|
هه‌ندێک کوردی هه‌رده‌م کاڵ فام وکه‌م ئه‌زمون ... جه‌مال فه‌تاح
نه‌ته‌وه‌ی کورد
به‌درێژایی مێژوی سه‌رده‌م له‌به‌رئه‌وه‌ی سته‌می میللی له‌سه‌ر
بووه‌وبه‌سه‌رچوار قه‌واره‌ی ڕژێمی داگیر که‌ردا
دابه‌شکراوه‌وداگیرکه‌رانیش وه‌کونه‌ته‌وه تاوانیان به‌رانبه‌ر کورد
کردووه‌و چه‌وساندویانه‌ته‌وه بۆیه کوردیش ناچار بووه هه‌رده‌م
وه‌کونه‌ته‌وه‌و له‌ڕووی نه‌ته‌وایه‌تیه‌وه به‌رگری له‌خۆی بکاتو
به‌رپه‌رچی داگیر که‌رانی بداته‌وه. سروشتی چه‌وسانه‌وه‌ی ژیان
هه‌روابووه چۆن وله‌چی ڕوویه‌که‌وه مرۆڤ چه‌وسابێته‌وه هه‌ر
له‌وڕووه‌شه‌وه وه‌ڵامی چه‌وسێنه‌ره‌که‌ی داوه‌ته‌وه وبه‌رگریان
له‌خۆیانکردووه. به‌درێژایی شۆڕشه‌کانی کوردیش به‌تایبه‌تی له‌شۆڕشی
ئه‌یلولی مه‌زن وله‌شۆڕشی گوڵاندا وهه‌روه‌ها دوای ڕاپه‌ڕین وهه‌تائێستاش
له‌گشت پارچه‌کانی کوردستان به‌گشتی وله‌کوردستانی باشوردا به‌تایبه‌تی
شۆڕشی کورد شۆڕشی نه‌ته‌وایه‌تی بووه. به‌ڵام به‌درێژایی چلوپێنچ ساڵی
ڕابردوو هه‌ندێک باڵی ڕادیکاڵ هه‌رده‌م وه‌ک چه‌قی لای په‌راسوله‌په‌نای
شۆڕشدا هه‌میشه قوت بوونه‌ته‌وه‌و سه‌ریان ده‌رهێناوه‌و به‌بیروباوه‌ڕێکی
جیاله‌بیروباوه‌ڕی نه‌ته‌وایه‌تی وبه‌خه‌یاڵ پڵاوێکی دوور له‌ڕاستی
ڕووداوه‌کان هه‌میشه‌مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ل ڕووداوه‌کان کردووه چی
له‌به‌رانبه‌ر شۆڕشو چی له‌به‌رانبه‌ر دوژمنانی شۆڕش. وه‌ئه‌وباڵه
ڕادیکاڵانه هه‌رده‌م بیروباوه‌ڕێکیان ئه‌کرده ئامانجی خۆیان وئه‌یان ویست
گه‌ل ڕابێنن خه‌باتی له‌سه‌ربکات بیروباوه‌ڕێکی نامۆبوو هه‌م به‌کۆمه‌ڵگای
کوردی هه‌م به‌وشۆڕشه نه‌ته‌وایه‌تیانه‌ش که‌کورد پێویستی سه‌رشانی
بووکه‌بیانکات. به‌نمونه بیروباوه‌ڕی مارکسی لنینی دیاره مارکسی
گه‌وره‌ومامۆستاو ڕابه‌ری چه‌وساوه‌کانی جیهان له‌ڕووی چینایه‌تیه‌وه
وه‌داهێنه‌ری بیری دیکتاتۆریه‌تی پرۆلیتاریای جیهان وه‌لنینی مه‌زن
وشۆڕشگێڕو ڕابه‌ری به‌لشه‌ویک وڕزگارکه‌ری گه‌لانی چه‌وساوه‌ی یه‌کێتی
سۆڤیه‌تی جاران خاوه‌ن ودروستکه‌رو داهێنه‌ری فه‌لسه‌فه‌یه‌کن که‌سه‌رجه‌م
چه‌وساوانی جیهان به‌گه‌له‌هه‌ژاره‌که‌ی ئێمه‌شه‌وه که‌ڵکی
له‌وڕێبازه‌وه‌رگرتووه‌له‌هه‌ندێک ڕووه‌وه وه‌کو دروستکردنی
پارته‌کوردیه‌کان ودروستکردنی ده‌سته‌وشانه‌وڕێکخراوی حزبیوجه‌نگی پارتی
زانی وزۆرشتیتریش جێگای شانازیه. به‌ڵام ئه‌وه‌ی که‌له‌گه‌ل خه‌باتی
نه‌ته‌وه‌ی کورد داهه‌رده‌م نه‌ئه‌گونجاوڕێک نه‌ئه‌هاته‌وه خه‌باتی
چینایه‌تی بووله‌کاتێکدا کورد وه‌کونه‌ته‌وه‌خه‌باتی نه‌توایه‌تی ئه‌کرد.
