بهيَنين، نةك بة بيَنرخ ليَي برِوانين و هةركةسيَك هات بةسوك و ئاسان بيخةينة بةردةستي، ضونكة ئةمة زيانيَكي طةورة لةبةرذةوةنديية طشتييةكةمان دةدات.

بيَشكضي دةلَيَت: (برادةريَكم بؤي طيَرِامةوة: زانايةكي شويَنةوارناس ضوو بؤ ئةفةريقا، ديمةني لةسةر درةخت ويَنة كيَشراوو هةلَكؤلَراو سةرنجي رِاكيَشا، ويستي بيان بات بؤ خؤي، خةلَكي ناوضةكة بة توندي بةرهةلَستيان كرد،" هيض بةرد و ضنطة طلَ و لقةرداريَك نةبةيت! ئةوانة مولَكي ئيَمةن، ميراتي باب و باثيرانمانن" بة بةردو دارو تير ثةلاماري شويَنةوار ناسيان دا. هةر ماوةيةك ثاش ئةوة هةمان زاناي فةرةنسي تويَذينةوةيةكي لةو ناوضةيةدا كرد، كةبةسةر هةردوو رِووباري ديجلةو فوراتدا دةرِوانن، لةويَ خةلَكة كوردةكة ياريدةيةكي زؤريان دا، دارو ثارضة سوالَةتي ويَنةو نيطاري كؤن لةسةريان بؤ هةلَطرت،" ئةم شتانة بةخؤرِايي لةطةلَ خؤتدا ببة". جا كة زانا فةرةنسيةكة بيري دةكةويَتةوة لة ئةفةريقا ضي بةسةر هات، دةلَيَت: "هةستي نةتةوايةتي و نيشتيمان ثةروةري لاي كورد كزن، هةرضييةكيان هةبوو دايانميَ، ثةيان بةوة نةبرد، كة ئةوة لةكيسي نيشتيمانةكةيان دةضيَت")*5. ديارة نمونة زؤرن، كة ئيَمةي كورد ضةنيَك بةو خاكةي ثيَي دةطوتريَت كوردستان بة سوك تةماشاي دةكةين و هيض نرخيَكي بؤ دانانيَين، ئةطةر وانيية بةضي عةقلَ و لؤذيكيَك بة تةنها لة كوردستان و ئةطةر زياد نةرِؤم عيَراقدا تاكة كارطةيةكي ئاوي ثاكذكراو هةية ئةويش كارطةي (ئاوي بانيخيَلآن)ة دةدريَتة دةست كؤمثانيايةكي توركي و كريَكارة كوردةكانيش ضارةنووسيان دةدريَتة دةست بازرطان و ميتي توركي!.

يةكةم جارو ثيَش هةموو شتيَك هةر دةست تيَكةلَكردنيَك ض بة بيانووي بازرطاني يان سياسي بيَت لةطةلَ توركدا بؤ خؤي نةك هةر هةلَةية بةلَكو خيانةتيَكي طةورةشة، لةبةر ئةوةي تورك ثيَش هةموو شتيَك طةورةترين دوذمني كوردةو قةت هيض ثةيوةندييةك لةهةر ئاستيَكدا بيَت بة نيازيَكي ثاك لةطةلَ كورددا نابةستيَت، تورك بةهةر نيازيَكةوةو لةذيَر هةر ناويَكدا بيَتة كوردستان مةبةستيَكي سياسي هةية، كة قةت لةبةرذةوةندي كورد نيية!. ئةمة رِاستييةكة طةمذةيةكي كورديش هةستي ثيَدةكات، كةضي سةركردةكاني كورد لةبةر خؤشكردني هاتووضؤيان بؤ ئةوروثاو ئةمةريكا ئامادةن هةموو كوردستان بة بةلاش بدةن بةتورك لةذيَر ناوي ثةيوةندي بازرطانيدا، ئاخر ئةطةر تورك نيازي ثاكةو دةيةويَت ثةيوةندي خؤي لةطةلَ كورددا سةرلةنويَ بنياد بنيَتةوة با لةو بةشةي كوردستانةوة دةست ثيَبكات، كة نةك هةر داطيري كردووة بةلَكو بة هةموو مانايةك لةكوردبووني سرِيوةتةوة، ئايا سةركردةي حيزبة كوردييةكان تا ئيَستا ئةو ثرسيارةيان لة خؤيان نةكردووة: بؤ تا ئيَستا تاكة كارطةيةك ضيية لة باكوري كوردستاندا نيية؟ بؤ ناوضة كوردييةكان لة هةموو ثيَشكةوتن و بواريَكي بةرهةمهيَناندا بيَبةشن؟.

