info@kurdistannet.org

كاتي بلآوكردنةوة بة كاتي ناوةندي ئةوروثا

 

www.kurdistannet.org

خصلَي مةنسوري حيكمةت دووبةرةكييتصكةوت! ... خةتاب سابير

29-08-2004

لة دواي مردني مةنسوري حيكمةت، ذابةري گيانيي كؤمؤنيزمي كرثكاريي، تثذوانيني سياسيي و شةخسيي جياواز پةيدا بوو لةناو ذةوتي (كك) دا. ئةم جياوزيانة بةبةردةوامي لةلايةن دوو جةمسةرةوة ذابةرايةتي دةكرا، باصي حةميدي تةقوايي كة خؤي بةميراتگري بنةماصةي مةنسوري حيكمةت و حيزب دةزانثت و بة يارمةتي ئازةري ماجدي (هاوسةري مةنسوري حيكمةت) دةيانويست و دةيانةوث قؤرغي كولتوور و ژياني سياسيي و مثژووي مةنسور بكةن، لةبةرامبةريشدا باصي كؤذشي مودةذيسي كة زياتر كوردةكاني ناو حككا ي لةخؤگرتووة،خؤيان بةكةمتر و لاوازتر نابيني لةباصةكةي حةميدي تةقوايي،ئةمانيش زياتر لةوان خؤيان بةدصسؤزترو حيكمةتيي تر دةزاني و پثيان وابوو تةنها ئةمان دةتوانن بة لايتي مةنسوري حيكمةتةوة كون و قوژبنة تاريكةكاني ئثراني ذةشي ئيسلاميي ذؤشن بكةنةوة و شؤذشي سؤشياليستي بةرنة شةقامةكاني تارانةوة. ئةم دوو باصة دوو ساصة بةيةكدا دثن و نةگةيشتنة هيچ ئةنجامثك، تا سةرئةنجام گةردةلوولي ناو ئةم فنجانة تةقييةوةو كؤمؤنيزمي كرثكاريي لة نووكةوة بؤ نووك شةقوپةق كرد، لةسةر گؤي دصيانةوة كةرت بوون، دوولةتبوونثك لةت بوون كة گوثچكةصةي ذاست و چةپي دصي كك هةريةكةي بةلايةكدا ذؤيشت.

مرؤض كاتثك ورد دةبثتةوة لةو شثوازي قسةكردنةي لةچةند هةفتةي ذابردوودا و بة تايبةتيش لةچةند ذؤژي ذابردوودا لةسايتي ذةوزةنة و سايتي باصةكةي كؤذش بةناوي سايتي حيزبي كؤمؤنيستي كرثكاريي ئثران-حيكمةتيست بةيةكتريان گوتووة، جارثكي تر هثصنجي دثتةوة لة پؤخصةواتي سياسيي ئةم ذةوتة نامؤية بة مرؤضايةتي و بةكرثكاران و بةماركسيزم و كؤمؤنيزم، لةماوةي پتر لة 20 ساصي تةمةني كؤمؤنيزمي خورافةي كرثكاريدا، ئةمة پثنج شةش جارة پارچة پارچة لثي دةبثتةوة، وةكو گيانةوةري هايدراي لث هاتووة، ناوبةناو دوولةت دةبث و هةرلايةكيش دواتر ئيديعاي كؤمؤنيزمي كرثكاريي دةكات و لة پرؤسةيةكي دوورو درثژدا تةوقي كك لةكؤص خؤي دةكاتةوة، ئةمجارةش هةر دةبث لايةكيان ميراتگري ذاستةقينةي خةياص پلآوي كك و حيكمةتيزم بن و لايةكةي تريان درةنگ يان زوو خؤياني لث هةصدةوثرن!.

