www.kurdistannet.org

كارل ماركس ضةند بابةتيَك لة بارةيي فؤيةرباخ ... سةلام عةبدولَلآ ئيبراهيم

 

(1)

كةموكؤرِي سةرةكي هةموو مةترياليزمةكاني رابردوو تا ئيَستا-بة مةترياليزمي (فؤيةرباخ) يشةوة- ئةوةية كة، شت، حةقيقةت و هةستياري، تةنها لة ذيَر فؤرمي بابةت يا أوانطةدا، تيَدةطةن، بةلآم نةك وةك ضالاكي مرؤيي هةستيارو ثراكسيس، نةك سوثيَكتيظ (خود) . ليَرةوة، ئةوة روويدا كة ئيدياليستةكان، طةشةيان بة لايةني بكةر دا، دذ بة مةترياليزم، بةلاَم تةنها ئةبستراكتانة (مجرد) ، ضونكيَ ئيدياليزم، هةر بة سرووشتي خؤي، ضالاكي واقيعي هةستيار ناناسيَ. فؤيةرباخ شتي هةستياري دةويَ، بة شيَوةيةكي فعلي، جياواز بيَ لة ئؤبيَكتةكاني (بابةتةكاني) بيركردنةوة، بةلاَم خودي ضالاكيية مرؤييةكان بة ضالاكي بابةتييانة ناناسيَ. بؤية ضالاكي تيئؤري لة"ناوةرِؤكي مةسيحييةت"دا، بة تاقة ضالاكي مرؤيي راستةقينة دادةنيَت. لة كاتيَكدا ثراكسيس تةنها لة فؤرمة يةهوديية قيزةوةنةكةي، دياريدةكات و دةيضةسثيَنيَ. هةر بؤية لة ماناي ضالاكي"شؤرِشطيَرِانة"ي" بةكردةوةي-رةخنةطرانة" تيَناطات.

(2)

ثرسياري داخؤ، بيركردنةوةي مرؤيي سةر بة حةقيقةتي مادييانةية يا نا، ثرسياريَكي تيئؤري نيية، بةلَكو ثرسياريَكي عةمةليية. مرؤظ دةبيَ لة كردةوةدا أاستي، واتة أاستي و دةسةلاَتي دنيايي بيركردنةوةكةي بسةلميَنيَ. مشتومرِكردن لة بارةي رِاستي و نارِاستي بيركردنةوةيةك، كة خؤي لة كردةوة دادةبرِي، زؤر ثرسياريَكي تيولؤطي رِووتة.

(3)

ئةو بيرة فيَركاريية مةترياليستةي دةبيَذيَ، مرؤظةكان، بةرهةمي بارودؤخ و ثةروةردةن، كةواتة مرؤظة طؤرِاوةكان بةرهةمي بارودؤخيَكي ترو ثةروةردةيةكي طؤرِدراون، ئةوة لةبيردةكا كة مرؤظةكان بة خؤدي خؤيان بارودؤخةكان دةطؤرِن و دةبيَ بة خودي ثةروةردةكارةكة، ثةروةردة بكريَ. بؤية ئةو بيركردنةوةية وةك ثيَداويست بةو شويَنة دةطات، كؤمةلَطا بؤ دووكةرت دابةش بكات، يةكيَكيان بة سةر كؤمةلَطا بالاَتر دةبيَ (بؤ نموونة لة رؤبيَرت ئةوين) . هاوجووتبوون لة نيَوان طؤرِيني بارودؤخ و ضالاكي مرؤيانة دةكريَ تةنها وةك كردةوةيةكي شؤرِشطيَرِانة، تيَرِابين و راتسيونالانة ليَي تيَبطةين.

