www.kurdistannet.org

 

نة نالي حةبيبةي خواستووة و نة حةبيبةش بة ئةويني نالي طرفتار بووة ... بذار

  بةشي دووةم

نالي ثيَش داناني ئةم شيعرة (دةستم لة طةردني خؤت هةلَمةطرة ئةي حةبيبة) ، لة شيعريَكي تردا وبة ماوةيةك ثيَش ئةوة ، داخي دلَي خؤيمان بؤ هةلَدةرِيَذيَ لةوةي كة حةبيبة بة ئةويني ئةمةوة ثةيوةست نيية. ئاخ هةلَدةكيَشيَ بؤ ئةم وةرنةضةرخانةي حةبيبة بة رِووي ئةم سةوداسةرةدا. (ئاخ لة طةلَ ئيَمة -حةبيبة - سةر و ثةيوةندي نيية. . نةي شةكةر قةددة ، بةلاَ بةندي هةية ، قةندي نيية) . ئةو ئاخةي كة لةويادا دايناوة هةر بة تةنيا ئاخيَكي ئاسايي و رِاطوزاري نيية. ئةم ئاخة لةويادا بؤ وشة ئارايي و بردنة سةري مؤسيقاي شيعرةكة داي نةناوة. رِيَكةوتةيةكي شيعريي نةبووة. لة ئةنجامي تاو تويَكردني هةل و مةرجيَكةوة هاتووة كة دةورةي ئةمي داوة. هةرضةندة نالي لةم شيعرةدا دةستي لة حةبيبة دانةشؤردووة ، بةلاَم طومانيَك سةراثاي ئةم داستاني ئةوينةي داطرتووة. ئاسؤ بة ليَلَي ديَتة ثيَش ضاوي. لة بار و دؤخيَكي نالةباردا ئةذي. بة شويَن ضارةسةريَكي شياودا دةطةرِيَ بؤ ئةم طيروطرفتة. ئاخ هةلَدةكيَشيَت ، ئاخيَكي قوولَ ، ئاخيَكي تةواو مرؤظانة ، ئاخيَك كة ثرِة لة خؤشةويستي بؤ حةبيبة و ثرِيشة لة طومان بؤ داهاتووي خؤي. نالي لةم ئاخةدا ئةوةمان بؤ دةردةخات كة حةبيبة هيض سةرو ثةيوةندييةكي لة طةلَ ئةودا نيية. ياني بة مانايةكي تر ثيَمان دةلَيَت كة حةبيبة رِوو بةو ثيشان نادات و لة جياتي ئةو لة طةلَخةلَكي تردا سةرو ثيَوةندي هةية. طرفتةكةي نالي لةم عةشقةدا لة طرفتي عاشقاني تر طةورةترة. ضونكة ئةو عاشقانة جيَطاي خؤشةويستي بيَ ئةندازةي دلَدارةكانيانن و هةردوو لايان بة دلَخواز و دلَدارةوة خؤشةويستييان بؤ يةكتري هاوتاية. نالي عاشقة ، بةلاَم عاشقي كةسيَكة كة دلَي بة (نالي) يةوة نيية. بة رِاستي ئةم جؤرة عةشقة كارةساتة ، ئةم كارةساتةش بةسةر هةموو ذيان و بةرهةمي ئةو كةسةدا ئةشكيَتةوة. هةر ليَرةوةية كة نالي نةِيتوانيوة _نةك لةبةر تواناي شيعريي خؤي ، بةلَكو لة بةر هةل ومةرجي ئةوساي كؤمةلَطا و جيَطا و رِيَطاي خؤيشي وةك مةلايةك و كةسيَكي رِؤشنبير و خاوةن كةسايةتيةكي جيَكةوتة _ يان نةيويستووة شيعري زؤر لةم بارةيةوة بنوسيَت. ئةطةر ئةم كيَشةية ئاوا نةبواية ، شيعرةكاني نالي لةم بوارةدا و بة حوكمي تواناي لة بن نةهاتووي ، بة ليَشاو ئةكةوتنة بةر دةستي خويَنةران و تا ئيَستاش ذمارةيةكي زؤريان ليَدةمايةوة. ئيَمة هةمووي ضةند دانةيةك شيعري نالي لةم نيَوةدا دةبينين كة ئةويش هيض جؤرة ئاماذةيةك بة خؤشةويستي بةرامبةرةكةي (واتة حةبيبة) بؤ نالي