جيابوونةوةي ئةم جارةي باصي كؤذشي مودةذيسي كة زؤرينةيان كوردن، ئةوةندةي پةيوةندي بة دةسةلآتخوازي ناو حيزب و دةسةلآتخوازي فةرديي و پلةوپايةي بةرزي حيزبييةوة هةية، نيو ئةوةندة پةيوةندي بة جياوازيي تثذوانيني سياسييةوة نيية بؤ كؤمةصگاي ئثران و بنةماكاني كك، ئةم جياوزييانة شةذي دةسةلآتي مةكتةبي سياسيي و ليدةريي حيزبة بةدةست كثيانةوة بثت!، شةذي تةكةتولات و قاچكثشانةوةو ملشكاندني ئةنداماني كؤميتةي ناوةندةي حككا ة لة سةرگرتني سوكاني حيزب و چؤنثتي لثخوذيني بؤ شوثني هةوةس و حةزبازيي و تاقمبازيي. ئةم حيزبة دةمثكة لةشثوةي حيزبثكي سياسيدا نةماوةو بووةتة خثوةتثك بؤ كؤكردنةوةي بةيعةتدان بة مةنسوري حيكمةت. سياسيي بوون و دصسؤزيي بوون و جديي بوون مانايةكي نةبوو ئةگةر پياوي مةنسوري حيكمةت نةبوويتاية، كة ئةويش نةما دةبوواية پياوي كولتوورةكةي ئةو و دةقةكاني ئةو و تةوةهوماتةكاني ئةو بيت. هةر ئةمةشة وايكردووة كة باصي مودةذيسزم بؤ خؤخؤشةويستكردن،حيكمةتيزمثكيان ناوة بة پاشةصي حيزبةكةيانةوة، بؤ سوودوةرگرتن لة مثژووي مةنسور و كك، دةبوواية تةنها و تةنها حيزبي حيكمةتيزم دروست بكةن، ئاخر جياوازي ئةم برادةرة كؤمؤنيستانة لةگةص مةرجةعياتي شيعةكاندا چيية كة مةرجةعيةتي مةنسوري حيكمةت بة پثوةري ماركسزم بوون و كرثكاريي بوون و كؤمؤنيست بوون دةزانن، ئةمانة بةخؤيان بزانن يان نا،ئاييني مةنسوري حيكمةت بلآودةكةنةوة، كؤمؤنيزمي كرثكارييان كردووة بة ئايينثكي ئاسماني و ناكرث و نابث دةستكاري هيچ دةقثكي بكرثت و تا دنياش دنياية (جياوازييةكاني ئثمة) و سيناريؤ ذةشوسپييةكةي مةنسور دةكةنة پلاتفؤرمي سياسيي و خةتي كاركردني كؤمؤنيستة كرثكارييةكاني بث ئاگا لة بيري ماركسيزم، لثرةوةية لاشةي بث گياني كؤمؤنيزمي كرثكاريي گةيشتة بنبةستي سياسيي يةكجاريي و لةكؤلآنثكدا قةتيس ماوة، جگة لة خؤسپاردن بةخاك، ذثگةي ئاسمانيشي نيية.

 لة هةمبةر كثشة ناوخؤييةكاني حككا،هةردوو باصي حةميدي تةقوايي و كؤذشي مودةذيسي چيتر نةياندةتواني پثكةوة هةصبكةن، دةبوواية هةركةسةو سةنگةري خؤي دياري بكات، ئثستا باصي حةميد تةقوايي لةذووي سياسيي و فكرييةوة ذؤشنترن تا باصي تاساوي كؤذشي مودةذيسي، بةدةر لةوةي ژمارةي كؤذشييةكان دوو كؤميتة ناوةندييان زياترة لة ژمارةي تةقواييةكان، لةچةند ذؤژي ذابردوودا پاش بلآوبوونةوةي باسةكاني هةردوولا، كةم تازؤر ذاستييةكان وردة وردة دةردةكةون و شتي زياتريش بةدةردةكةث، لايةنگراني كؤذشي مودةذيسي نابث گلةيي لةوةبكةن كة شثوازثكي ذةق و ناسياسيي و نامؤدثرنانة بةكارهثنراوة دژيان، لةلايةن لايةنگراني حةميدي تةقواييةوة. ئاخر هةر ئثوة بوون بة كؤنة هاوذثكاني خؤتان دةگووت خوردادييةكان و خاتةمي چييةكان و موجاهيدين......هتد، ئثستاش دةبث نؤشي بكةن هةمان شت كة بةخؤتان دةگوترثتةوة. زؤرتان بةنةياراني سياسيي خؤتان گوت، ناسيؤناليست، كؤنةپةرست، هةلپةرست....هتد، ئثستا هةمان شت بةخؤتان دةوترث و زياتريشتان پث دةگوترث بةدرؤزن و درؤساز و درؤبازتان لةقةصةم دةدةن. ئةم جوثن و سووكايةتييكردنة بة نةياران سوننةتي بةرزي مةنسوري حيكمةتةو مافي ئةوةتان نيية گلةيي لة باوةپيارةكةتان بكةن. ئثستا كار بةذادةيةك گةيشتووة كة چةندين ديمةني كؤميديي و خةنيناوي بةرهةم هثناوة، ئثستا بة شمشثرةكةي ئيمامي مةنسوري حيكمةت بةدةستي ليدةري حككا و هاوسةري مةنسوري حيكمةت، حيكمةتييةكان سةردةبذدرثن و يةك يةك دةنثژرثن.

