www.kurdistannet.org

 

ثةروةندةي ئةستووري تاواني سةددام وأذصمةكةي تةنهالةدادطايةكي نصودةولةتيدا ئاشكرادةكرصت ... محمد غفور

 هؤلةندا 10تةمموز2004 mgafor@yahoo.com

ئةمةكة يةكصك لةدأندةترين وهارترين دكتاتؤرةكان وحكومةتةثؤليسي وداثلؤسصنةرةكاني مصذووي هاوضةرخ،ياني سةددام وأذصمي بةعس كةبؤ ماوةي 35سال خوصني كؤمةلطايةكيان لةشووشة كردبوو،وةبةبةرضاوي كؤمةلطاي مرؤظايةتيي ودةولةتاني أؤذئاوا ودةزطاكاني أاطةياندني نؤكةريانةوة بةثانتايي ئةم كؤمةلطاية لةأصطةي بةطةأخستني بصوصنةترين ماشصني ئينسانكوذي و زيندةبةضالكردني بةكؤمةل ونابودكردني ذياني ضةندين نةوةي خةلكي ئةم كؤمةلطايةوة، حكومةت ودةسةلآتي نةطريس ودذةئينسانيي بةعسييان أاطرتبوو بةسةرسةري خةلكةوة، وةهةر دةنطصكي ناأازي ومخالةفةتصكيان كوصرانةخةلتاني خوصن ئةكرد، بةداخةوة نةك لةأصطاي شؤأشي خةلكةوة، بةلكو لةأصطاي لةشكركصشي وهصرشي سةربازيي دةولةتاني ئةمريكا وأؤذئاواوة لةكارئةخرصت، ثصمواية بؤ هةر ئينسانصكي شةريف وخاوةن ويذدان ثرسيارصكي حةياتيي درووست كردووةو، وةكو طرص كوصرةيةكي مصذووي مرؤظايةتي كةدةبصت دادطايي كردني سةددام وسةراني أذصمي بةعس بةباشترين شصوة أؤشن ويةكلاييان بكاتةوة تصي ئةأوانن.بةلآم ئةو مهممة وئامانجانةي كة ئةمريكا وهاوثةيماناني بةشوصنيةوة بوون وهةن،وةسياسةت وئيستراتيذصك كةبأياربوو لةذصر ثةردةي أزطاركردني خةلكي عصراق وهصناني ديموكراسيدا لةضوارضصوةي "نةزمي خوصناوي نوصي جيهان"ياندا،دةروازةي سولح وئاسايش وأصزطرتن لةمافي مرؤظ بةأووي عصراق وناوضةكةدا بكاتةوة،بةكردةوة لةيةكسال ونيوي أابردوودا نةك هةر شكستي خوارد وأيسوابوو،بةلكو لةجياتي هةموو وةعدة وبةلصنة درؤيينةكانيان بةجؤرصك ثايةو بنةماسةرةكيةكاني كؤمةلطايان نابوود كرد وأوخساري ئينساني ومةدةنييان داغان كرد،ونةك هةر مافي مرؤظ،بةلكو 26 مليؤن ئينساني ئةم كؤمةلطايةيان هاويشتة ناو طصذاوي سيناريؤيةكي أةش ودذةئينساني واوة، كةأزيوترين ودواكةوتووترين أةوت وجةرياني تيرؤريستي ئيسلامي و قةومي وعةشائري تيايدا سةريان بةرزكردةوة، ولةبارترين بارودؤخ وزةمينةيان بؤأةخسصنرا هةتا لةأصطاي تيرؤر وكوشتاري كوصرانة وسةثةأاندن، وئاوأشصن كردني دةمارطيري نةتةوةضصتي وبرةوسةندني تيرةطةري وئةخلاقياتي خصلةكييةوة دةست بدةنة بةرثاكردني حوكم ودةسةلآتي شةرع وخوا وثصغةمبةر وئاسمان و حوكمي جةنطةل،بؤ لةخوصن هةلكصشاني ذيان وهةست ونيستي ضةند نةوةي ديكةي ئةم كؤمةلطاية لةثصناوي بةرطرتن بةوةرضةرخاني كؤمةل بةلاي ضةث وكؤمؤنيزمدا وأاطرتني سياسةت لةخولطةي دةسةلآت وقودرةتي ضيني بؤرذوازيدا،كةهةروةكو ئةبينين كؤمةلطاي عصراقي طؤأيوة بؤ ليتاويك كةئةمريكاو هاوثةيماناني خؤشييان تواناي دةرضوونيان لصي نيية،بةجوانترين شصوة أووخساري واقعي ئةو جادووسازييةي دةستةي فةرمانأةواي ئةمريكا كةبةناوي هصناني ديموكراسي و توأةهاتي وةستانةوة بةرامبةر بةتيرؤريزمي ئيسلامي وئةم شتانةوة هةراوزةنايةكي بصوصنةيان بؤي بةرثاكردبوو ئةخاتةأوو.نةك هةر ئةمةش تةنانةت خةريكن لةجياتي هةر شتصكي ترلةدادطايي كردني سةددامدا،أذصمي سةدام ئةهوةن تر لةهةر أذصمصكي بةرئةنجامي ئةم ثرؤسةي ديموكراتيزةكردنةي عصراق وأؤذهةلآتي ناوةأاست نيشان بدةن وسةدداميش بطؤأن بؤ قارةمانصكي ميللي عةرةبي وا كةهةتاهةتاية بةسةر زةين وهؤشي جيهاني عةرةبةوة بمصنصتةوة.

