info@kurdistannet.org

كاتي بلآوكردنةوة بة كاتي ناوةندي ئةوروثا

 

www.kurdistannet.org

 

د. هةذار ئةمة دةردة يان دةرمان؟!... مةهاباد كوردي

دوثنث 22-8-2004، لة ماصپةذي ئازيزي (كوردستان نثت)دا، نووسينةكةي د. هةژار مةعرووف سةرنجي ذاكثشام. ذةنگة هؤي سةرةكيي ئةم كارةش بؤ ئةو خاصة بگةذثتةوة كة ناوبراو بة ئاشكرا و ذؤژي ذووناك داكؤكي لة بيرثك دةكات، گةر بيةوث و نةيةوث كورد دةباتةوة بؤ نثو باوةشي دةوصةتة داگيركةرةكاني كوردستان و، لة هةمان كاتيشدا ذثي سةربةخؤبووني كوردستان درثژ دةكاتةوة نةك كورت.

بابةتةكةي د. هةژار مةعرووف كة لةژثر سةردثذي (خةمؤك ـ Depression ـ ي نةتةوةيي؟) داية، گةلث سةرنج و تثبيني هةصدةگرثت. من پثمواية خودي ناوونيشاني نووسينةكةش مرؤض ناچار دةكات تا هةصوةستةيةكي لةسةر بكات و، بة چاوثكي ذةخنةگرانةش تثي بذوانثت. د. هةژار وشةي (خةمؤك)ي لة جياتي (Depression) بةكار هثناوة. خراپ نابث گةر لثرةدا بة كورتي واتاي ئةم دوو وشةية لثك بدةينةوة. پثش هةر شتثك (خةمؤك يا خةمؤكي) زثدةتر لة لايةن ئةو كوردانةوة بةكار دةبرثن كة بة شثوةزاري كورديي (كرمانجي سةروو) دةپةيضن. لة باكووري كوردستان گةر بة يةكث بصثن (خةمؤك) يان فلأن كةس (خةمؤكي)ية، بة پلةي يةكةم مةبةستيان ئةوة دةگرثتةوة كة ئةو كةسة (خةمخؤر) ياخود (خةمبار) و (دصتةنگ)ة. لة فةرهةنگي ئةستثرةگةشةدا وشةي (خةمؤكي) بة (خةمةخؤرة ـ خةمخؤرة) لثك دراوةتةوة(1). لة هةندث دةضةري كوردستاني نيشتمانماندا كةسث كة زؤر بير بكاتةوة و، خةفةتيش لة هةموو شت و خةصك بخوات، كورت و كرمانجي بةو كةسة دةصثن (مامةخةمة).

هةرچي وشةي (Depression)ة بة بذواي شارةزايان و زمانزانان، بة هةردوو شثوةزارة سةرةكييةكةي كوردي، بةم شثوةية لثك دراوةتةوة: سةركزي، دصگرتن، پةرثشاني، جانگراني، پةستي، مةلوولي، دصگراني، دامايين، خةمخؤري، ئاهين،...تاد(2). كاك باران ذزگار كة خؤي خةصكي باكووري كوردستانة بة (بيهن تةنگ كرن)، (بيهن تةنگ بوون)يش دةصثن ـ مةهاباد، بؤ ماناي ئةم وشةية چووة(3). گومان لةوةدا نيية (بيهن تةنگ بوون) بة واتاي بثزاربوون، هةراسان بوون،...تاد دثت. وشةي (Depression) كة بة زماني سوثديش بة هةمان شثوة دةنووسرثت و هةر هةمان ماناش دةگةيةنثت، كاك (ذةشؤ زيلان)ي خةصكي باكووري كوردستان (دصتةنگي و دةپرةسيؤن)ي لة بةرامبةر داناوة(4). هةرچي كاك (سةلاح ذثبوار)ي باشووريية بة (دصتةنگي، غةمباري لثكي داوةتةوة(5). دةبث ئةوةش بصثين وشةي (Depression) بة زماني عةرةبي دةبثتة: كآبة، هم(هموم)، غم، حزن(أحزان)، إنقباض(6). جا لثرةدا بؤمان دةردةكةوثت ئةو (خةمؤك)ييةي د. هةژار مةعرووف بةكاري هثناوة دةگةص وشةي (Depression) بة تةواوةتي يةك ناگرثتةوة و پذ بة پثستيشي نيية، بة تايبةتيش ئةگةر بير لة ماناي وشةكة بة شثوةزاري كرمانجي سةروو بكةينةوة.