ناكات. لةم شيعرةدا كة نالي ئاماذة دةكات بةوةي حةبيبة سةر وثيَوةندي لةطةلَ خةلَكاني تردا هةية ، بةو ماناية نيية كة حةبيبة ثةيوةندي عاتيفي – خؤشةويستي – لة يةك كاتدا لةطةلَ ضةند كةسدا هةية. بةلَكو بةو مانايةية كة حةبيبة لة هةرِةتي لاويداية و تازة كةوتووةتة سةر ئارةزوو طؤرِينةوة و لة ضاو طيَرِانيدا بة شويَن دؤزينةوةي داهاتوويةكي رِؤشنةوةية كة تا ئةو ساتة لة هيض كةسيَكي دياري كراودا بةرجةستة نةبووةتةوة. واتة حةبيبة تازة ثيَدةطات و لة تافي هةلَبذاردني هاوسةري ذياني داهاتووي خؤيدايةتي. ئةمة جطة لةوةي كة حةبيبة كةسيَكي رِووخؤش و زمان شيرين بووة و ديارة زؤر كةس لة هةويَلَي رِاكيَشاني مةيلي ئةودا بوون. هةر لةم شيعرةدا نالي ئةوة ساغ دةكاتةوة كة حةبيبة هيَشتا كةسيَكي بؤ نةدؤزراوةتةوة ، ئةوةتا ثيَمان دةلَيَت (عادةتيَكي هةية هةرطيز لة كةسيَ ناثرسيَ. . زالَميَكي وةية قةت خةوفي خوداوةندي نيية) . ئةطةر حةبيبة يةكيََكي هةبواية كة لة دلَةوة دةست نيشاني كردبيَت ، بؤضي ليَي ناثرسيَتةوة ؟ رِؤشنة ، حةبيبة وةكو مرؤظيَََكي رِووخؤش كة سةرةتاي ئاشنا بووني بووة بة مةسةلةي دلَ و رِازونيازي ، دوو تةتةرةكةي خؤي (بزة و نيطا) ي هةميشة بة هةموو لايةكدا ناردووة وزؤر لاويش بة شويَن ميوانداري ئةم تةتةرانةوة بوون. نالي كة وشةي ئيَمة لةو شيعرةدا بةكار ديَنيَت ، مةبةستي تةنيا خؤي نيية. ئةو وشةي ئيَمةية زياتر وةك وشةي ئيَمةومانان بةكاري هيَناوة. ياني حةبيبة لةطةلَ كةسانيَكي وةكو نالي ثةيوةندي خؤشةويستي نابةستيَت ، بةلاَم لةطةلَ خةلَكاني تردا دةيبةستيَت. بة بؤضووني من ئةمةش ئاماذة كردنيَكي ديكةية بةو جياوازي تةمةنةي كة لة نيََواني نالي و حةبيبةدا هةية. ئةطينا بؤ حةبيبة لةطةلَ خةلَكاني تردا سةروثيَوةندي ثةيدا دةكات ، بةلاَم لةطةلَ كةسانيََكي وةكو نالي دا ئةو سةروثيَوةنديية ثةيدا ناكات. رِاستة مةسةلةي ئةوين و شةيدا بووني كةسيَك بة كةسيَكي تر ، ئاوا ميكانيكيانة ليَك نادريَتةوة و ثرسيارةكان بةم زةقيية دانارِيَذريَن. بةلاَم قسة كردن لةم شيعرةدا لةسةر ئةو بابةتة ، زياتر قسة كردنيَكي طشتيية و نالي خؤي بة كؤنكريَتي ئةم مةسةلةية ئاوا باس دةكات و دةلَيَت لةطةلَ ئيَمةوماناندا حةبيبة (زةهر و سركة فرؤشة بة برؤ) . ليَرةدا حةبيبة كة لةوثةرِي تافي لاويي خؤيدايةتي و سةبارةت بةم تازة خونضةيةتييةي ذياني ئةطةر لة ثةيوةندييةكي هةمةلايةنةي دلَ فرِيندا بووبيَت لة نيَوان لاوةكاندا و ويستبيَتي لةسةر يةكيَكيان بنيشيَتةوة ، حالَةتيَكي ئاسايي و مافيَكي سروشتي خؤي بووة. ئةلَبةتة طلةيي لةم حالَةتةي حةبيبة ناكات و ئةو مافةي بة