سيناريؤ ومةهزةلةيةك كةئةمريكا لةذصر ناوي طصأانةوةي دةسةلآتدا بؤ عصراقييةكان لةأؤذي دووشةممة 28 ـ 06 ـ2004 دا بةرثاي كرد،سةرةأاي هةر ئامانجصكي سياسي ئاشكرا وشاراوةي لصي،بة أووني شكست وة هةلآتني ئةمريكاي ثصوة ديارة للةزةلكاوي عصراق تا هةر نييةت وئامانجصكي تري.سةيركةن،دواي تصثةأبووني نزيكةي سال ونيوصك بةسةر هصرشي سةربازي ئةمريكادا بؤ سةر عصراق،سةرةأاي بةرفراوانتربووني ئاسؤي دوذمنايةتي كردني ئةمريكا وبصثايةتربووني دةستةي فةرمانأةواي حكومةتي ئةم وولآتة ض لةناو خةلكي خودي ئةمريكادا،وضلةئاستي جيهانيشدا،ئةوةي ثصي ئةلصن:"نةزمي نوصي جيهان" بص ئيعتيبارتر وأيسواتر بووة،وة زياتر لة هةميشة بؤتة سةرضاوةي نائارامي وثةرةسةندني تيرؤريزمي ئيسلامي و دةولةتيشي،جطة لةدةولةتي ئةمريكا،تيرؤريزمصكي هةوسارثضأاوي لةضةشني دةولةتي فاشيستي ئيسرائيل بةسةرؤكايةتي ئارصل شارؤن.منالصكي عصراقيش باش ئةزانصت دةستبةدةست كردني دةسةلآتي سياسي سةر كاغةزةكاني دةستي ثؤل بريمةر بؤ عصراقييةكي نةوعي ئةلياوةر ياخود عللاوي هيض لةئةوزاعي نابةسامان وهةرج ومةرجي كؤمةلطاي عصراق ناطؤأصت،وخؤشيان ئةمة باش ئةزانن، بةلآم ضاريان ناضارة وكار بةشوصنصك طةشتووة ظصتنام لةضاويدا سةيران بووة.ناكرص هةروا لةأصطاي دةزطاي تةبليغاتييةوة أاستييةكان وواقعيياتةكاني جيهاني ئةمأؤ لةبةر ضاوي خةلكي جيهاندا هةلطةأاوة نيشان بدرصن.بةضةند مةسةلةي سادة طوص بدةن،قةراربوو ئةمريكا بةم هصرشة بةرفراوانة سةربازييةي يةكةم،سةددام وأذصمةكةي بؤ هةميشة لةبةين بةرصت،بةلآم هصشتا بةعسييةكان لةناوةأاستي عصراقدا هصزةكاني ئةمريكايان بةهيلاك بردووة وخاوةن دةسةلآتن. دووةم، بأياربوو تيرؤريزمي ئيسلامي لةبةين ببرصت،كةضي خوارووي عصراق بةتةواوي بةدةستي ئيسلامي سياسييةوةية،وجمهوري ئيسلامي ئصران طفتوطؤ وساتوسةوداي ثصوة دةكات.سصيةم،ئةوةش كة خةلكي عصراق لةتارمايي وةحشةتي دةستسازي خودي ئةمريكا وأؤذئاوا،ياني سةددام وأذصمةكةي أزطارئةكات،تازةبةتازة بةهيواية دةولةتصك دادطايي سةددام ودارودةستةكةي بكات كةوةكو ثةلةقاذةيةك بؤ نةجاتبووني ئةمريكا لةشةأأي سةددام وبأيني شادةماري خوصنبةري ناسيوناليزمي عةرةبي وكؤتايي هصنان بةئاسؤي بابردووي ئةم بزووتنةوةية بؤطةأانةوةي دووبارةي بؤسةر دةسةلآتي عصراقيش دةور ببينصت،كة تواناي ثاراستني دوكانؤضكةي حكومةتةكةشيان نيية،و أؤذانة لةبةردةم مةترسيداية.

