25-02-2008 18:30

طفتوطؤي : نورةدين سةعيدوةيسي لةطةلَ ئةيوب بارزاني

ئةيوب بارزاني:

دةبي بويَرانة هةرضي زووة رووبةرِووي سيستةمي بؤطةني دةسةلَاتي بنةمالَةيي ببينةوة ئةطينا باجيَكيزؤر طةورة دةدةين.

 

  • لةكوردستاندا حيزبةكان بوونةتة حيزبي باوك وكورِوخالَ وزاو،كة دةستيان بةسةر هةمووشتيَكدا طرتووة.

  • بةداخةوة لةجياتي ثةنابردنة بةردايةلؤط وطفتوطؤ،لةهةوليَرودهؤك كتيَبةكةيان قةدةخةكردم.

  • ئةوكتيَبانةي بةم دواييانةي لةسةر مةلامستةفا ضاث وبلَاوكراونةتةوة ثرِوثاطةندةيين  ودرؤو زيَدةرِؤييةكي زؤريان تيَداية.

  • ئةطةر ثارتي مةكتةب سياسيةكي بويَرودووربيني هةبوايةوكويَرانة ملكةضي فةرمانةكاني بارزاني نةبواية دةكرا شؤرِشي ئةيلول بةردةوام بيَت.

 

 

نكؤلَي لةوة ناكري كة بارزانييةكان رؤلَيَكي طرنط وديارييان لة بزاظي رزطاريخوازي كورددا طيَرِاوة، لي بةداخةوة تائيَستا بةدةطمةن نةبي بةشيَوةيةكي بابةتيانةودوور لةرق ودذايةتي يا ثياهةلَدان ومةراييكردن ئةم رؤلَة طرنطة باس نةكراوة.

 خؤشبةختانة نووسةروليَكؤلَينظاني هيّذا كاك ئةيوب بارزاني (كةنةوةي سةركردةي ميذَوويي شيَخ عةبدولسةلامي بارزانيية)وةك كةسيَكي نزيك وئاطاداري رووداوةكان خةريكي نووسينةوةوتؤماركردني ئةو ميَذووةيةوتا ئيَستا كؤمةلَيَك كتيَب وليَكؤلَينةوةو وتاري بةزمانةكاني كوردي وعةرةبيو ئينطليزي وفةرةنسي بلَاوكردؤتةوة ،دوابةرهةميشي كتيَبيَكة بةزماني عةرةبي بةناوي بةرةنطاري كورد بةرامبةر داطيركةران(المقاومة الكردية للاحتلال)كةلةدووبةش ثيَكهاتووةوبةشييةكةميرووداوةكانيسالَاني1914-1958 لةخؤدةطريَت وبةم دواييانة بلَاوكرايةوة،جيَطةي باسة ئةم كتيَبة لةناوضةكاني ذيَردةسةلَاتي ثارتيدا قةدةخةيةوهةرِةشةش لةنووسةرةكةي كراوة، بؤناساندني زياتري ئةم ذيَدةرة ميَذوويية طرنطة ئةم طفتوطؤيةمان لةطةلَ كاك ئةيوب كرد: 

طفتوطؤي : نورةدين سةعيدوةيسي

 

 

* زانيومة كتيَبةكةت لةناوضةكاني ذيَردةسةلَاتي ثارتيدا قةدةخةكراوةو هةرِةشةشيان ليَكردووي ،دةكري بزانين هؤي ضيية دذايةتيت دةكةن؟

