(كوندؤليزا أايس) ضي ثصية بؤ كوردستان. . . . . هشام ئاكرةيي

 

مانةوةي (جؤرج بؤش) وةك سةرةك كؤماري ئةمريكا، طةلص واتاي هةية. لة هةمووان ئاشكراتر و أاستر ئةوةية كة، (بؤش) هصشتا كاري تةواو نةبووة وثصويستي بة كاتة بؤ ئةوةي ثلاني ئةمريكا بؤ أؤذهةلاتي ناوةأاست جصبةجص بكات. ديارة داناني (كوندؤليزا أايس) وةك وةزيري دةرةوةي ئةمريكا بةشصكة لة سياسةتي داهاتووي ئةمريكا بؤ عصراق و ناوضةكة. كةواتة ئةمريكا بؤ ئةو دةظةرة ثصويستي بة كةسانصكي وةك (أايس) ة بؤ ئةوةي نةخشةي ئةو ناوضةية بة شصوةي خواست ويستي ئةمريكا دابأصذصت.

هةلبةتة ئةمريكا ثصويستي بة كةسيي (أايس) نيية، بةلكوو ثصويستيان بة كةسايةتي، هزر و بير، شصوةي بيركردنةوة و سياسةتي (أايس) يان هةية. هةر بؤيةش ثصويستة ئصمةي كورد ئةو ئافرةتة بناسين و بزانين ضؤن بيردةكاتةوة و بةطوصرةي كةسايةتي ئةو تةخمينبكةين، ئةمريكا، دةيةوصت ض جؤرة سياسةتصك دةربارةي باشووري كوردستان و ناوضةكة ثةيادةبكات.

ثصش ئةوي طةشبينيةك يان أةشبينيةك دروست بكةين، دةبص بزانين كة جوطرافيايسياسي هةرصم و دةظةرةكانة، هةلَويستي ئةمريكا و هةر ولَاتصكي تر دةستنيشان دةكات. طرنطي كوردستان ثاش طرتني (كوصت) لة لايةن سةددامةوة و أؤخاني يةكيةتي سؤظيةت و ئامادةنةبووني سوريا بؤ ئاشتبوونةوة لة طةلَ ئيسرائيل، طؤرأاوة و كؤمةلَطاي نصونةتةوةيي ناتوانصت طرنطي ثص نةدات. ئةم جوطرافيايسياسية لةوانةية طرنطتر بصت يان طرنطي بؤي نةمصنصت بةطوصرةي بارودووخي سياسي جيهان و ناوضةكة. هةر بؤيةش سياسةتي (أايس) بةرامبةر كوردستان زياتر ثةيوةندي بة جوطرافياي سياسي باشووري كوردستان و هةرصمةكةوة هةية.

سةرةأاي ئةو أاستيةي سةرةوة، ناتوانين أؤلَي كةسان لة طؤأانكاريةكاني جيهاندا ثشتطوص بخةين. بؤ نموونة، (كيسنجةر) أؤلَصكي نةرصني هةبوو لةسةر شؤأشي 1974ي باشووري كوردستان. هةروةها ئةطةر (بلفور) ي بريتاني بةلَصي خؤي جصةبةجص نةكردبا، لةوانةية ئصستا دةولةتي ئيسرائيل لة سةر نةخشةي جيهاندا نةبواية. لة سةردةمي (كؤلَن ثاولَ) هيض بةرةو ثصشضوونصكي سياسي دةربارةي كوردستان نةهاتة ئاراوة و زياتر سياسةتي دةستلصمةدة بةكار هصنرا.

هةر ضةندة وةزيري تازةي ثؤستي دةرةوةي ئةمريكا (أايس) ، لة طةلَ ثاولَدا كاري كردوة، بةلَام جياوازيةكي بةرضاوي هةية لة طةلَ (ثاولَ) . (أايس) وةك كةسصكي نزيك لة سةرؤكي ئةمريكي كاري كردوة لة سةردةمي ماوةي يةكةمي هةلَبذاردنةكاني سةرؤكايةتي (بؤش) و لة ئةنجامي ذيري و وةفاداري ئةو بؤ سةرؤك (بؤش) ، تواني لة شارةزا يةكي كاروباري يةكيةتي سوظيةتي كؤن و بةأصوةبةري زانكؤي (ستانفؤرد) ، بكرص بة شصوةرمةندي ئاسايشي ئةمريكا سالَي 2000. (أؤذنامةي سفصنسكاداطبلادتي سويدي) .