خؤهةصواسيني باصي كؤذشي مودةذيسي بة حيكمةتيزمةوة، جگة لةسةرلثشواوييةكي سياسيي و ناكامصي سياسيي شتثكي تري تيا نابينرثتةوة، ئةم دوو باصة تاسةر ناتوانن،خؤيان بة حيكمةتيزمدا هةصواسن، دةبث لايةكيان واز لة خورافةي مةنسوري حيكمةت بهثنث.. ئةمة مثژوو پثمان دةصث، ئةگةر بگةذثيينةوة بؤسةرةتاي ساصي 1905 و دواتريش بةلشةفييةكان و مةنشةفييةكان و تةنانةت خودي لادةراني پثشووتر لة خثوةتةكةي مةنسور، دةبث تةنها يةك تاقم لايةنگريي لة مةنسور بكةن، من پثم واية لةدرثژ ماوةدا لايةكيان هةردةبث وازي لث بهثنث، تا ئةو شوثنةي كة پةيوةستة بة باصي حةميدي تةقوايي، دةكرث يةك هؤيةكي سةرةكي بةجدي لةبةرچاو بگيرث ئةويش ژنةكةي مةنسوري حيكمةتة، ئةم ژنة،ژنثكي سادة نيية، سياسييةكي لثزان و كةسثكي بةدةموپل و كةسثكي قةصةم بذشتي بةتواناية، بؤية تا ئازةري ماجدي لةگةص حةميدي تةقوايي و ئةواني تردا بةيةكةوة بمثننةوة، ئةمجادي مةنسوري حيكمةت موصكي ئةمان دةمثنثتةوة، هةرچي باصي كؤذشي مودةذيسة تا ئةو جثگاية كاريان بة مةنسوري حيكمةت و كؤمؤنيزمي كرثكاريية خؤيان لةسةر پث بگرن و كةمثك هةناسةسوارييةكان بنيشثتةوة، ئةوسا تثدةگةن ئةوان ناتوانن ئةسپي تةروادةي مةنسور تاودةن و دةبث بازرگانييةكةيان بگؤذن. هاوكاتيش بؤي هةية، كؤذشييةكان زياتر دةست بة حيكمةتيزمةوة بگرن، چونكة هيچي تريان نامثنث ئةگةر ئةويش لةدةست بدةن. ديارة لة ئثستادا تاقمةكةي كؤذشي مودةذيس زياتر نزيكترن لة تثكةصكارييةكان و هةراوهؤرياكاني مةنسور،دروشم و پلاتفؤرمة سياسييةكةي ئةمان زياتر نزيكترة لة شؤذشة يؤتؤپيا كرثكارييةكةي مةنسوري حيكمةت، بةلآم لة باري واقيعيدا ئثستا بةئةندازةي پيپيسي كؤلاو كؤكاكؤلا جياوازييان نيية، ئاخر ذةنگي باوي پيپسي شينة و ذةنگي باوي كؤكاكؤلاش سوورة، كةچي ئةمان هةردووكيان ذةنگي مةنسوري حيكمةتيان هةية.