هةر كوردثكي خةمخؤر و دصسؤز كة نووسينةكةي د. هةژار مةعرووف دةخوثنثتةوة، باش تثدةگات ناوبراو مةبةستي ئةوةية كة ئثمةماناني كوردي هةندةران ئاگامان لة ذةوشي ولأت نيية و، خؤي گؤتةني:(چؤن لة خةباتي ذزگاريخوازي كورد تثدةگةن و لةم خةباتةدا لة هةندةراني ئارام و تةناه و دوور لة بةرپرسياري و ئةرك و فرماني سةرزةويي پذ مةترسيي واقيعي كوردستان و عثراق جگة لة ذةشبيني و ذةخنةي ذوخثنةر و سوكايةتي پثكردن و بة هيچ يا لة باشترين هةصسةنگانا بة كةم نرخاندني كار و خةباتي تثكؤشةراني ناوةوةي نيشتمان كام دةوري عةمةلي و كارا و كؤنكرثت بؤ خؤيان لةم خةباتةدا دةستنيشاندةكةن؟). خوثنةري هثژا من وشةكان و شثوةي دةربذيني د. هةژارم وةك خؤي نووسيوةتةوة. د. هةژار دةبث چاك بزانثت كوردثك ئةگةر لةوپةذي دنياش بثت، بة تايبةتي لةم ذؤژگارةي ئثستادا كة تةكنؤصؤژيا و بواري گةياندن و پةيوةندي بةستن بايي ئةوةندة پثشكةوتوون، دةتوانثت ئاگاي لة بارودؤخي ولأتة داگيركراوةكةي خؤي بثت و، كاكة خؤ هةر هيچ نا ئثستا تةلةفؤن و تةلةفؤنكاري لة جاران گةلث ئاسانترن و، وا خةصكي گوندنشيناني كوردستانيش بة مؤبايل تةلةفؤن بؤ ئثمةي دوورةولأت دةكةن. ئةمة لة لايةك و لة لايةكي تريشةوة مةسةلةي ئةرك و بةرپرسيارثتي شتثك نيية تا هةتا هةتايث بؤ يةكث يا لايةنث قؤرخ كرابث يانيش لة شثوةي خانوو تاپؤ كرابث. ئةرك يان بةرپرسيارثتي شتثكة دةبث مرؤض خؤي هةستي پث بكات. مني كورد كة 18 ساص دةبث لة سوثد نيشتةجثم، ئثستاشي لةگةصدا بث خؤم بة كوذي ئةو دثيةي كوردستان دةزانم كة تثيدا لة دايك بووم. ئث بذوا بكة من و دةيان هةزار كوردي ديكةي ئةوروپاش هةر وا دةمثنينةوة. برادةرثكي خؤشةويست و لةمثژينةم هةية، دة ساص كوثرةوةري و نةداري و خةم و ئازاري ئاوارةيي لة پاكستان بةقةدةر تاصةمووثك كاري تث نةكرد و، ئثستاش وا لة (نيوزلاند)ي ئةوپةذي دنيا گيرساوةتةوة، كةچي كاتث بة تةلةفؤن لةگةص يةكتر قسان دةكةين، سةرزمان و بنزماني ئةو ئازيزة هةر كورد و كوردستانة! د. هةژار تؤ خؤت باش دةزانيت كوردي ئةوروپا، ئةوةي لة دةستي هاتبثت، درثغي لث نةكردووة لة پثناو بةرژةوةنديية بالأكاني نةتةوة و نيشتمان. ئةمة ذاستييةكة و دؤست و دوژمنيش لثي بةئاگان. هةربؤية جةنابت نةدةبوو بةم شثوةية باس لة ذؤشنبيران و بةتةنگةوةهاتوواني كورد لة ئةوروپا بكةيت. دةترسثم وتارةكةي مةسعوود بارزاني بة بؤنةي 16ي ئاب كاري لث كردبيت؟!