- نزيكةي هةشتا سالَ بوو باشووري كوردستان لةذيَر ضنطي رذيَمةكاني بةغدادا دةينالَاند ،بةلَام لةهةمانكاتدا كؤمةلَطةكةمان لةذيَر باري تةثةسةركردن وسةركوتكرني هيَزة نيَوخؤييةكانيشدا بوو، هيَزة سةركوتكةرةكانيش دةرةكي بن يانيَوخؤيي هةمان شتن، ئيدي باشيَوةوبانطةشةكانيشيان جياواز بيَت ، ضونكة ئةو رذيَم وهيَزة سةركوتكةرانة بةزولَم وزؤرو ترس و كوشتن وتيرؤر خؤيان بةسةر خةلَكيدا دةسةثيَنن وجطة لة بؤضوون وتيَروانينةكاني خؤشيان هيض بؤضوونيَكي تريان قبولَ نيية ، ئةم هيَزانة سةرِةرِاي تواناي مادي وسةركوتكةرانةشيان بةلَام زؤر ترسنؤك وبودةلَةن و لةرِاستييةكان دةترسن وهةميشة هةولَ دةدةن راستييةكان لةخةلَكي ظةشيَرن ،بةلَام بةدلَنياييةوة هةولَةكانيان تاكؤتايي سةرناطريَت، رةنطة بتوانن بؤماوةيةك هةندي رؤشنبيري هةلثةرست بةكاربهيَنن  بؤجوانكردني رةفتارة كريَتةكانيان وثةردةثؤشكردني راستييةكان لةخةلَكي، بةلَام بيَطومانم لةوةي ئةم هةولَانةيان دواجار هةر شكست ديَني ، ئةوةي جيَطةي سةرنجة ئةم هيَزة سةركوتكةرانة ضونكة باوةرِيان بة دايةلؤط وديموكراسي نيية بؤية ثةنا بؤ شيَوازي يةكجار نزم دةبةن كة رذيَمي سةدام حوسيَنيش ثةناي بؤ هةمان شيَواز دةبرد ، سةبارةت بةقةدةخةكردني كتيَبةكةم من زؤرم ثيَخؤشبوو ثةنا بؤ طفتوطؤيةكي هيَمنانةو ديموكراسيانة ببةن، لي بةداخةوة ريَطةي قةدةخةكردنيان طرتةبةر.

  • كتيَبةكةت ذيَدةريَكي طرنطي ديرؤكيية وبةضةندين ديكؤميَنت وبةلَطةنامةي بةريتاني وضةندين طفتوطؤي تايبةتيش لةطةل َبارزانيةكان دةولَةمةندت كردووة، ئةوبةلَطةنامانةت ضؤن دةستكةوت وضؤن توانيت ئةوطفتوطؤيانة ئةنجام بدةي، لةكاتيَكدا هيَندةي من ئاطادار بم تؤ ماوةيةكي زؤرة ناتواني سةرداني دةظةري بارزان بكةي؟

- من بةضةندين شيَوةوة ثةيوةنديم لةطةلَ خةلَكيَكي زؤر لةنيَوخؤي ولَاتدا هةية كةهاوبؤضوونن لةطةلَ مند، بؤية بةئاساني دةستم بةوزانياريانة رادةطات كةثيَويستيم ثيَيانة ، ئةمة جطةلةوةي كاتي خؤشي ضةندين رووداوم ياداشت كردووة، هةروةها سةرضاوةي تايبةت بةخؤشم هةن ، ويَرِاي هةندي بةلَطةنامةي رةسمي كةشاياني ثشت ثي بةستنن.

  • لةثيَشةكي كتيَبةكةتدا باسي ئةوةت كردووة كة ميَذووي بارزان هةم لةلايةن نةياران وهةميش لةلايةن خةلَكاني هةلثةرستةوة تووشي ضةواشةيي وشيَواندن هاتووة، مةبةستت لةخةلَكاني هةلثةرست كيَية؟

- هةركةسيَك ئةوكتيَبانة بخويَنيَتةوة كةبةم دواييانة دةربارةي مةلا مستةفا ضاثكراون وليَيان وردبيَتةوة دةزاني كة ئةوضاثكراوانة زياتر كتيَبي ثروثاطةندةيي ئاست نزمن ، ضونكة زؤر درؤو زيَدةرؤيي وموبالةغةيان تيَداية ، نووسةري ئةو كتيَبانة ثةنايان بؤ هةمان ئةو شيَوازانة بردووة كة نووسةراني حيزبي بةعسي فاشي عيراق ثةنايان بؤ دةبردن لة ثياهةلَدان بةشان وبالَي سةدام وثالَةوانةتييةكاني، ديارة ئةونووسةرانة وئةودةسطايانةش كة ئةو كتيَبانة ضاث دةكةن رِيَز لةعةقلَيخةلَك وخويَنةر ناطرن وطةلي كورد بةطيَل دةزانن وثيَيان واية خةلَك باوةرِيان ثيَدةكا !، بةرِاستي ئةمة جطة لةنزم روانين وسووك سةرنجداني خةلَك هيضي تر نيية.