لةرِوويةكي ترةوة ئةطةر مةسةلةكة بازرطاني و مةسةلةي ثةيوةندي بازرطاني كوردة بة دةرةوةي خؤيةوة، ئةوا دةبيَت كورد خؤي لةو وولآتانة دوور بخاتةوة، كة بوونةتة هؤي دابرِانيان لةو ثةيوةنديانة، ضونكة ئةوةي كوردي لةثةيوةندييةكاني دةرةوةي خؤي دابرِيوة ئةو وولآتانةن كوردستانيان داطيركردووة، ئةي ئةطةر وا نيية بؤ دةبيَت سةركردةكاني ئيَمة بؤ هةر جيَطايةكي جيهان سةفةر بكةن دةبيَت سةرداني يةكيَك لةو ثايتةختانة بكةن و لةويَوة نةك هةر كاري سةفةركردنيان بؤ مةيسةر دةكريَت، بةلَكو رِيَنمايي ئةوةش دةكريَن لةدةرةوةي ئةوان دةبيَت ضؤن مامةلَةي سياسي بكةن. لةرِوويةكي ترةوة ئةزمووني سيانزة سالَي رِابردوو بة بيَ ثيَض و ثةنا و ئاشكرا ئةوةي سةلماند ئةو ثةيوةنديية بازرطانييانةي لايةنة كورديةكان لةطةلَ وولآتاني داطيركةردا لةسةر خويَن و طؤشتي لايةنةكاني تر بووةو دواي هةر ماض و موضكردنيَك كارةساتيَكي طةورةي بةدواوة بووةو وا بزانم ثيَويست ناكات ليَرةدا باس لةو هةموو خيانةتة بكريَن، كة لةم سيانزة سالَةي رِابردوودا كراون، بةلآم ئةوةي ئةمرِؤ طرنطة قسةي ليَ بكريَت ئةو هةرزان فرؤشييةي كوردستانة لةذيَر ناوي ثةيوةندي بازرطانيدا، قسة لةو هةموو دام و دةزطا ميت ي و ئيتلاعاتة بكريَت لةذيَر ناوي كؤمثانياي جياوازةوة بارطةي خؤيان بةدةسيسةي حيزبة كوردييةكان لة كوردستان خستووة، با ئيَمة قسة لةو قسةقؤرِانة بكةين، كة دةلَيَت: <ثةيوةندي بازرطاني لةطةلَ ئةو كؤمثانيانةي هاوكاريمان دةكةن بؤ ئاوةدانكردنةوةو بووذاندنةوةي كوردستان> با ليَرةوة ئيَمة هةلَويَست بطرين و بةو سةركردة كوردانةي هةر رِؤذةي بة بيانوويةكةوة كوردستان تالآن فرؤش دةكةن بلَيَين: ئةطةر زةحمةت نةبيَت وةلآمي ئةم ثرسيارانةمان دةدةنةوة: كيَ بووةتة هؤي ويَرانكردن و نابوت كردني كوردستان؟ ئايا ئةو وولآتانة ئةوةندة دلَسؤزو خةمخؤري كوردن بؤ ئاورِيَك لةو بةشانةي كوردستان (رِؤذهةلآت،باكورو رِؤذئاوا) نادةنةوةو كؤمثانياكانيان لةويَ ناخةنةكار يا هةر كورد طوتةني: <بةفرةكة لة باشوور رِةويوةتةوة>؟ ئةطةر ثةيوةندييةكة تةنها ثةيوةندي دؤستانةي ساختةي برايةتي (عارةب، تورك و فارسة) لةثالَ ئةو هةموو ماستاو ساركردنةوةدا بؤ تورك و توركيا ضؤن ئةو هةموو ئيهانةتة قبولَ دةكريَت رِؤذانة توركةكان بة كوردي دةكةن؟ يان تةنها ئةو نةخؤشيية ترسناكةية سةركردةكاني طرتؤتةوة، كة هةميشة هةست بة بضوكي و كةمايةسي بةرامبةر بة داطيركاران دةكةن و ثيَيان واية هةر لةئةزةلةوة ئيَمة كؤيلةي دةستي ئةوان بووين، ئةوان هةميشةخانةخويَي ئيَمةبوون، بؤية بةردةوام بةو رِؤحيةتة نةوةي نويَي ثةروةردة دةكةن، ئةي ئةوة نةبوو لةسةر سوتاندني ئالآيةكي توركي يةك ميللةت بيَ ئةخلاق كراو دةمي زؤر كةسيشيان داخست، كة دةيويست نارِةزايي خؤي بةرامبةر بة هاتنة ناوةوي توركيا دةرببرِيَت.

ثةرِاويَزةكان

*1- رِؤماني ضةك و ضيا، نووسيني: جيَميس ئؤلَدريج (Jemes Oldridge) وةرطيَرِاني: نةجيبة ئةحمةد

*2- هةمان سةرضاوةي ثيَشوو

*3- رِووباري نيَكار يةكيَكة لة رِووبارة ناسراوةكاني ئةلَمانيا

*4- فةلسةفةي ناتوندي تيذي، ديَظيد مةكرينؤلَدز، وةرطيَرِاني: كاميل محةمةد قةرةداخي

*5- كوردو مةسةلةي كورد، ئيسماعيل بيَشكضي

 بؤ ثةيوةندي لةطةلَ نووسةر:  khelani2002@yahoo.de

ضاثيكة