دیاره خه‌باتی نه‌ته‌وایه‌تی وخه‌باتی چینایه‌تی دوخه‌باتی جیاوازه‌و
به‌دووقۆناخی یه‌کجار له‌یه‌ک جیا ئه‌کرێت ئه‌ویش یه‌که‌میان خه‌باتی
نه‌ته‌وایه‌تیه‌و دووه‌میان خه‌باتی چینایه‌تیه هه‌ردوو خه‌باتی ڕه‌وان
به‌ڵام قۆناخه‌کانیان جیاوازه‌وهه‌رگیز نابێت تێکه‌ڵ بکرێت له‌به‌ر ئه‌م
هۆیانه.
إ-خه‌باتی
نه‌ته‌وایه‌تی پێویستی به‌شۆڕشێکی نه‌ته‌وایه‌تی سه‌رتاسه‌ری هه‌یه که‌گشت
چینوتوێژه‌کانی کۆمه‌ڵگا له‌خۆی بگرێت له‌مسه‌ری سه‌رمایه‌دار بۆئه‌وسه‌ری
کرێکار له‌م سه‌ری ده‌ره‌به‌گ بۆئه‌وسه‌ری جوتیار بۆچی چونکه شۆڕشه‌که
نه‌ته‌وایه‌تیه‌و گه‌له‌که وه‌کونه‌ته‌وه چه‌وساوه‌ته‌وه به‌بێ جیاوازی
چینێک له‌گه‌ل چینێکیتربۆیه پێویسته شۆڕشه‌که هه‌موگیرو سه‌رتاسه‌ری
بێت.
ب-ئه‌گه‌ر ئه‌وشۆڕشه
سه‌رتاسه‌ریه نه‌ته‌وایه‌تیه به‌هه‌ر بیروباوه‌ڕێک بکرێت به‌مه‌رجێک
ئه‌وبیروباوه‌ڕه پێشکه‌وتن خوازو شۆڕشگێڕ بێت وله‌گه‌ل بیرکردنه‌وه‌ی گشت
چینوتوێژه‌کانی کۆمه‌ڵگادا بگونجێت کێشه‌نیه‌و ڕه‌وایه چونکه ئه‌گه‌ر
شۆڕش حزبێک ڕابه‌رایه‌تی بکات ئه‌وپارته نوێنه‌ری تاکه‌چینێک بێت ئه‌وا
باقی چینه‌کانی تری کۆمه‌ڵگاکه به‌شداری له‌وشۆڕشه‌داناکه‌ن وئه‌وکاته
دژی ئه‌وشۆڕشه‌ش ئه‌بن واته زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری گه‌له داگیرکراوه‌که
نه‌ک به‌شداری له‌شۆڕش ناکه‌ن به‌ڵکوپاڵ ئه‌ده‌ن به‌دوژمنه‌وه‌و ئه‌بنه
دوژمنی شۆڕش ئه‌مه‌ش وائه‌کات شۆڕش له‌وه‌ها بارودۆخێکدا نه‌یه‌ته‌کردن.
ج-شۆڕشی چینایه‌تی
بارودۆخوزه‌مینه‌ی خۆی هه‌یه دیاره پێوێسته وڵاته‌که وڵاتێکی پیشه‌سازی
بێت که‌وڵاتێکی پیشه‌سازی بوو زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری جه‌ماوه‌ی گه‌ل به‌ڕێژه‌ی
دووله‌سه‌رسێی گه‌له‌که کرێکاربن کرێکاره‌کان له‌لایه‌ن خاوه‌ن
کارگه‌کانه‌وه بچه‌وسێنه‌وه‌ومافو هه‌قده‌ستو ئازادیه‌کانیان پێشێلکراوبێت
له‌لایه‌ن ده‌سڵاتدارانو سه‌رمایه‌دارانی وڵاته‌وه ئه‌وساکه پارتێک یان
ڕێکخراوێکی ڕادیکاڵی چینایه‌تی بۆی هه‌یه بێته‌مه‌یدانی خه‌باتو به‌رگری
له‌مافی کرێکاران وچه‌وساوان بکات.