 

  • زؤر قسةو طةنطةشة لةبارةي هةرةسي شؤرِشي ئةيلوولةوة كراوة ، بةرِاي تؤ مةلا مستةفا دةيتواني دريَذة بةشؤرِش بدا؟

- بةبؤضووني خؤم ئةطةر ثارتي مةكتةب سياسيةكي بويَرو دووربيني هةبوايةو كويَرانة ملكةضي فةرمانةكاني سةركردة نةبواية دةكرا دريَذة بةشؤرِشي ئةيلوول بدري ،بةلَام بةستنةوةي هةمووشتيَك بةمةلا مستةفاو جيَبةجيَكردني رةهاي فةرمانةكاني ، شؤرِشي كوردي بةرةو رِيَطةيةكي داخراو برد ، بةداخةوة هةمان شتيش لةئةزمووني pkk وعةبدولَلا ئؤجةلانيش دووبارة بووةوة.

  • وةك ديارة يةكيَتي نيشتماني كوردستانيش وةك ثارتي خةريكة دةبيَتة حيزبيَكي بنةمالَةيي ،رات بةرامبةر ئةم دياردةية ضييةكة لة نيَوحيزبة كوردييةكاندالةثةرة سةندنداية؟

- ثيَمواية كورد دةبي خؤي لةنموونةي ولَاتاني عةرةبي دووربخاتةوة لةجيَطيربووني دةسةلَاتي بنةمالَةيي ودةست بةسةراطرتني داهات وساماني ولَات كةداهاتي خةلَكة، ثيَويستة زؤر سوور بين لةسةر ئةومةسةلةيةوبةهةموو شيَوةيةك هةولَبدةين دةرةنجامة كوشندةكاني شيَوازي بؤطةني دةسةلَاتي بنةمالَةيي بؤ خةلَكي روون بكةينةوةو ئةونةخؤشيية كوشندةيةش لة جةستةي حيزب وسياسةتي كورديدا رِيشةكيَش بكةين ئةطينا باجيَكي زؤر طةورة دةدةين ، هةربؤيةش دةبي هةرضي زووة رووبةرِووي ئةم دياردةية ببينةوة ، دةبي بويَرو ضاونةترس بين لةرووبةرووبوونةوةي ئةودياردة مةترسيدارانةي كةلةنيَو كؤمةلَطةي ئيَمةدا خةريكة ثةرة دةسيَنن، ضونكة زؤر بةرووني ديارة حيزبةكان بوونةتة حيزبي باوك وكورِوخالَ وزاوا كةدةستيان بةسةر هةمووشتيَكدا طرتووةوئةمةش بةرِاستي جيَطةي قبولَكردن نيية.

  • بؤضي هةندي لة كتيَبةكانت بة عةرةبيية بةتايبةتي كتيَبةكةي ئةم دواييةت ، ئايا ضاكتر نةبوو بة كوردي بواية نةخاسمة لةبةر ئةو زانياري وبةلَطةنامة طرنطانةي لةدووتويَي كتيَبةكةدا هاتوون؟

- لةرِاستيدا من دةمةوي راستييةكان رووبةرِووي عةرةب بكةمةوة ، بؤئةوةي بزانن كورد لةسايةي رذيَمة عةرةبييةكاندا كةبانطةشةي ئيسلام وعروبةو سوسياليزم وشارستانيَتي ومرؤظايةتي دةكةن  ض باجيَكي طةورةي داوة ، بيَدةنطبووني دامودةسطاكاني عةرةب لة ئاست شالَاوةكاني جينؤسايد كردني كورد مرؤظ تووشي شؤك وسةرسوورِمانيَكي زؤر دةكا ، ويذداني عةرةبي لةنةخؤشييةكي كوشندةدا دةذي بةرامبةر بةوتاوانة طةورانةي كة دذي كورد كراون ، سياسةتواناني عةرةب وزاناياني ئايني وشةقامي عةرةبي بةطشتي بي دةنطيةكي سامناكيان  بةرامبةر ئةوتاوانانة هةلَبذاردووة، راستة هةندي هةلَويَستي ئيجابي ليَرةو لةوي هةن ، بةلَام ئةوهةلَويَستانة زؤر دةطمةن ودانسقةن وهيض لةمةسةلةكان ناطؤرِيَت.

كوردستان هةرطيز بةشيَك نيية لةنيشتماني عةرةبي و ئاشكراية باشووري كوردستانيش لةكاتي دامةزراندني دةولةتي عيراق بةزؤري زؤردارةكي بة عيراقةوة لكيَنراو دةسةلَاتداراني عيراقيش وةكو كؤلؤنييةك مامةلَةيان لةطةلَ كوردستان كردووة.