(4)

فيورباخ لة حةقيقةتي لةخؤنامؤيي ئايني، لة دووطانةطي جيهان بؤ جيهانيَكي ئايني وةهمي و جيهانيَكي واقيعييةوة، دةستثيَدةكات. كارةكةي لةوةدا دةبينيَ، جيهاني ئايني لة بناغةي جيهاني خؤيدا بتويَنيَتةوة. ئةو نابينيَ كة بة ئةنجامداني ئةم كارة، هيَشتا كارة طرنطةكة دةبيَ ئةنجام بدريَ. ضيَتر بلَيَين، حةقيقةت ئةوةية، بناغةي جيهان، بة خؤدي خؤي، خؤي بةرز دةكاو مةملةكةتيَكي سةربةخؤ لة ناو هةورةكان دةضةسثيَنيَ، ئةمة دةكريَ تةنها لة داتلَيشاني خودو ناكؤكي ناوةوةيدا، ئةم بناغة جيهانيية روون بكريَتةوة. كةواتة دةبيَ يةكةم جار ئةم خودةية، لة ناكؤكييةكاني ناو خؤيةوة ليَ تيَبطةين و لةثاشاندا بة رِيَطاي لابردني ناكؤكييةكانيةوة، بة كردةوة شؤرِشطيَر دةبيَ. كةواتة، بؤ نموونة، ثاش ئةوةي دةردةكةويَت كة خيَزاني سةرزةمين، نهيَني خيَزاني ثيرؤزة، ئةوا دةبيَ ئيَستا يةكةمةكة بةخؤي تيئؤرييانة، رِةخنة لةخؤ بطريَت ولة ثراكسيسدا بطؤرِدريَت.

(5)

فيورباخ، لة طةلَ هزري ئةبستراكت (مجرةد) أازي نيية و بانطةوازي روانطةي هةستيانة دةكات، بةلآم جيهاني هةستكردن وةك ضالاكي عةمةلي هةستياري- مرؤييانة، تيَناطات.

(6)

فيورباخ، ماهييةتي ئايني لة ناو ماهييةتي مرؤيي دةتويَنيَتةوة. بةلاَم ماهييةتي مرؤ ئةبستراكتيَك نيية بة هةر تاكيَكةوة بة جيا لكابيَت. بةلَكو لة واقيعدا، كؤي ثةيوةندي كؤمةلاَيةتيية. فيورباخ ضونكة أةخنة لةم بوونة واقيعية ناطريَ، بؤية ناضار دةبيَ: ا-خؤي لة ضونةثيَشةوةي ميَذوو، دادةرووتيَنيَ ورِوحي ئايني دةضةسثيَنيَ و كريمانةي ئةبستراكتيَكي مرؤيي تاكي-دابرِاو-دةكا. ب: دوايي، دةكريَ لةلاي ئةمدا، ماهييةتي مرؤيي تةنها وةك ( (رةطةز) ) ، وةك نيهان و لاَلَدا، كة زؤر تاكطةليَكي سرووشتي ثةتي ثةيوةنديية طشتييةكاندا، ليَ تيَبطةين.

(7)

 بؤية فيورباخ نابيني، كة خودي ( (رِوحي ئايني) ) بةرهةميَكي كؤمةلاَيةتيية و ئةو تاكة ئةبستراكتة كة شيتةلَي دةكات، لة أاستيدا سةر بة فؤرميَكي كؤمةلاَيةتي دياريكراوةية.

(8)

ذياني كؤمةلاَيةتي لة ناوةرِؤكدا عةمةليية. هةموو نهيَنييةكان كة تيئؤري بةرةو سؤفيَتي دةبةن، ضارةسةرة عةقلانييةكةي لة كرداري مرؤيي و لة تيَطةيشتن لةم كردارة دةكريَ.

(9)

بالاَترين خالَ كة مةترياليزمي هةستياري ثيَطةيشت، واتة ئةو مةترياليزمةي، كة هةستياري وةك ضالاكي كردار تيَناطات، روانطةي تاكةكانة لةناو ( (كؤمةلَطاي مةدةني) ) .

(10)

هةلَويستي هةموو مةترياليستة كؤنةكان، هةلَويستي كؤمةلَطاي ( (مةدةني) ) ية، بةلاَم هةلَويستي مةترياليزمي نويَ، كؤمةلَطاي مرؤيية يا مرؤظايةتي هاوبةش.

(11)

فيلسوفةكان تاكو ئةمرِؤ جيهانيان تةنها بة شيَوةي جؤراوجؤر راظةكردووة، بةلاَم مةسةلة طرنطةكة ئةوةية، بطؤرِدريَ.