تةواوي ثيَ رِةوا بينيوة. ئةوةي كة ليَرةدا ثةشيَوي بؤ نالي دروست دةكات و ئاسؤكةي تةلَخ دةكات ، هةلَ نةبذاردني نالي ية بة يةكيَك لةو كةسانةي كة ثةثولةي دلَي حةبيبة ي جار بة جاريَك و بؤ ساتيَكي كةم لةسةر دةنيشيَتةوة. واتة حةبيبة ، نالي نةخستووةتة ناو دةستةي عاشقاني خؤيةوة و بة يةكيَك لةو كةسانةي دانانيَت كة ئةم بؤ دروست كردني ذياني هاوبةش لةطةلَيدا ضاوي بؤ دةطيَرِيَ. نالي كة دةلَت لةطةلَ مندا رِووي خؤشةويستي ثيشان نادات ، بةلاَم لةطةلَ خةلَكاني تردا لةم بارةيةوة بة شويَن سات و سةودايةكةوةية ، ئةو ثرسيارة بة رِووي خؤيدا زةق دةكاتةوة ، كة ئةبيَ جياوازي ئةو خةلَكانة ضي بيَت لة نالي تا حةبيبة لةطةلَ ئةواندا باش و لةطةلَ ئةمدا خراث بيَت ؟ بيَطومان لة جياوازي تةمةن زياتر شتيَكي تري ئةوتؤ كة شاياني باس بيَت لة ئارادا نيية. ئةطةر بلَيَن ئةمة شيَوازيَكي شيعريي كلاسيكيية و دووان لةطولَ دولبةردا بةو شيَوةية باو بووة ، ئةوا دةلَيَم نالي زيرةكانة لة ذيََر ئةو ثةردةي باوييةدا نهيَنييةكاني بؤ خويَنةر ئاشكرا كردووة. بة تايبةتي نالي كة يةكيَكة لةو شاعيرانةي ذمارةي تير وةشاندني بؤ شكاندني دوو نيشانة كةم نةبووة. نالي شاعيريَكي رِاستطؤية و بة بيانووي شيَوازي باوي شيعري كلاسيكييةوة ، نايةويَ رِاستييةكان لة خويَنةر بشاريَتةوة و خؤيشي و شيعري (كة لة هةموو شتيَكي خؤشتر ويستووة) تووسي بيَ برِوايي بكات. بؤية ئةمرِؤ ئةبيَ ، سةرةرِاي دةست خؤشي كردن و رِيَز دانان بؤ ضةنديني وةكو مامؤستايان : مةلا عةبدول كةريم و فاتيح و محةمةدي مةلا كةريم و عةلاشةدين سوجادي و مةسعود محةمةد و دكتؤر مارف خةزنةدار و. . . هتد ، كة لةو ثيَناوةدا ، ماندوو بوون و ئةركيان كيَشاوة و زانياريباشيشيان لة بارةي نالي يةوة بة دةست هيَناوة ، لة شويَنيَكي ترةوة و بة مةنهةجيَكي ترةوة بضينة ناو دنياي شيعري نالي يةوة و دريَذة بة ئةركي ماندوو نةناسانةي ئةو بةرِيَزانة بدةين بؤ رِؤشن كردنةوةي هةرضي زياتري ذيان و شيعري نالي. لة ديَرِيَكي تري ئةم شيعرةدا كة دةلَيَت : (تاليبي رِاهي حيجازم ،لة موخاليف هةلَدةن. . بيَ نةوا ، قةلبي حةزينم ، قووةتي بةندي نيية) ، باس لة دلَي زويري خؤي دةكات ، كة ئةمةش ثةيوةندي بة ثلةي يةكةم بة مةسةلةي حةبيبةوة هةية كة لة طةلَ ئةودا سةروثيَوةندي نيية. ثةيوةست كردنةوةي وشةي حيجاز لةم ديَرِةدا بة خاكي حيجازةوة مانايةكي دروست بة دةستةوة نادات. نالي شيعرةكةي سةرتاثا بؤ باس و خواس لةسةر حةبيبة داناوة ، نةكلةسةر مةسةلةي ضووني بؤ حةج. من لة طةلَ ئةو رِايةدا نيم كة دةلَيَن يةكيةتي بابةت لة شيعري كلاسيكيدا نيية. من دةلَيَم