د. هةژار مةعرووف هةر دةصثي ذقي لة ذؤشنبيري خاوةن بير و باوةذي نةتةوةيي دةبثتةوة: (ئةوانةي لة ئةوروپا دةژين و خؤيان بة ذؤشنبيري نةتةوةيي دةزانن.) كاكي كاكم جةنابي دكتؤر يةكث كة نةتةوةيي بثت نة عةيبةية و نة كةماسي. دة فةرموو لة كورتةنووسينةكةي خؤت ورد بةرةوة، ئينجا بزانة چةند جار (كوردي عثراق) و (كوردوستاني عثراق) و ئةم جؤرة دةستةواژة ذةزاگرانانةت بةكار بردووة! ئاخر من تثناگةم كورد بؤ دةبث هي عثراق و ئثران و سوريا و توركيا و ئثرة و ئةوثي ئةم دنياية بثت؟! چاك بزانة كوردث ئةگةر هاونيشتماني بةذثز و وةفاداري نيشتمانةكةي خؤي نةبثت، لة بارثكي وةهادا داگيركةرانيش لة پلة و پايةي نؤكةر و خزمةتكار و پياوي بةر دةرگا زياتر، چي تري پث ذةوا نابينن. ئث مادام كوردستان هي عثراق و دةوصةتة داگيركةرةكاني ديكةي ناوچةكةية، كةواتة ئثمةي كورد بة دةيان ساصة وثذاي دةريايةك خوثن و خةبات چمان بة چ نةكردووة و، گومانيش لةوةدا نيية وةها بيركردنةوةيةك ئةنجامةكةي ها لةپثش چاومانة و، سةرگةورةكاني ئثمةش بث ئةوةي چ پرسثك بة ذؤصةكاني گةلةكةيان بكةن، وا دةيانگثذنةوة نثو باوةشي ناميهرةبان و ئةهريمةنييانةي نةتةوة سةردةست و چاوچنؤك و زؤردارةكاني ذؤژهةلأتي ناوةذاست. ئةرث كوردينة وا نيية؟

ذاستة (ميديا) لة لايةن يةكثتي نةتةوةيي ديموكراتي كوردستان لة هةولثر دةردةچثت، بةلأم (ميديا)يةك كة تا هةنووكة 168ژمارةي لث دةرچووة، نازانم بؤ د. هةژار تةنيا و تةنيا جذناگةي لة ژمارة 164 گرتووة و بابةتةكاني ئةم ژمارةيةش ئةوةندة تووذةي كردوون. خؤ د. هةژار ئاگادارة كة هةر لةو (ميديا)يةدا بة سةدان هةواص و وتار و لثكؤصينةوةي نةتةوةيي ئةوتؤ بلأو كراونةتةوة، كة بة داخةوة هؤيةكاني ذاگةياندني هةردوو حيزبة دةسةلأتدارةكةي كوردستان ـ لةبةر بةرژةوةندي تةسك و تريسكي حيزبييانةي خؤيان ـ نةيانويستووة ئةم جؤرة دةنگوباس و بابةتانة بلأو بكةنةوة. ديارة هةر ئةمةش بووة واي لة ميديا كردووة كة خوثنةران هؤگري بن و، نووسةران و ذؤشنبيراني كورديش لة دةرةوة و ناوةوةي ولأت بة بةرهةم و كةرةسةي جؤراوجؤر دةوصةندي بكةن. ئةدي كاتي خؤي يةك لة نووسراوةكاني ميديا لة لايةن دةزگاي (ميت)ي توركييةوة تةرجةمة نةكرا و، لة ذؤژنامةيةكي كةماليستةكانيشدا چاپ نةكرا؟! ئةي هةر ذؤژنامةواناني ميديا نةبوون دووچاري لثپرسينةوةي دةزگاي موخابةراتي (حكوومةتي هةرثمي كوردستان) هاتن؟! خؤزگة د. هةژار مةعرووف ئةم خالأنة و زؤري ديكةشي لةبةر چاو دةگرت، ئةوجا بةر دةبووة سةر و گوثلاكي ميديا و نووسةراني. ميديا با بلأوكراوةيةكي حيزبيش بثت، بةلأم هةتا ئثستا خزمةتي دؤزي ذةواي نةتةوةكةماني كردووة. هيواداريشم هةر وا بمثنثتةوة.