بةطوصرةي هةمان سةرضاوة (أايس) كة دكتؤراي لة زانياري نصونةتةوةييدا هةية و حةز لة شتكأين و تؤثصن دةكات، لة سةرةتاي ذياني سياسيدا ئةوةندة شارةزاي (ئاسيا) و ولَاتة عةربيةكاني نةبووة. زؤر ثرسياري هةستيار دةربارةي ئةو (ئافرةتة أةق) ة ئالوطؤأ دةكرصن. وةك شاردنةوةي مةترسي أؤداني كارةساتي 11 سثتةمبةر و سووربووني لة سةر هةبووني ضةكي ئةتوومي لاي سةددام. هةتتا بةر ئةوةي هصرش بكرصتة سةر سةددام (أايس) دةي وت: "هةتتا ئةطةر سةددام أازيبصت دةسةلَات بةجصبصلَصت، ثصويستة ئةمريكا ثلانةكاني خؤي دةربارةي عصراق هةر جصبةجصبكات، و دةبص ئةمريكا هةبووني سةربازي لة عصراقدا هةبصت لةذصر ضاودصري بةرثرسيارصكي وةك (تؤمي فرانكس) ". ئةم حةزةي (أايس) لة دواي ضةند مانطصك جصبةجصكرا.

أؤذنامةي (ثؤليتيكا) ي سويدي دةربارةي كةسايةتي (أايس) دةلَصت: بةدرصذايي مصذووي ئةو لة كؤضكي سثيدا، سياسةتي (ناوةند) ي بةكارهصناوة و هةولَي داوة هةردوو لايةني ململانص أازيبكات و ثةيوةندي باشي لةطةلَ هةردوو جةمسةي ململانصيدا هةبووة لة كؤضكي سثيدا.

 هصرشةكاني 11 سثتةمبةر، سياسةتي ئةمريكا و بةتايبةت هي سةرؤك بؤش و (أايس) ي طؤأي، لة سياسةتي واقعي (ريةلثؤلصسي) ، ديبلوماسي و ثةيوةنديةكاني بازاري ئازادةوة، بؤ سياسةتصكي أاديكال. هةروةها ثةيوةنديةكاني نصونةتةوةيي لاوازكران و فشاريان خستة سةر كؤرياي باكوور و ثاشةكشصي كرد لة ثشتطيري ئةمريكا بؤ أصكةوتني (كيوتؤ) ي دذي طةرمكردنةوةي جيهان. بة طوصرةي أؤذنامةي (ئيكسثرس) ي سويدي كةسي تر جطة لة (أايس) ناتوانصت ئةم طؤأينة لة (ريةلثولصسي) سياسةتي واقعي بطؤأصت بؤ سياسةتصكي ثارصزةرانةي نوص.

هةمان سةرضاوة دةلَصت كةوا لة سةرةتادا لة أؤي فكرةوة (أايس) لة (هنري كيسنجةر) ةوة نزيك بؤ و باوةأي بة سياسةتي واقعي هةبوو و طةلص دوور بوو لة (ديك ضصني) بةلَام ئصستا ئةو باوةأي بة بيرصكي تصكةلَاو لة سياسةتي واقعي و ثارصزةرانةي هةية. سةرضاوةكة دةلَصت كة ئةمريكا لة ذصر أصنوصني (أايس) سياسةتي خؤي طؤأي و لة ئةفغانستانةوة بةري ئةمريكاي داية عصراق بة بص طةأانةوة بؤ نةتةةوة يةكطرتووةكان.

شارةزاي دذي تيؤريزم لة كؤضكي سثي ( ريتشارد كلارك) لة كيتابةكةيدا ( دذي هةموو دوذمنان) دةلَصت: لة قسةكاني ثصشوومدا لة طةلَ (أايس) وامدةزاني (أايس) طوصي لة ئةلقاعيدة نةبووة. و دةلَصت كةوا (أايس) أؤلَصكي طةورةي طصأاوة لة بونيادناني سياسةتي دةرةوةي ئةمريكا و (كوندؤليزا أايس) وةزيري دةرةوةي تازةي ئةمريكا ئةو سياسةتمةدارةية كة دةلَصت: (ثصويستة ئةمريكا هةندص جار دةستبةكاربصت بةر ئةوةي دوذمناني هصرش بصنن) .