هةصوثستي كؤمؤنيستة كرثكارييةكاني عثراق، زؤر كوذوكالآنةية (صبياني) لةمةذ لايةنگيريكردن لة باصي حيكمةتيزم، جارثكي تريش حككع جةهالةتي سياسيي خؤيان پيشاني هةمووكةس دايةوة، زؤر مندالآنة دايةنة پاص باصةكةي كؤذش و هةر تاكثكيان بگرث بةهةر بيست پةنجةي ئيمزاي كرد، ئاخر حزبثك بةو ناوة زل و زةبةلاحةيةوة، نةفةرثكي تيا نةبوو لايةنگري باصي حةميد بثت، ئةم لايةنگيريية لة كؤذشييةكان لةوة دةچث كة بةيعةتيان نوث كردووةتةوة بؤ دةفبةدةستةكاني مةنسوري حيكمةت، خؤ ئةگةر عةشرةتيش بووناية، دةبوواية دوو كةسيان تثدا بوواية كة موخاليفي ذاي ذابةرايةتييةكةي بثت. ئاية ئةمة هارمؤنيبووني حيزبة يان سةراپا دةروثشيي و سةرلةقاندنة. ئةم حيزبة هةر لةسةرةتاوة كة بةدةست لةپشتدان و ئافةريني حيزبة ئثرانييةكة هاتة مةيدان و سةرلةبةر دروستكراوي دةستي ئثرانييةكان بوو، زياتر لةكؤميتةيةكي حككا دةچوو تا بة حيزبثكي سةربةخؤ بچث، پشتگيريي حككع لة حيكمةتيزيةكان قومارثكي سياسييةو ئةوةي هةشيانة دةيدؤذثنن لة درثژماوةدا.

 

جياوازييةكاني ئةم دوو باصة ئةوةندةي لةسةر زةعامةت و پاوانخوازيية، كةي لةسةر شؤذشي كرثكاريي، شؤذشي كؤمةلآيةتي، ياخيبووني سيضيليي (نافرماني مدني)، ذابةرايةتي بةكؤمةص،چؤنييةتي گرتنة دةستي دةسةلآتي سياسيي، دةسةلآتي حيزبيي،حيزب و شؤذش، كؤمةصگاو كك ة. كورت و كرمانجي باصي مودةذيسييةكان دةيانويست لة پلينؤمدا كوودةتايةكي سياسيي بكةن بةسةر تةقواييةكاندا و بةركةناريان بخةن و تاجي ليدةرييةكةشي لث بسةننةوة. ئةوة كةي تثذوانيني سياسيية بصثي ئثمة بةو مةرجة دثينة پلينؤمةوة دةبث دةنگ بدرث بةپلاتفؤرمي ئثمة، ئةگينا وازدةهثنين. ئةمة كةصةگايي زؤرينةية، يان ديموكراتي حيكمةتييةكانة؟. باصي مودةذيسييةكان زؤر چاك دةيانزاني بچنة كؤنگرةوة كةم دةبنةوة، پرؤژة كوودةتاييةكةيان كةشف دةبث، خؤيان خيلافيان تثدةكةوث و بةشثكيشيان دةرناچنةوة لة كؤميتةي ناوةندي و مةكتةبي سياسيدا، بؤية هةر وةكو حةميدي تةقوايي دةصث لة كؤنگرة قووچانديان. ئةوة درؤيةكي حيكمةتيانة نةبث چي ترة كاتث كؤذش دةصث وةرن لة پلينؤم دادةنيشين و قسةوباس دةكةين و لةزؤرايةتيش سوود وةرناگرين، ئةم فثصة بؤ خوثنةري ژير و بيستةري وريا يةك تومةني ئثراني ناكات. ئاخر برادةرينة ئةگةر باوةذتان بة پرةنسيپي زؤرينةو ديموكراتي هةبوواية باسةكانتان لة كؤنگرةدا ساغدةكرايةوة نةك لة كوودةتايةكي پلينؤمدا، ئثوة دةمثكة كوودةتا ذثك دةخةن و هثزي لةدةور كؤدةكةنةوة، كة زانيشتان بؤتان سةرناگرث، ئةوسا بة چةپي دةفرؤشنةوةو دةصثن سوننةتي مةنسوري حيكمةت نيية ئثمة كارثكي لةو چةشنة بكةين، بؤية هةر خؤمان و قةصةمةكانمان هاتينة دةرث.