د. هةژار مةعرووف دةپرسثت:(ئاخر خؤ كورد لة بةدبةختي و زوصملثكراويدا ـ شعب اللة المختار ـ نيية؟). جارث لة بةراييدا جوولةكة خؤيان بة ـ شعب اللة المختار، گةلي هةصبژاردةي خوا ـ دةزانن نةك كورد. هةمووشمان ئاگاداري باري ژيان و دةوصةتي نةتةوةيي ئةو جوولةكانةين كة ئةوذؤ ـ ئيسرائيل ـ ثكيان پثكهثناوة، تةواوي دنيا ناچارة حيسابي بؤ بكات. لةوانةية د. هةژار ئةوةي لة ياد نةمابث كة سالأنثك بةر لة هةنووكة، نووسةرثكي ناسراوي ميسري بة ناوي ـ فةهمي هوثدي ـ گةلي كوردي ذثك بة پثچةوانةي ـ شعب اللة المختار ـ بة ـ شعب اللة المحتار ـ ناو برد! لام وابث جةنابي د. هةژار لة ماناي (المحتار) دةگات و، دةشزانثت كة پثشسوار و چاوساغاني ئةو ميللةتة ذؤصثكي بةرچاويان هةبووة لةوةي كة كورد بكةن بة (شعب اللة المحتار!)

كاكي دكتؤر عةرةبي عثراق لةگةص گشت زوصم و زؤردارييةكيش كة سةددام لثي كردبن، ديسان وةك دةصثن حازر و بزر، وا بة ئاساني دثنةوة سةر عةرشي كةلاوة و ولأت ئاوةدان دةكةنةوة و، دةبنةوة خاوةن و دةسةلأتداري ذاستةقينةي ئةو (عثراق)ي (هيوا و ئاشتي) و (ديموكراتي و فيدرالي)يةي كة جةنابت بانگاشةي بؤ دةكةيت. هةرچي كورديشة هةر مةپرسة چ ذؤصثكي بؤ دابين كراوة: دووبارة بنياتنانةوةي عثراق بؤ نةتةوةي سةردةستي عةرةب، وةرگرتني پيشةي هةميشةيي كة لةسةري ذاهاتووة ئةويش (جثگر)يية، قةبووصكردني پذةنسيپي سةرشؤذپثكةرانةي براگةورة و براگچكة و...تاد. ئاخر جياوازي نثوان كورد و عةرةب ئةوةية كة عةرةب دةبنة دةوصةتدار و كورديش دةبنة خزمةتكاري دصسؤزي دةوصةتةكةي ئةوان. هةر لثكدانةوةيةكي غةيري ئةمة لة قسةي بؤش زياتر شتثكي ديكة ناگةيةنثت.