يةكيةتي بابةت وةك ضوارضيَوةي طشتي شيعرةكة هةية ، بةلاَم بةشة تايبةتيةكاني ئةم يةكيةتي بابةتة بة يةكترييةوة ثةيوةست نةبوون. ئةم ثةيوةست نةبوونةي بةشةكاني يةكيةتي بابةت لة ناوةوة و لةطةلَ يةكتريدا ، زةمينةيةكي ئازادي بؤ هةلَسورِاني تواناي شاعيرةكان لة دارِشتني شيعرةكانياندا فةراهةم كردووة. كةواتة ئةم شيعرة كة بؤ حةبيبة دانراوة هيض جؤرة ثةيوةندييةكي بة ولاَت بةجيَهيَشتني نالي يةوة نيية ، ئةمة جطة لةوةي كة نالي لة سةروبةندي سووتانيا بووة بؤ حةبيبة و هيَشتا نائوميَدي زؤر داي نةطرتووة و تةواو دةستي لة حةبيبة دانةشؤردووة. نالي لة حالَةتيَكدا ئةم شيعرةي داناوة كة هيَرش لة هموو لايةكةوة لة سةري بووة و ئةميش بؤ خؤي لة باري دةروونييةوة نارِةحةت بووة و داوا دةكات مةقامي حيجازي بؤ بووتريَ ضونكة دلَي حةزينة و بيَ مؤسيقاش ناتوانيَ ئةو دلَة حةزينةي رِابطريَ. ليَرةدا و لة دوايين ديَرِي شيعرةكةدا مةسةلةي طويََ نةداني نالي بة شيعرةكاني خؤي ديَتة ئاراوة : (شيعرةكانم ، كة جطةرطؤشةي منن ، دةربةدةرن. . دلَي نالي ض رِةقة ، قةت غةمي فرزةندي نيية) . ضؤنة وا نالي هيَندة دلَي رِةقة و غةمي فرزةندي خؤي نيية كة شيعرةكانيةتي ؟ بة برِواي من ئةم مةسةلةية ثةيوةندي بة كؤمةلَيَك هؤكارةوة هةية ، كة لةوانة : حةبيبة ، سؤفييةكان ، مةلاكان و. . . هتد. لة لايةكةوة عةشقي حةبيبة شةوورِؤذ تان و ثؤي ئةمي داطرتووة و تواناي رِاطةيشتني بة ئيش و كارةكاني تري بة رِادةيةكي زؤر ليَ برِيوة ، وة لة لايةكي تريشةوة سؤفييةكان و داخ لة دلَة كؤنةثةرستةكاني ئةوسا و ناحةزةكاني خستويانةتة ذيَر بةرد هاويشتني رِةخنةي خؤيانةوة و بارودؤخيَكي هيَجطار نالةباريان بؤ سازاندووة. ديارة مةسةلةي ئةو فةرِقي تةمةنةشيان وةكو ضةكيَكي ذةهراوي لة بةرامبةريدا بةرز كردووةتة و ثرِوثاطةندةيان لةم بارةيةوة بؤ بلاَو كردووةتةوة. لةوانةية ئةم ناحةزانةي نالي فشارةكةيان لة سةر نالي لة باري رِؤحييةوة هيَندة زؤر بووبيَت كة نالينةيتوانيبيَت لة سةنطةري شيعري دلَداريدا بؤ حةبيبة ، بةو رِاشكاويية بميَنيَتةوة. كةواتةخؤشةويستي حةبيبة لة لايةكةوة و فشاري توندي ناحةزانيشي لة لايةكي ديكةوة ، ئاسةواريَكي هيَندة طةورةيان لة باري رِؤحييةوة لة سةر نالي بةجيَ هيَشتووة كة نالي نةيثةرذاوةتة سةر ئةوةي كة بةشيَك لة كاري خؤي تةرخان بكات بؤ كؤكردنةوة و رِيَكخستنةوةي شيعرةكاني لة ديوانيَكي قةشةنطي دةسنووسدا. نالي لة ديَرِيَكي تري ئةم شيعرةدا دةلَيَ : (دولبةريَكم هةية ، مةشهوورة بة بيَ مانةندي. . . بيَ شك و شوبهة ، خودا شاهيدة ، مانةندي نيية) . واتة نالي ، مادةم حةبيبة بة دولبةري خؤي دةزانيَت ، ياني هيوا برِاو نةبووة و هةر بة تةماية. ئةطةر واية ئيتر نالي بؤ ولاَت بةجيَ دةهيَلَيَت ؟ نالي كاتيَك ولاَتي بةجيَ هيَشتووة كة بة تةواوي لة حةبيبة دةستي داشؤردووة. رِاستة فاكتةري تر زؤرن بؤ كؤضةكةي نالي ، بةلاَم سةرةكي ترينيان ، بة ئاكام نةطةيشتني بووة لةو داستاني ئةوينةدا. كةواتة نالي لةم شيعرةدا لةطةلََ ئةوةشدا كة دلَ زويرة لةوةي حةبيبة سةروثيَوةندي لةطةلَ ئةمدا نيية ، بةلاَم هةر بة دولبةري خؤي دةزانيَت و لة نةخشةي ذياني داهاتوويدا جيَطايةكي مةزني بؤ دياري كردووة. ئةم زوير بوونةي نالي لةم شيعرةيدا حالَتيَكي رِاطوزاريية و تيَدةثةرِيَت (خؤي ئاوا بؤي ضووة) ، بؤية داواي مةقامي حيجاز دةكات و تاسةي مؤسيقايةكي خؤش دةكات. هةر لةو ديَرِةدا كة ئارةزووي بيستني نةوايةكي خؤشة ، رِاكوزاري ئةو حالَةتتةيمان بؤ دةردةخات ، ضونكة ثيَمان دةلَيَت كة بة بيستني نةوايةكي خؤش دلَة زويرةكةي هيَزي رِاطير بوون ثةيدا دةكاتةوة. نالي لة باري رِؤحيي و كةسايةتييةوة لة نيَوان دوو بةرداشدا بووة ، كة هةردووكيان بيَ بةزةييانة هارِيويانة. بةرداشيَكيان ئةويني ثاكي حةبيبة بووة و بةرداشةكةي تريشيان هيَرشي ثيسي ناحةزان بووة بؤ سةر كةسايةتييةكةي. لةوانةية بيَ هؤ نةبووبيَت و رِةطدانةوةي ئةم واقيعة بووبيَت كة يةكيَك لة تايبةتمةندييةكاني شيعري نالي كار و كاردانةوةي دذةكانة لةطةلَ يةكتريدا. نالي لةم شيعرةيدا بيَ ئوميَدييةك دةخاتة رِوو لةوةي كة حةبيبة سةروثيَوةندي لةطةلَ ئةودا نيية ، وةجؤريَكيش لة ئوميَد بوون دةخاتة رِوو ، لةوةي كة هيَشتا حةبيبة بة دولبةري خؤي دةزانيَت. ياني ليَرةشدا لة نيَواني دوو بةرداشداية كة ئةوانيش بيَ ئوميَدي و ئوميَدن. كة بة شيعري ناليدا رِؤ دةضين دةبيَت ئاطامان لة ماناي يةك بة يةكي وشةكان بيَت ، ضونكة نالي زؤر بة ووردي ئاطاي لة وشةكاني خؤي بووة و تا نةيزانيبيَت ئةو جيَيانة قالَبن بؤ ئةو وشانة ، داي نةرِشتوون. ئةوةتا خؤي دةلَيَت : (دةورانيية ، وةك هيَلةكي سةودا ، سةري طيَذم. . بؤية بة دةقيقي مةسةلة هةرضي دةبيَذم) . كةواتة نالي لة شيعرةكانيدا بة بيَ بيَذنط دان ئاماذة بؤ هيض شتيَك و هيض كةسيَك ناكات. هةر ئةم ديَرِةي نالي ئةوةشمان بؤ رِوون دةكاتةوة كة مةبةستي لة شيعردا ئاشكرا بووة و هةولَي نةداوة طريَ و طؤلَ لة ماناي شيعرةكاندا دروست بكات. هةرضةندة نالي ضةند دانةيةك شيعري هةية كةناوي حةبيبة و مةحبوبةي تيا دةبات ، بةلاَم بة رِاي من زؤربةي شيعرة دلَداري و خؤشةويستييةكاني تريشي ، يان بؤ حةبيبةي داناوة و لةطةلَ ئةويةتي ، يان خؤشةويستي حةبيبة هةويَنيةتي. ماويةتي 7-6-04