13-05-2011 05:16

 

 بةهةشتي عةشقة ئةم هةورامانة (3) ..... سةديق بابائي

 

دوور خستنةوة، دةس كورتي، بةربةستكران، ئةنفال، شيميايي باران، مين ذيژ و كاولكردن، يا هةچ هويةكي تر نةي توانيوة توزقاصثك لةم خوشةويستي ية دةروونية كةم كاتةوة، بةصكوو تةشةنة و بصثسةي زياتري گذي خوشةويستي خوصقاندووة.

 زور جار ديتراوة كةسثكي بة ذةچةصةك هةورامي دوور لة هةورامان لة دايك بووة، پةروةردة و بة ساصا چووني بة دوور لةم مةصبةندة سةري هةصداوة، بةصام ديسان شةيدايي و ئةوينداري نسبةت بة ناوچةكةي گةيشتوةتة ذادةي گوراني پث هةصگوتن و پةسني وصاتي هةرگيز بة چاو نةديتووي كة وينةي ئةم جورةمان كةم بةدةستةوة نية، كةواية دةتوانين بصين ئةم خوشةويسيتي ية كاري كردوةتة سةر لةش و گيان و بة شيوةي ژينيتيك بؤ كةساني تر دةگويزريتةوة.

 جوان كاري بةروبووم، دةستة ساوي و باني ماص بة گصي تايبةت و بؤندار، ذازاندنةوةي گؤي سوانةي ماصةكان لة وةرزي بةهار و هاوين بة گوصي ذةنگا و ذةنگ و بؤن خوش، ساز كردني كةپر و چةپةر بة چنووري بؤن خوش و پنگ و گيا و گوصي تري لةم بابةتة بؤ حةسانةوةي هاوينان، تةرخان كردني گؤشةيةكي باغ و باغچة يا كيصگة بؤ كةوثص (هاوينةهةوار) بة ئةوپةذي پاكي و خاوثني و ذازاندنةوةي بة گوص و گوصةباخ ئيتر جيگاي تايبةتي خوي هةية، ئةمانة سةرةذاي پةرچيني دةورةي باغ كة بة گوصي هةمةذةنگ لةگةص جيرانان سنووربةندي دةكرث.

 سنوور ليرة تثل دذوو، مين ذيژ كردن، خةندةق ليدان، و داناني گاردي چةك بة دةست نية بةصكوو گوصة باخي بؤن خوش و جؤگةي خؤذيني ئاو بة موسيقاي شةكةتي (ماندوويي) ذفثنة.

 جوانكاري پةرچيني ديوارة بةردينةكاني باغ و بة كار بردني سةليقةي ئةوتؤ، بة كةمترين ذادةي ئاو، تاضگة، حةوز و ديمةني سيحراوي بؤ بينةر ساز و تةيار دةكرث كة نة چاو لة ديتني تير دةبث و نة ذؤح و لةش شةكةتي ذيگا و ماندوو بووني پث دةمثنث.

 ژيان و تيكصاوي ئةو تؤ لةگةص سروشت ذاز و نيازي بي پسانةوة لةگةص گوص و گيا، بةرد و هةرد، دار و دةوةن ئةم خاكة پيروزة نة بة هةصكةوت دامةزراوة و نة لة لاي دةر و جيرانان و خةصكاني تر بة لاسايي وارد كراوة.

 ذيشة و ئةساسي ئةم ذةوشت و نةريتة دةگةذيتيةوة بؤ ئةو دةور و زةمانة كة زياتر لة ئيستا نرخ و بايي ژينگةيان دةزاني و بؤ پاراستني نة تةنيا قانوون بةصكوو ئاينيان دامةزراند. بة واتةييكي تر پاراستن و ذازاندنةوةي زثديان كرد بة يةكيك لة ئوسوولة بنةذةتيةكاني ئايين.

 سةردةمي ئيمة كة دةكرث ناوي سةردةمي كاولكاري سروشت و نةهيشتني پةلةوةر و هةر چةشنة گيانداريكي كثوي لث بنري، كانياو، دار، دةوةن و حةتتا شاخ و بةندةن و گؤذي مردوةكانيشمان ناپاريزرين.

 ئاور دانةوةييكي كورت بؤ ئةم ناوچة ئةفسوناوية كة هيشتا ليرة و لةوث شيلگيرانة لة سةر پاراستني داب و نةريتي پيرؤز و كؤني خوي پث دا دةگري ذةنگة ئاور دانةوةييك بؤ لاي سةر بةرزيةكاني مرؤضي ئاشتي خواز و خوازياري تةبايي و ئارامي و سوود وةرگرتن لة خؤ دور خستنةوة لة گرژي و تووذة كردني سروشت و ژيان لة ئاسايشي پذ لة حةز و خوشةويستي بث.