د-له‌وڵاتدا ڕژێمێکی
ده‌ره‌به‌گایه‌تی تووند هه‌بێت ووڵاته‌که وڵاتێکی کشتوکاڵی بێت ودوله‌سه‌ر
سێی دانیشتوانی وڵاته‌که جوتیار بن وله‌ژێر ده‌ستی ده‌ربه‌گه‌کاندا
بچه‌وسێنه‌وه ئه‌وکاته بۆی هه‌یه وه‌ک چینی میلی پارتێکی کۆمه‌نیست
ڕابه‌رایه‌تی شۆڕشی جوتیاران بکات. به‌ڵام له‌کوردستاندا کورد هێشتا
ده‌وڵه‌تی نیه کوردهێشتا پیشه‌سازی پێشکه‌وتوی نیه‌تاکوکرێکاری هه‌بێت
واته که‌س وه‌کوکرێکار له‌کوردستاندا نه‌چه‌وساوه‌ته‌وه.
ه-یان له‌پێش ده‌ست
پێکی شۆڕشی ئه‌یلول وله‌دوای شۆڕشی چوارده‌ی ته‌موز له‌ساڵی 1958
ئیترسیسته‌می ده‌ره‌به‌گایه‌تیش له‌کوردستان کۆتایی پێهات وله‌هه‌ندێک
ناوچه‌ی دووره‌ده‌ست نه‌بێت هه‌رنه‌مابوو بۆیه‌ش شۆڕشی چینایه‌تی
تاکوئێستاش له‌کورستاندا زه‌مینه‌ی بۆنه‌ڕه‌خساوه وگومانیش ناکرێت
تاکودوای شۆڕشی ڕزگاری نه‌ته‌وایه‌تی ودوای ئه‌وه‌ش تاکوگه‌شه‌کردنی
ته‌واوی پیشه‌سازی وسه‌رمایه‌داری وڵات ئه‌وڕه‌وشه‌دروستبێت.
و-بۆیه بیروباوه‌ڕی
چینایه‌تی له‌م ڕه‌وشه‌ی کورد داوپێش شۆڕشی ڕزگاری خوازی نه‌ته‌وایه‌تی
له‌کوردستاندا وه‌ک هه‌رده‌م نه‌گه‌شه‌ئه‌کاتو نه‌ئه‌شتوانێت له‌خزمه‌تی
کۆمه‌ڵانی خه‌ڵکدابێت. به‌درێژایی چلوپێنچ ساڵی ڕابردوو
شانبه‌شانوله‌ناوشۆڕشی نه‌ته‌وایه‌تی ڕزگاری خوازانه‌ی خه‌ڵکی کوردستاندا
بیروباوه‌ڕی چه‌پو ڕادیکاڵانه سه‌ری هه‌ڵدا له‌بن ناوی جیاجیادا به‌ڵام
هه‌رهه‌موویان له‌لایه‌ن دروستکه‌ره‌کانیانو
داهێنه‌ره‌کانیانه‌وه‌پوکانه‌وه.
ز-هه‌میشه کۆمه‌ڵێک
ڕادیکاڵ به‌بێهیچ بیرکردنه‌وه‌یه‌کی بابه‌تی وسه‌رده‌مانه له‌باری
نه‌ته‌وایه‌تی سیاسی وئابوری وپیشه‌سازی وکۆمه‌ڵایه‌تی کوردستان باڵه
چه‌په‌شکست خواردووه‌کانی پێش خۆیان به‌هه‌ڵه زانیوه‌و باڵێکی چه‌پی نوێ
یان پێک هێناوه به‌ڵام پاش ماوه‌یه‌کی کورت باڵه نوێیه‌که‌ش به‌هه‌مان
شێوه‌ی ئه‌وانی پێش خۆی له‌گه‌ل شکستو مایه‌پوچی ڕوبه‌ڕوبووه‌ته‌وه بۆیه
ئه‌مڕۆله‌کوردستاندا به‌قه‌ده‌ر ژماره‌ی هه‌موولایه‌نه‌کانی کوردستان
به‌دیموکراتی ونه‌ته‌وه‌یی وئاینیه‌وه پارتو رێکخراوی چه‌پ هه‌یه به‌ڵام
نه‌هیچیان به‌هیچ بووه‌و نه‌هیچیان بۆکورد پێکراوه‌ونه‌توانیویشیانه
بناغه‌وبنکه‌یه‌کی ئه‌وتۆی جه‌ماوه‌ری بۆخۆیان دروست بکه‌ن
که‌ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌وانبێت له‌ناوجه‌ماوه‌رد.
