لؤبيكردن و تصطةشتني كورد بؤ لؤبي ... سةردار عةزيز

وه‌ک ئه‌وه‌ی من ئاگاداربم تێگه‌یشتنێکی به‌هه‌ڵه هه‌یه بۆ چیه‌تی لۆبی و چۆنێتی رۆڵی لۆبی له نوسراوه‌ کوردیه‌کانا. بۆ نموونه له کاتی هه‌ڵبژاردنه‌کانی په‌رله‌مانی ئه‌وروپادا ژماره‌یه‌ک کورد له‌پارته سیاسیه‌کانی ئه‌و ووڵاتانه‌ی که‌ تیا نیشته‌جێن به‌شداریان کرد له هه‌ڵبژارد بۆ بوون به ئه‌ندامی په‌رله‌مانی ئه‌وروپا، ئا له‌و ساته‌وه‌خته‌دا قسه له‌سه‌ر لۆبی کورد ئه‌کرا. چه‌مکه‌که (لۆبی) جارێک بۆ پاڵێوراوه‌کان به‌کار ده‌‌‌هات و جارێکی تریش بۆ ئه‌و کوردانه‌ی که دانیشتوانی ووڵاتانی ده‌ره‌وه‌ی کوردوستانن. هه‌ندێک وای بۆ ئه‌چن که ئه‌گه‌ر کورد کوردێتی خۆی بپارێزێ له ده‌ر‌ه‌وه‌ی کوردستان ئه‌وا لۆبی کوردی هه‌یه. له‌وه ئه‌چێ سه‌ره‌تای ئه‌م به‌هه‌ڵه تێگه‌یشتنه بگه‌‌رێته‌وه بۆ ئه‌و هه‌ڵه تێگه‌شتنه‌ی که له ئه‌ده‌بیاتی عه‌ره‌بدا هه‌یه به‌رامبه‌ر ئه‌م چه‌مکه، چونکه بۆ نموونه تا ئێستاش لۆبی و جالیه-ی عه‌ره‌بی له جیاتی یه‌کتر به‌کاردێن. لۆبی بوونی کۆمه‌ڵێ خه‌ڵک نیه له شوێنێک که ناسنامه‌ی خۆیان بپارێزن، بۆ نموونه ئه‌گه‌ر خێزانێکی کورد له یوتوبوری له ماڵه‌وه به کوردی قسه‌بکه‌ن، ئاڵای کوردوستان به‌دیواره‌که‌یانه‌وه بێت، هه‌رده‌م ته‌ماشای که‌ناڵه کوردیه‌‌کان بکه‌ن، شله‌و برنجی کوردی بخۆن، نه‌ک یه‌کێک به‌ڵکو ئه‌گه‌ر هه‌زاره‌های وا هه‌بێ نابێته لۆبی. له‌رویه‌کی تره‌وه به‌شداریکردن یان بوون به‌ئه‌ندام له پارتێکی سیاسیا به لۆبی کردن دانانرێت، به‌تایبه‌تی زۆربه‌ی ئه‌و پارتانه‌ی که کورده‌کان تیا ئه‌ندامن چه‌پن، چونکه چه‌په‌کان رێز له په‌نابه‌ر ئه‌گرن و داکۆکی له مافه‌کانیان ئه‌‌که‌ن، له کاتێکا داکۆکیکردن له مافی نه‌ته‌وایه‌کی کورد، له‌گه‌ڵ مانیفێستی زۆربه‌ی پارته چه‌په‌کاندا یه‌کناگرێته‌وه. بۆ نموونه پارته‌ چه‌په‌کان له په‌یره‌وی رامیاریانا زیاتر داکۆکی له مافی هاوڵاتی بوون ئه‌که‌ن تا مافی نه‌ته‌وه‌ی، وه ده‌بێت له‌وه‌ش ئاگاداربین که له‌دوای هاتنی ئه‌مریکا بۆ عێراق، وه هه‌مائاهه‌نگ بوونی به‌رژه‌وه‌ندی کورد له گه‌ڵ ئه‌مریکادا، چه‌په‌‌کان و کورده‌کان زیاتر و زیاتر له‌یه‌کتر دوورئه‌که‌‌ونه‌وه، ئه‌مه پارادۆکسێکه ئاسان نیه بۆ کاندیده کورده‌کان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵا بکه‌ن.