دةمةوث ئةوةش بصثم كاك شثركؤ بثكةس ذاستي فةرمووة كاتث گوتوويةتي:(برايةتي كورد و عةرةب درؤيةكي مثژوويية.) هةر بؤ ئاگاداري د. هةژار مةعرووف من بةر لة شثركؤ بثكةسيش گوتوومة: برايةتي كورد و عةرةب لة درؤش درؤترة! دةبا د. هةژار سةيرثكي لاپةذة 8ي ژمارة 168 ي ميديا بكات. ئينجا لةوثندةرث لة زماني ئةو كوردانةي كة لة (فةللوجة) ژياون و ئثستاش لة نيشتماني باب و باپيراني خؤيان پةنابةرن، وانةيةك لةمةذ برايةتي كورد و عةرةب فثربثت! هةروةسا بة د. هةژار دةصثم: (گؤران)ي نةمر گةر جارثكي ديكة زيندوو بووبايةوة، دصنيا بة پةشيماني خؤي پيشان دةدا لة بةرامبةر ئةو دثذة هؤنراوةيةي كة بة قةولي خؤت وتةني پثش پتر لة 40 ساص دايناوة. با گؤران ئةم هةموو ئةنفال و كيمياباران و كوردقذان و كوردستان وثرانكردنةي بةبةر چاودا دةرباز بووبا، بةتةنث ئةوسا تثدةگةيشتين لةوةي داخوا گؤران عةودالي براي عةرةبي چاوذةشي دةبوو يان نا؟! گؤراني شاعير لة وث دةم و سةردةمثدا هثشتا ذةگةزپةرستثتي عةرةبي سةردةست و نةتةوةي دةسةلأتدار و، زؤردارة خوثنمژةكاني ناوچةكةي بؤ دةرنةكةوتبوو، هةر لةبةرهةندثش ذةنگة سووكةكةيفثكي بة برايةتي كورد و عةرةب و گةلان هاتبث. پاشان من و د. هةژار و زؤري ديكةيش دةزانين گؤران لةژثر كاريگةريي چ بير و باوةذثكدا ئةم دثذة هؤنراوةيةي هؤنيوةتةوة، كة ئثستا چ بة پثويستي نازانم باس لة مةسةلةيةكي وةها بكةم. هةر كةسث كة ذؤژث لة ذؤژان بةرهةم و هؤنراوة و بةسةرهاتةكاني ژياني گؤراني خوثندبثتةوة، دةزانث چ دةصثم.

د. هةژار، نةسرين بةرواري بة (شثرةژن) پثناسة دةكات. لةگةص ذثزم بؤ نةسرين بةرواري و بؤچوونةكةي د. هةژاريش، بةلأم بة مافي خؤمي دةزانم بپرسم: ئةگةر نةسرين بةرواري شثرةژن بثت، ئةي چ لة (لةيلا قاسم)ي بةعسبةزثن و (لةيلا زانا)ي خؤذاگر و دةيان ژنةقارةماني ديكةي كورد بكةين و، چ پثناسةيةكيشيان پث ذةوا ببينين؟!

ديسان د. هةژار دةبثژثت:(با لة دياردةكاني شةذي ذابوردوي براكوژي و گةندةصيي ئيداري و حيزبي و چةوسانةوةي چينايةتي و پثشثلكردني مافي مرؤض و كؤبوونةوةي پارة و موصك و دةسةلأت لة دةست كةمينةيةكدا بگةذثين و ئاوذثك لة ذةوش و باري ژن بدةين لة كوردوستاني عثراقدا،...تاد). د. هةژار مةعرووف دةيةوثت واز لةمانة هةر هةموويان بثنثت و دزة بكات بؤ بابةتثكي تر، كة بثگومان ئةويش مةسةلةي چةوساندنةوةي ژنة لة لايةن پياوي كوردةوة. من لة دكتؤري دكتؤران دةپرسم: داخوا ئةمانةي كة تؤ گةذةكتة بةسةرياندا باز بدةيت، ئةرث بة ذاست هةر ئةمانة نةبوون كوردي باشووريان گةياندة ئةو ذةوشة مةترسيدار و ناذوون و ناديار و سيستةمي دزثوي دوو ئيدارةييش كة بووةتة خةمي گةورةي هةر هاوولأتييةكي دصسؤز و كوردستاني؟! تةنانةت خراپبووني ذةوشي ئافرةتيش، خؤشيت بث يان ترشي، يةك لة هؤكارة هةرة سةرةكييةكاني دةگةذثتةوة بؤ ئةم خاصةي كة من لثرةدا ئاماژةم پث كردووة. ديارة جثي داخة ژنان، نةك هةر لة كوردستانثكي لةتوكوتكراو، بةصكة لة ولأتثكي وةكو سوثديش دووچاري چةندين كاري تؤقاندن و ناذةوا بوونةتةوة. ئةم دياردةيةش هةر بةتةنيا ئافرةتاني كورد ناگرثتةوة. ئةمة شتثك نيية د. هةژار لثي بثئاگا بث.