 بث ئةوة مةبةستي ئةم نوسينة خؤ گري دان يان خؤ هةصواسين بة ئاينيكي تايبةتي تيدا ذةچاوكرابي، كارگةري يا دةور گيذاني ئايينة كؤنةكان لة سةر ژياني خةصكي ئةم ناوچة شياوي ئاماژةي تايبةتي تر دةكا.

 لة دريژايي بذوا بة نةريتة كؤنةكان، ئاييني نوث تر تين و گوذي تازة بة بذواي پيشينيان دةدا. و قانووني پتةوتر دادةمةزريني و لة ذاستيدا پاراستني ژينگة تئوريزة دةكرث. لة گورانيةكي هةورامي دا دةصي:
 پا، وةرة زةردة شاهو ماواشةن دصةكةم پةي دوريت جةنگ و داواشةن

واتة سويند بةو خورة زةردة كة شاهو مةكان و ماوايةتي، دصةكةم لة دووريت ئوقرة و ئارامي نةماوة، دايم سةري شةذو داواكاري تؤي هةية.

 سويند خواردن بة زةردي خؤر يا ميردؤك (كچي خؤر) جيگرتوو لة شاهؤ يا تيكةص كردني ذووناكي و شاهؤ بؤ خوي سةر بردةي تايبةت هةية.

 يةكيك لة بنةما قايمةكاني ئاييني ميترا پارثزگاري لة ذووناكي و دژبةر بوون بة تاريكي ية. (بؤرث) سةمبولي تاريكي و (ديةچةرمةصي) نوينگة و پةري ذووناكي و سةركةوتني ذووناكي لة كوتايي دا چةپصة ذيزان و هةصبةز، دابةزي شةواني چوار شةمة سووري لة دةوري ئاگر دا بير دةخاتةوة.

 لة يةشتي سيزدة كة ناوبانگي بة فةروةردين يةشت و ويويودات دةركردوة سةبارةت بة لة دايك بووني زةردةشت و شوذشي سروشت ئاماژي كراوة.

لة بذگةكاني93تا95 ي فةروةردين يةشت دا هاتوة. لة كاتي زاين و ئاخيز و خؤ نواندني (زةردةشت) ئاوةكان و ذووةك گةشانةوة.

 لة دايك بوني زةردةشت هاوكات لةگةص سةر هةلدان و زاص بووني سروشت بة سةر وةرزي تاريكي و بث هثزي، تين و گوذ و جوش و خروش و خوصقاندني وزة و گةشانةوةي ذؤحي بزوثنةري لة دةمارةكاني سةرجةمي بوونةوةراني مةوجود لة سروشت كة ئادةميزاديش يةك لةوانة، بة ناوي بةهار ناسرا.

 لة بةرة بةري ئةم وةرزة كة بة نةورؤز ناوبانگي دةركرد، زةردةشتي كوذي دةغرؤ و پوورؤشةشب لة دايك دةبي، ئةو بة پيچةوانةي كاتي لة دايك بووني هةر منداصيك پث دةكةنث.

 پثكةنيني منداصي تازة لة دايك بوو هاوكات لةگةص بزة و ئاصوو گوذي سروشت لةم وةرزة دا بة پاصپشتي تيشكي زيذيني خؤر و لة بةيت بثژي بة هوي قرمةي هةصتوقيني كانيو، خوذةي چوم، ئاوي بن كةوية بةفر و گوذةي سيصاو لة هةر بنار و پيدةشتيك سةلاي پةيتا، پةيتاي گةيشتني دةور و زةمانيكي نوي ذادةگةينث، كة بة گرمةي هةور و شريخةي بةرقي ئاسمان، ئةسپي سةركيشي خوي لة هةر شاخ و بةندةن، دةشت و بنار، دوص و چةم وكةلين و قوژبني هةر ئةشكةوت و حةشارگةيك دا تاو دةدا تا مژدةي دةوراني ذووناكي و ژيانيكي نوث پيشكةش بكا، بة وتةيةكي تر دةس لةملاني سروشت و ئةو ديوي سروشت ذابگةيني. بةصكوو مروضايةتي ئاسوودةيي، گةشانةوة و بةختةوةري و پيت و بةرةكةت لة ژيان وةرگرث و ترس لة سروشت جيگاي خؤي بة خوشةويستي و دةس لة ملان بگؤذيتةوة.

 نةوروز و بةهار وثراي پثروزي تايبةتي ئاييني، وةك وةرزي ژيانةوةي سروشت و ئينسان، جيگا بة هةژاري و بي بةشي و دةس تةنگي و ذق و قين بة تاص دةكةن.

دريژةي هةية. . . . . . . .