بؤية بةشصوةيةكي ئاشكرا وبةرجةستة ئةم يارييةي كةئةمريكا ئةيةوصت لةدادطاي دةولةت وحكومةتصكي سةروخةلكي وناشةرعييةوة كةلةعصراقدا بةثشت وثةناو قودرةت وهصزي 150هةزار سةربازييةوة كةلةكةنالةكاني تةلةفزيؤنة بصشةرمةكاني أؤذئاوا وبةكرصطيراويانةوة أاطةيةنرا، لةثال دادطايي فؤرماليي و سةرثصيي وبةثةلةي سةددام ودارودةستةي حكومةتي خاوةن ئةستوورترين تاوانكاري نةك هةر لة دذي خةلكي عصراق لةماوةي 35سال دةسةلآتيدا،بةلكو لةدذي مرؤظايةتيدا،بةسةر ناكامي وشكستةكاني خؤيدا بؤ ماوةيةك بازبدات،ولاني كةم بأصك شورةيي بؤ دةستةي فةرمانأةواي ئةمريكا وضيني بؤرذوازي ئةمريكايي و أؤذئاوا بثضأصت،وئةم هةلبذاردنةي ثصشي تصثةأصنصت.وةلةم أصطايةشةوة بةلكو لةطةل فةزاي نائارامي وترس وتيرؤر وهةأةشةي هةمةأؤذة لةهةموو شتصكي خةلكي عصراق دا، بةزةليل كردن وأاثصض كردني سةددام وذمارةيةك لةثياوةكاني بؤناو قةفةزي دادطايةكي كارتؤني،كةش وهةوايةكي باش بؤ وةشاندني تؤوي خؤشباوةأي بةسةر خةلكدا بةدةست بهصنصت،هةم بؤ قبولآندني حكومةتة ئةلقةلةطوصيةكةي خؤي بة خةلكي،هةم بؤ دنةداني شائيعةي ئةوةي كة ئيعدام كردني سةددام وضةند ثياوصكي طوايا سوكنايي بةدلي خةلكدا دةهصنصت و،لةولاشةوة لةجياتي كصوي درؤودةلةسة تةبليغات جةنطييةكاني ئةمريكا بيفرؤشصت هةم بةخةلكي عصراق،وهةم بةأاي طشتي جيهان.