چاوي چاوم دةوصةتي كوردي بةتةنث هةر خةونثكي سةوز و پةمةيي نيية. نةتةوةيةكي گةورة و گران بة دةيان و سةدان ساصة، بة ئامانجي گةيشتن بة كارواني سةربةخؤيي و شةكانةوةي ئالأي ئازادي لةسةر خاكةكةي، خوثني لةبةر دةچؤذث. خؤ ناصثي ئةمةش خةونة! هةر دوثنث شةو لة چاوپثكةوتنثكي تةلةفزيؤنيدا، برايةكي ئازيز وةها دةمي كردةوة و باسي لة هيوا و خةون و ئازارةكاني خؤي كرد: خةون و هيواي من ئةوةية ذؤژث لة ذؤژان كورديش نوثنةري خؤي لة ياريية ئؤلؤمپييةكاندا هةبث و، ئالأي كوردستانيش وةك ئالأي گةلاني تري دنيا لةوث شةكاوة بث!(7)

هةرگيز گومان لةوةدا نيية ئةم وتةيةي سةرةوة، با لة دةمي تاكثكي كورديشةوة هاتبثتة دةرةوة، لث لة هةمان كاتدا دةربذي هيوا و خواست و ئامانجة لةمثژينةكاني نةتةوةي چةوةساوة و بةشخوراوي كوردة. هةر هةموو ذؤصةكاني كورد دوا مةبةستيان دةوصةتي سةربةخؤي كوردستانة. دةبا هةر گةشاوة بث بيري نةتةوةيي و سةربةخؤييخوازي كوردستان!

mehabadk@hotmail.com

 ستؤكهؤصم 23-8-2004

پةراوثزةكان:

(1) ئةستثرةگةشة، فةرهةنگثكي كوردي ـ عةرةبيية، فازص نيزامةدين، چاپي دووةم 1989، ل 213.

(2) قامووسا سةلاحةدين، ئينگليزي ـ كوردي، سةلاح سةعدوصلا، چاپا يةكةم 1998، ذووپةل 219.

(3) فةرهةنگي كوردي ـ ئينگليزي، ئينگليزي ـ كوردي(كرمانجي)، باران ذزگار، لةندةن 1993، ذووپةل.251

(4) فةرهةنگا سوثدي ـ كوردي، وةرگثذ: ذةشؤ زيلان، ستؤكهؤصم 1990، ذووپةل 40.

(5) فةرهةنگي سوثدي ـ كوردي، سةلاح ذثبوار، ستؤكهؤصم 1988، لاپةذة 37.

(6) The Concise Oxford English – Arabic Dictionary. Edited by N.S.Doniach with the assistance of Safa Khulusi، N.Shamaa، W.K.Davin. Oxford University Press 1982، p. 95.

(7) كوردستان تيضي، بةرنامةي ـ لة تاراوگةوة ـ چاوپثكةوتن لةگةص كاك ذةنجبةر خؤشناو، كاتژمثر هةشت و نيوي ئثوارة بة كاتي سوثد، 22-8-2004.

 بؤ ثةيوةندي لةطةلَ نووسةر:  mehabadk@hotmail.com

ضاثيكة