لة ثاش بلاَوكردنةوةي لة لايةن ئةنطلسةوة لة سالَي1888.

سةرضاوة:Karl Marx. Friedrich Engels Werke، band3، S. 533، Dietz Verlag Berlin، 1973

ئةم تيَزانة لة جلدي سيَهةمي ماركس و ئةنطلس، ل5-7 و 533-535بلاَوكراوةتةوة.

25/6/2002

كاألَ ماركس كؤمةلَطاي بؤرذوازي و شؤرشي كؤمونيستي*

 

1/ ميَذووي دامةزراندني دةولَةتي مؤديَرِن يا شؤرشي فةرةنسي.

خؤفريَودان لة بواري سياسي-طؤرِيَن لة طةلَ دةولَةتاني ئةنتيك (كؤن) **. هةلَويستي شؤرشطيَرانة لة كؤمةلَطاي مةدةني. دوطانطي هةموو توخمةكان لةناو بووني مةدةني و دةولَةتيدا.

2/ راطةياندني مافي مرؤظ و ثيَكهيَناني دةولَةت. ئازادي تاك و دةسةلاَتي أةسمي. ئازادي، يةكساني و يةكيَتي.

3/ دةولَةت و كؤمةلَطاي مةدةني.

4/دةولَةتي نويَنةرايةتي و ثةيماننامةكة. ثيَكهاتني دةولَةتي نويَنةرايةتي و دةولَةتي ديموكراسي نويَنةرايةتي.

5/ دابةشكردني دةسةلاَت. زةبروزةنطي ياسايي و تةنفيزي.

6/ دةسةلاَتداري و دامةزراوي ياسايي و يانة سياسييةكان.

7/ دةسةلاَتداري جيَبةجيَكردن. سيَنتراليزم و ثلةوثايةكان، سيَنتراليزم و سياسةتي تسيظيل. بووني فيدراليزم و ثيشةسازيكردن. بةرِيَوةبةرايةتي دةولَةت و حكومةتي ناوضةكان.

8/ دةسةلاَتي دادطا و ياسا.

8"/ نةتةوةكان و طةل.

9/ حيزبة سياسييةكان.

9"/ مافي دةنطدان، خةبات لة ثيَناوي نةهيَشتني دةولَةت و كؤمةلَطاي بؤرذوازي.

*ئةم تيَبينييانة لة سةر لاثةرِةي22و23ي دةفتةري تيَبينييةكاني ماركس لة طةلَ 11 تيَزةكةي ئا دي فؤيةرباخ"دا بلآوكراوةتةوة. لة وةرطيَرِانة عةرةبييةكةدا بةم شيَوةية نووسراوة: (مشروع مؤلف عن الدولة الحديثة) . ( (شؤأشي كؤمونيستي) ) يان لابردووة!.

بة طويَرةي بلاَوكردنةوةي ئينستيتوتي ماركس-ئةنطلس-لينين. مؤسكؤ19

 كاألَ ماركس (لة بارةي فويةرباخ)

خؤثةرةستي خودايي ناكؤكة لة طةل مرؤظة خؤثةرةستةكان.

فريَودان لة شؤرِشدا لةبارةي ناوةرِؤكي دةولَةتي ئةنتيك

"زاراوة" و"جةوهةر"

شؤرش= ميَذووي ثيَكهاتني دةولَةتي مؤديَرِن[1]

*ئةم تيَبينيانة لة سةر لاثةرِةي51ي دةفتةري تيَبينييةكاني ماركس لة ثيَش 11تيَزةكةيدا لة باري فويةرباخ. جلدي 3، لاثةرِةي 537.

بة ئةلَماني، ثاش بلآوكردنةوةي لةلايةن ئينستيتوتي ماركس-ئةنطلس، مؤسكؤ، 1932

وةرطيَأ لة ئةلَماني و عةرةبيية: سةلام عةبدولَلآ ئيبراهيم dwaroj@yahoo. de

بؤ ثةيوةنديكردن: 0049 551 531 4082