 ئازةري ماجدي و عةلي جةوادي زؤر لثبذاوانة بة باصي مودةذيسييةكان دةصثن، باصي ذاست لة حككا دا شكستي هثنا، لةباري واقيعيشدا حيكمةتيزم لادانثكي گةورة بوو لة ماركسيزم، تاقمي مودةذيسيش ئةوةندةي تر نثگةتيضييةكاني مةنسوري حيكمةتيان بةرجةستةتر كردةوة، بة دروشمي زل و ناوك بةتاص، بؤية جثگةي خؤيةتي لة تثذوانيني ماركسيستانةوة ئةمة هةصبةسنگثنرث، بةذاي من،ئةو دةنگةدةنگةي باصي مودةذيسي جگة لة وةرچةرخاني زياتر بةرةو ذاستثكي سةرلثشواو هيچ لثكدانةوةيةكي تر هةصناگرث. ئةم بةچةبازيية كةي بوو بة سياسةت، سايتثك بكةيتةوة وثنةي مةنسوري حيكمةت بكةيت بة باكگراوندي سايتةكةت و لثرةوة بة خةصك بصثي مةنسور من خاوةنيم و ئةويش ذابةرمة. ئةوة ئثوةن لاتان داوة لة حيزبةكةي مةنسور، ئثوة خيانةتتان بة مةنسورو حيزبةكةي و پرؤژةكاني ئةويش كردووة، هثشتا دةتانةوث قوذ بكةن بةسةر كرثكاري كورددا و كؤميتة بث كرثكارةكاني كوردستان بكةن بة كؤصةكةي حيزبةكةي كؤذش و هاوسةنگةرةكاني و ئةوةي ذؤژگارث لةسةردةمي كؤمةصةدا كردتان و خؤتان ذةتاند بؤ باخچةي فيردةوسي حيكمةتيزم، دةتانةوث جارثكي تريش زياتر خؤتان بذةتثنن بؤ ميتافيزيكياي حيكمةتيزمي نوث!!.

لة گشتيدا، ئةمة قةيراني سياسيي حككا ئثران نيية بةتةنها، ئةمة قةيراني فيكريي و سياسيي كةللة سةري كؤمؤنيزمي كرثكاريية، بةمردني مةنسوري حيكمةت، كؤمؤنيزمي كرثكارييش بؤ هةتاهةتاية مرد، كؤمؤنيزمي كرثكاري دةمثكة گياني تيانةماوة، تةنها لاشةيةكي مؤمياكراوي ماوةتةوة، كرثكاري كورد و خةصكي كوردستان دةبث زؤر خؤشحاص بن كة لاشةي كؤمؤنيزمي كرثكاريي بةدةستي دةروثشةكاني دوثنثي مةنسوري حيكمةت دةنثژرث و ئةم پةتاية لةكؤص خةصك و كرثكار و بازاذي سياسيي دةبثتةوة. لثرةدا جثگةي خؤيةتي، كؤميديانةش بث كةمثك لةسةر لاشةي ئةم مردووة ذاوةستين و كؤمثنتثكي گؤضاري سيخوذمة بةياد بثنينةوة، سيخوذمة لة ذاستاي بزوتنةوةي بنياتناني حيزبي كرثكاراني كؤمؤنيست-عثراق دا دةصث ئةمانة بؤية وازيان لة كؤمؤنيزمي كرثكاريي هثنا، چونكة دواي كلآوي بابردوو كةوتبوون. بةذاستيش ئثستاش كاتي خؤيةتي بة برادةرةكاني حككع بگوترث، دواي كلآوي بابردوو كةوتوون.