  • دوارؤذي ثرسي كورد ضؤن دةبيني لةباشووري كوردستاند، نةخاسمة لةهةلومةرجي ئيَستادا كةهيَزة عيراقيةكان دذي فيدرالي نةتةوةيين وثارتي ويةكيَتيش دةستبةرداري كةركوك بوون ومةسةلةكةيان بؤكاتيَكي ناديار دواخست؟

- ئاشكراية ثدك وينك ضةند سالَيَكة باشووري كوردستانيان دابةش كردووة، هةردوولاش ئةندام ولايةنطرةكانيان لةسةر رق ورةتكردنةوةي بةرامبةر رادةهيَنن، ئةمةش كورتبينيةكي سياسي مةترسيدارة ودذي بةرذةوةندييةكاني كوردة ، لةدواي رووخاني بةعس دةبوو دةسةلَاتتداراني باشوور دةرفةتي ئازادييةكان لةبةردةم خةلَكيدا بكةنةوة تابةئازادي ودوور لةوبازنة حيزبيةي كةضةندين سالَة خةلَكيان تيَدا زينداني كردووة طوزارشت لةخواست وداخوازيية راستةقينةكانيان بكةن، بةلَام مخابن رةفتارةكانيان دةريدةخا كةئةوان هةر بةدووي بةرذةوةنديية بنةمالَةيي وحيزبييةكانيانةوةن ، بةلَام مايةي طةشبينيية كةجةماوةري كوردستان خةريكة لةذيَر ضةثؤكي حيزبايةتي ديَتةدةري وبةشيَوازي طشتثرسي وريفراندؤم طوزارشت لةداخوازييةكاني دةك، راستة ئةم ثيَنطاظة جاري هةر لةدةسثيَكداية بةلَام رةنطة بطاتة ئةو قؤناخةي كةدابرِانيَكي تةواو لةنيَوان جةماوةر وحيزبة راراو سازشكارودةسةلَات ثةرستةكان رووبدا ، ثيَويستة كؤمةلَطةي كوردي دةنطي خؤي بةرِاي طشتي جيهاني بطةيةني.

  • ئةطةر ئةمريكا ملي بؤداخوازييةكاني كورد شل نةكرد، بةرِاي تؤ رِيَطاضارة ضيية؟

- بةرِاي من هةقة طةلي كورد روو لةولَاتاني ئةوروثايي بكا وداوي سةربةخؤيي بكا كةلة ثةيماننامةي سيظةر 1920 بةلَيَني ثيَدراوة ، ضونكة وةك ئاشكراية لةدوايجةنطي يةكةمي جيهانيةوة داواي كورد سةربةخؤيي بووة نةك ئؤتؤنؤمي وفيدرالَي ، شيَخ مةحمودي حةفيد كةدواي جةنطةكة مةليكي كوردستان بووبةثشت بةستن بة بةلَيَن وثرنسيثةكاني سةرؤك ويلسن وثيَشنيازةكاني حكومةتي بةريتانيا بؤضارةسةركردني ناكؤكييةكاني لةطةلَ توركيا لةسةر ويلايةتي موسل، داخوازييةكاني خستةروو، هةروةها لةبةيياننامةي هاوبةشي نيَوان حكومةتي بةريتاني وعيراق كةسالَي 1922 بلَاوكرايةوة داوا لةكورد كرا كةلةسةر(دياريكردني سنوور)ريَككةوتن بك،ئةمةش بةلَطةي ئةوةية كةجؤري ثيَكةوة ذياني كوردوعةرةب لةئاستي سيستةمي كؤنفيدراليدا بووة نةك فيدرالي ، بةلَام دواتر ثاشكةشة لة درووشم وداخوازييةكاني كورد كرا.

ئيَستاش ئةوةندة بةس نيية كةبةرِيَزان جةلال تالَةباني ومةسعود بارزاني واخؤيان نيشان بدةن كةهةلَويَستيَكي هاوبةشيان هةية ، ضونكة ضةندين جاري تريش رايانطةياند كةهاوهةلَويَستن ثاشانيش دذي يةك وةستانةوة ، بؤية بةلاي منةوة طرنطترين شت يةكطرتوويي وةدةنط هاتني شةقامي كورديية كةنابي بةهيض داخوازي وثيَشنيازيك رِازي بيَت كةمافي دياريكردني ضارةنووسي تيَدا مسؤطةر نةبي.