ئةم يارية قبول نيية ودةستي ئةمريكاكةشفة.حكومةت ودةولةتي عللاوي و ئةلياوةر هةر هصندة شةرعييةتيان هةية كة هصزةكاني ئةمريكاو ثؤل بريمةر هةيانبوو.ئةمانة نةهةلبذصردراوي خةلكن ونةنوصنةرايةتي زةأأةيةك لة ئاوات و ئارةزووةكاني خةلكي عصراق دةكةن.بةخؤيان وبة ياساو أصساو دادطايةكةوة كةبةرثايان كردووة دةبصت تووأ هةلبدرصن و ئةمريكاو بةريتانيا وهاوثةيماناني ثالثشتيشيان دةبصت لةعصراق بضنةدةرةوة و،هصزة نصودةولةتيةكان لةذصر ضاودصري أصكخراوي نةتةوة يةكطرتووةكاندا جصطايان بطرنةوة،وة فةزايةكي ئازاد فةراهةم بكرصت بؤ خةلكي عصراق تائازادانة أذصمي سياسي وحكومةتي دلخوازي خؤيان لةهةلبذاردنصكي ئازاددا دابمةزرصنن.تائةو كاتةي كة ئيرادةي أاستةوخؤي خةلكي عصراق يةكطرتووانة ئةم حوكم وبةديلة ئةكةنة ئةمري واقع،ثصويستة خةلكي شةريف وئازاديخوازي عصراق أصطا نةدةن ئةمريكا ئةم يارييةي بؤ بضصتة سةر وبةدادطايي كردنصكي شكلي وفؤرمالي ديكتاتؤري عيراق وسةراني تري أذصمةكةي،وبةئيحتمالي زياد محكوم كردنيان بة ئيعدام، ثةروةندةي ئةستووري تاواني ئةم أذصمة،وهةموو ئةو دةولةت وهصز ولايةنانةي كة دةوريان ديوة لةشكلطرتني ئةم دارودةستة ئينسان كوذةدا،هةتا ئةطات بةهاوكاري كردني و أصطاخؤشكردن بؤي بؤ ئةنجامدان وبةطةأخستني 35 سال حوكمي أةشي نةسل كوذي تةواو عةيار وسةدان طؤأي بةكؤمةل.ميلؤسؤظيض،ديكتاتؤري يؤغؤسلاظياي ثصشوو كةقوتابييةكي سةددامة لةتاوانكاري وئينسان كوشتندا،ئصستا لةبةردةم دادطاي (لاهاي)داية،بؤضي دةبصت سةددام لةوولآتصكدا بدرصتة دادطا كةهيض سيفةتصكي كؤمةلطاي ثصوة نةماوة.لةيةك كةليمةدا،هيض كةسصك زةمانةتي ذيانكردني نةماوة بؤماوةي تةنها يةك أؤذيش.شكست ثصهصناني ئةم ياريةي ئةمريكا،واتة طوشارهصنان بةشصوةي جؤراوجؤر بؤ تةسليم كردني سةددام وزومرةكةي بةدادطاي نصودةولةتي،هةنطاوصكي عةزيمة لةأاستاي كردنةوةي طرصكوصرةي حوكمي هتلةريي 35 سالةي سةددام وأذصمةكةي،ولةهةمان كاتيشدا ضةقاندني ثصيةكي ثتةو وسةقامطيريشة لةلايةن ئيرادةي مليؤني خةلكي عصراق وئازاديخوازي جيهانيشةوة بةباري كؤتايي هصنان بةسينارؤي أةشي ئصستا وبنياتناني عصراقصكي ئازاد وسكؤلاردا.حيزبي كؤمؤنيستي كرصكاري عصراق هصز وحيزبي أصكخستني ئةم بزووتنةوةيةية،ولةثصناوي زةمانةتبووني خةباتتان لةأاستاي ثةكخستني سينارؤي دادطايي كارتؤني سةددام،وتةسليم كردني بة دادطايةكي نصو دةولةتي بؤ دادطايي يةكي عادلانةي ئةم دكتاتؤرة وثياوةكاني بةجؤرصك كةويذداني سةتاثاي خةلكي عصراق ئاسوودة بصت ودليان ئاوي ئيسراحةت بخواتةوة وأزطاري لةتارمايي ئةم دةسةلآتة أةشة وهةر ضةشنة حوكمصكي سةرو خةلكي بةكامي دل بضصذن،خةبات وناأةزايةتيتان لةدةوري ئةم حيزبةي خؤتان يةكطرتوو وأصكخراوبكةن.