لة مانطي نؤي سالَي 2002 ئةمريكا ناميلكةيةكي 31 لاثةرةيي دةربارةي سياسةتي نةتةوةيي خؤي بلَاوكرد، كة لة ذصر ضاودصري (أايس) ةوة نووسرابوو. تيايدا هاتووة:

ئصمة، واتة ئةمريكا، دوودلَ نابين لة دةستبةكاربوون ئةطةر ثصويستكرا، بؤ ئةوةي مافي بةرطري لة خؤمان بةكاربصنين، ثصش أؤداني هصرش و ئةوة ماناي ئةوةية كة لةشكري ئةمريكا دةبص بةهصزبصت بؤ ئةوةي دوذمنان بير لة هصرشكردن نةكةن بؤ سةرمان. هةروةها دةلَصت ئةمريكا ثصويستة بيري ديموكراسي خؤي لة دونيادا بلَاوبكات. لصرةدا دةتوانين ئةوة بلَصين ئاية ضةكي ئةتوومي ئصران ئةو مةرترسيية دروستدةكات! ! !

أؤذنامةكاني ئيسرائيل دةربارةي وةزيري تازةي دةرةوةي ئةمريكا (أايس) نووسيويانة كةوا ئيسرائيل بة بصدةنطي ثصشةوازي لة لايةنطرصكي ئيسرائيل دةكةن بؤ ئةوةي عةربةكان نةترسنةوة و بارودووخي ئةمريكايةكان لة عصراق خرابتر نةبصت. (أايس) بةهةمان شصوةي بةرثرسياراني ئيسرائيلي دةيويست عةرةفات لاببرصت. بةطوصرةي أؤذنامةكاني ئيسرائيل سياسةتي (أايس) لة ناوضةكة لة بةرذةوةندي ئةواندا دةبصت باشتر لة كاتي (كؤلَن ثاولَ) .

نووسةري سويدي (ماتس ئةندرسون) دةلَصت: ديارة ئةمريكا بة دةستي (أايس) دةيةوصت هةموو سياسةتي خؤي لة عصراقدا جصبةجص بكات و عصراق بكاتة نموونةيةك بؤ أؤذهةلاتي ناوةأاست. لة كؤتايي بابةتةكةيدا (ماتس) واقعي عصراق بةشصوةيةكي تر دةبينصت و سةركةوتني ثرؤذةي ديموكراسي ئةمريكا بؤ عصراق بة ئاسان دانانصت.

كةواتة (أايس) ئةسثي بةرندةي ئةمريكاية لة ناوضةي أؤذهةلاتي ناوةأاستدا و ثصيان واية (أايس) دةتوانصت ثلانة طيرخواردةكةي ئةمريكا لة ناوضةكة جصبةجص بكات. هةر ضةندة ئةم جؤرة كةسايةتيانة باوةأييان ثصناكرصت و لةوانةية لة هةر كاتصكدا وازلة هاوثةيمانةكانيان بصنن، بةلَام هةر ئةو جؤرة كةسايةتيانةن بأياري ترسناك و هةستياريش وةردةطرن. كصشةي كوردستانيش ثصويستي بة بأيارصكي بوصرة لة سياسةتمةدارصكي أاديكالَ و ديموكرات. ئةمة ماناي ئةوة نيية كة (أايس) بة بص هيض ثصويستييةك ئةو بأيارة وةردةطرصت يان خؤي لة كوردةوة نزيك دةكات، بةلكوو باري سياسي هةرصمةكة لةوانةية ثصويستي بة دروستكردني طؤأانكاري بكات لة ناوضةكةدا و ئةطةر كورد بتوانن خؤيان بكةن بةو فاكتةرة طرنطةي خاوةن باوةأي و متمانة و هصز، ئةو كاتة دةليظةيةكي باش دصتةئاراوة. بارودووخصكي بابةتيي طونجاو دروست دةبصت كة ببصتة جصطاي سةرنجي كؤمةلَطاي نصونةتةوةيي و بةتايبةت وةزارةتي دةرةوةي ئةمريكا و (أايس) ي أةق و نةترس و بأياردةر و خاوةن هصز.

 

 بؤ ثةيوةندي لةطةلَ نووسةر:  karzan@spray.se

info@kurdistannet.org

ضاثيكة

كاتي بلآوكردنةوة 

www.kurdistannet.org