ح-له‌به‌رئه‌وه‌ی
هه‌رده‌م زه‌مینه‌ی خه‌باتی کوردستان زه‌مینه‌ی خه‌باتی چینایه‌تی نه‌بووه
بۆیه هه‌رله‌سه‌ره‌تاوه باڵه‌چه‌په‌کان ڕێچکه‌و ڕێبازی خه‌باتی خۆیان ون
ئه‌کرد چونکه وه‌ک وتمان کوردستان نه‌سیسته‌مێکی ده‌ره‌به‌گایه‌تی لێبوو
تاکوسیسته‌می دژایه‌تی خه‌باتیان له‌به‌رانبه‌ریدا دابڕێژن
ونه‌سه‌ردامایه‌داری لێبوو تاکوهانی کرێکاران له‌دژی ده‌سڵات
وپرۆتۆکۆله‌کانی بده‌ن بۆیه هه‌رده‌م کۆمه‌نیسته‌کان وچه‌په‌کانی کوردستان
ناچاربوون به‌ئه‌رکی لابه‌لاوه‌ودور له‌ئه‌رکی کۆمه‌نیستێکی شۆڕشگێڕ خۆیان
خه‌ریک کردووه له‌نه‌بوونی زه‌مینه‌ی خه‌باتی چینایه‌تی له‌کوردستاندا
هه‌رده‌م دژایه‌تی خۆیان له‌گه‌ل لایه‌نه نیشتمان په‌روه‌ره
نه‌ته‌وه‌ییه‌کاندا چڕکردووه‌ته‌وه ئه‌مه‌ش به‌درێژایی شۆڕش
کۆسپوله‌مپه‌ریان له‌به‌رده‌م شۆڕشو خه‌باتی نه‌ته‌وایه‌تیدا دروستکردووه.
زۆرجار له‌بن ناوی جیاجیادا پاڵپشتو پشتیوانیان له‌دوژمنه داگیر
که‌ره‌کانی کورد کردووه‌وشانبه‌شانی دوژمنانی نه‌ته‌وه‌دژایه‌تی
گه‌لوشۆڕشیان کردووه.
ت-ئێستاش
واله‌ئه‌وروپاو له‌سه‌ر سایتێکی گومانلێکراو کۆمه‌ڵێک له‌وچه‌په‌شکست
خواردوانه دژی شۆڕشی نه‌ته‌وایه‌تی گه‌له‌که‌مان وه‌ستاون وبه‌فیتی
داگیرکه‌ران دژمنایه‌تی شۆڕشی نه‌ته‌وایه‌تی کوردوکوردستان ئه‌که‌ن
که‌ئه‌میش له‌خۆ ونکردن وسه‌رلێشێواوی به‌ولاوه‌هیچیتر نیه‌وله‌ئه‌نجامیشدا
له‌مایه‌پوچی ڕیسوایی زیاتر هیچیتریان بۆنامێنێته‌وه. چونکه‌لایه‌ک
کوردستان تاهه‌تایه بواری شۆڕشی چینایه‌تی تێدا ناڕه‌خسێت تاکوئه‌م فسفس
پاڵه‌وانانه ئه‌سپی لاتی خۆیانی تێداتاوبده‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ی ڕژێمی
ده‌ره‌به‌گایه‌تی له‌کوردستاندا له‌مێژه کۆتایی پێهاتووه‌و سیسته‌می
سه‌رمایه‌داریش له‌کوردستاندا هێشتا له‌سره‌تادایه‌و جیهانی دیموکراسیو
عه‌وله‌مه‌ش تازه‌بوار به‌چه‌وسێنه‌رو سه‌رمایه‌دار نادات بگه‌نه ئاستی
چه‌وساندنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵه‌که‌سێک یان چینێکی کۆمه‌ڵگا تاکو پێویست
به‌وه‌بکات شۆڕشیان له‌دژ بکرێت. له‌لایه‌کیتر هه‌رگیز ئه‌م کاڵ فامانه
له‌چه‌پوکۆمه‌نیسته‌کانی پێشخۆیان به‌هێزتر نابن که‌له‌گه‌ل شکستومایه‌پوچی
ڕووبه‌ڕوو بوونه‌وه. جگه‌له‌مانه‌ش سیسته‌می جیهانی کۆمه‌نیستی له‌جیهاندا
له‌گه‌ل شکست ڕووبه‌ڕوو بووه‌وه له‌سه‌رانسه‌ری جیهاندا شکستیان خوارد
ئیتر کۆمه‌ڵێکی وردی کوردی کاڵ فام وکه‌م ئه‌زموون دژبن له‌به‌رانبه‌ر
شۆڕشی نه‌ته‌وایه‌تی وڕزگاری خوازانه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کورد دا به‌مێشوله‌یه‌ک
ئه‌چن که‌به‌گژی قوله‌ی قافدابچن به‌ڵام له‌ئێستاوه دڵنیابن وه‌ک
له‌ڕابردوشدا پێم وتن به‌یه‌که‌م به‌ردی بنایه‌وه وشک هه‌ڵدێن وئه‌چنه
ناوجیهانی ڕیسوایی ومایه‌پوچی. پێشینانی کوردیش فه‌رمویانه مرۆڤی ئاقڵ
دووجار ده‌ست به‌کونی ماردا ناکات به‌ڵام چه‌پوکۆمه‌نیسته کانی کوردستان
ئه‌مه سه‌د هه‌مین جاره. . .
جمال فتاح
1/20059/
| 