ماركسيستةكاني ناو حككع،كاتيان ماوة دةرگاوپةنجةرةكاني هؤش و بيريان كصؤم نةدةن، چاوثكي واقيعي بةدنيادا بخشثنن و بزانن قوورساييان لة كؤمةصگاي كوردستان و عثراقدا چيية، ئثوة ئثستا لةو كؤمةصة ذثبوارة ناشارةزاية دةچن، لاتان دابثتة خانؤچكةيةكةوة بؤ داصدةدان، لةپذثكدا خانؤچكةكةتان بةسةردا ذووخاوة، ئةگةر لةژثر داروپةردوويدا بمثننةوة تاقتان دةرناچن، بةذاستيش هةرواية، كاري كؤمؤنيزمي كرثكاريي تةمام شود، كاري ئثوةش بةهةمان شثوة، ئةمجارةش دواي قةصةمة ئةفسووناوييةكةي كؤذش بكةون، دةردي دوولةتبوون لثتان نابثتةوةو ماوةيةكي تر وةكو درم سةرتان لثهةصدةداتةوة.هةموو ژياني سياسيي كؤذش و لايةنگراني ناگاتة ئاستي فيكريي يةك وتاري مةنسوري حيكمةت، ئثوة ئثستا بثن بة خةياصي قةصةمةكةي هاوذث كؤذشةوة تازة بة تازة لةسفرةوة دةست پث بكةنةوة، كةي هةصدةگةذثن بة پةيژةكاني دةسةلآتي سياسيدا و كؤنةپةرستاني ئيسلامي لة تةخت دثننة خوارةوة.

جثگةي شياوة، باسي ئةوةش بكرث، باصةكةي حةميدي تةقوايي،سةرةذاي ئةوةش زياتر شؤضينيزمي فارس زاصة بةسةريداو، كورد بوون و فارس بوون نةبووةتة ئةسصي خيلافةكان، بةلآم خؤ بث سوذيش نيية كة زؤرينةي كوردةكان تاي كؤذش دةگرن و پثچةوانةكةشي بؤ تةقوايي ذاستة. دووساصة سياسةتي پةنجا بةپةنجا كةمةري حككا شكاندووة، ئةم شةذة لةوثوة دةست پث دةكات، كة حةميدي تةقوايي، تاجي ليدةريي لة كؤذش سةندةوة، باسةكان پةيوةندي بةچةپي سوننةتي و ماويستي و دةسةلآتي سياسيي و حيزب و شؤذشةوة نةبووة، ئةوةندةي كة بوو بوو بة گرثيةكي بوغز لةسةر دصي كؤذش كة لة عةرش هثنراوةتة خوارةوة. ئةوةي پثي واية ئةم شةذة شةذثكي سياسيية، خؤي دةخةصةتثنث، ئةمة شةذي دوو بةرةبابي دةسةلآتة، باشترين بةصگةش كة ئةگةر ليدةري حككا ذازي ببواية بة بةستني پلينيؤم و مةرجةكاني مودةذيسييةكان، ئةوا حيكمةتييةكان هةرگيز بذياري دروستكردني حيزبي تريان نادا و حككا يان كؤنترؤص دةكرد و پاكسازييان دةكرد لة نةيارةكانيان. لةوانةش ناسياسيي تر نيية، كة دةصثن ئةمة زةربةية لة چيني كرثكار و لة بزوتنةوةي چةپ و.. زؤر وذثنةي تر. بةپثچةوانةوة ئةمانة چةندثك زياتر شةقوپةق بن بةقازانجي بزوتنةوةي چةپي واقيعي و كرثكارو زةحمةتكثشي كوردستان و ئثران و عثراقيشة، ئةمانة لوويةكي خراپن لةجةستةي چةپداو دةركردنيشيان لةلةشي چةپ، باشترين دةسكةوتي سياسيية بؤ گشت هثزثكي چةپ و شؤذشگثذ و پثشكةوتووخواز.