که‌واته لۆبی چیه؟ لۆبی ووشه‌یه‌کی ئینگلیزیه به‌مانای هۆڵ دێت، هۆڵ به‌مانای رێره‌وی پیاتێپه‌ربوون نه‌ک شوێنی دانیشتن. به‌سیاسه‌ت بوونی ئه‌م زاراوه‌یه، ده‌گه‌رێته‌وه بۆ باڵه‌خانه‌ی وێست منستر، شوێنی په‌رله‌مانی به‌ریتانی، که بێگومان یه‌کێکه له هه‌ر کۆنترین په‌رله‌مانه‌کانی دونیا. له هۆڵی-لۆبی- ویستمنستر کاتێک خه‌ڵکی ده‌وه‌ستان- وه هێشتا ده‌وه‌ستن- بۆ ئه‌وه‌ی رووبه‌روو کێشه‌کانیان به ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کانیان بگه‌یه‌نن، پێی ده‌وترێ لۆبیکردن. که‌واته لۆبیکردن بریتیه له گه‌یاندنی کێشه‌یه‌ک به که‌سی لێپرسراو و خاوه‌ن بریار.

که‌واته بۆ ئه‌وه‌ی کورد لۆبی هه‌بێ، ده‌بێ که‌سێک یان ده‌زگایه‌کی هه‌بێ بۆ ئه‌وه‌ی کێشه‌کانی بگه‌یه‌نێته‌ که‌سانی خاوه‌ن بریار. له‌گه‌ڵ گه‌وره‌بوون گه‌شه‌کردن و ئاڵۆزبوونی حکومه‌تدا رۆڵی لۆبیش گۆرا. ئه‌م گۆڕانه زیاتر له‌وبه‌ری ئه‌تلانتیکه‌وه له ووڵاته یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌‌مریکادا به‌ ئاشکرا ده‌بینرێ. واشنتۆن، که کاپیۆڵ هێڵ- ی لێیه شوێنی زیاتر له چوارهه‌زار کۆمپانیای لۆبیکردنه، که هه‌ندێکیان به ووڵات یان کارگه‌ یان گرۆپی تایبه‌ت ئیش ده‌که‌ن، هه‌ندێکی تریشیان بۆ هه‌ر لایه‌ک ئیش ده‌که‌ن که به‌کرێ بیانگرێ، زۆربه‌یان سیاسه‌تمه‌دارانی پێشوون، که په‌یوه‌ندی و شاره‌زایی باشیان هه‌یه له چۆنێتی ئیشکردنی حکومه‌ت له کاپیتاڵ هێڵ. بۆ نموونه ئه‌یاد عه‌لاوی پێش کردنی به سه‌رۆک وه‌زیران له رێی دوکتۆرێکی عێراقیه‌وه که له به‌ریتانیا دائه‌نیشێ به‌ سه‌دان هه‌زار دۆلاری به لۆبیه‌کی ئه‌مریکی دا بۆ ئه‌وه‌ی لۆبی بۆ بکات. تورکیا له به‌ر په‌یوه‌ندی باشی له‌گه‌ڵ ئیسرائیلدا تا چه‌ند مانگی رابووردو هه‌رده‌م له‌رێی لۆبی به‌هێزی جوله‌که‌وه ئه‌مریکای ده‌دواندو فشاری ده‌خسته‌سه‌ری. هه‌موو ئه‌وانه‌ی له سه‌ر کێشه‌ی کورد نوسیویانه ئه‌و راستیه وه به‌رچاو ئه‌خه‌ن که نه‌بوونی لۆبیه‌کی کوردی له واشنتۆن هه‌رده‌م وای کردوه زۆر به‌ئاسانی ئه‌مریکا له کاتی بریاردانیا له سه‌ر هه‌رکێشه‌یه‌ک که په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆو ناراسته‌وخۆی به‌کورده‌وه هه‌بێ، وا هه‌ڵس و که‌وت بکات که وه‌ک ئه‌‌وه‌ی کورد نیه، به‌ تایبه‌تی تا پێش هاتنی سه‌دام.

لۆبی ئه‌و که‌سه‌یه که نوێنه‌رایه‌تی ووڵاتێ، گرپێ، کارگه‌یه ئه‌کات بۆ ئه‌وه‌ی له گه‌‌ڵ که‌سی گونجاوا و له کاتی گونجاوا داواکاریه‌کانی وه به‌رچاوخات. سه‌ره‌رای ئه‌مه لۆبیکردن ده‌کرێ بکرێته دوو شێوازی جیاوه، یه‌که‌م؛ شێوازی راسته‌وخۆ، که بریتیه له په‌یوه‌ندیکردن به که‌سی گونجاو بۆ کێشه‌ی گونجاو، دووه‌م؛ بریتیه له شێوازی ناراسته‌وخۆ یان شێوازی میدیا، که لایه‌نی خاوه‌ن کێشه له‌رێی میدیاوه له‌وێشه‌وه خه‌ڵکی، ده‌یه‌وێ فشار بخاته سه‌ر که‌سی خاوه‌ن بریار. ئه‌م شێوازه‌ی دوایی هه‌رچه‌نده ره‌نگه زۆر کاریگه‌ر بێت به‌ڵام ده‌کرێ هه‌ندێ جاریش به خراپ بشکێته‌وه، به‌ تایبه‌تی ئه‌گه‌ر که‌سانی خاوه‌ن بریار له‌وه وه‌ئاگابن که گرنگی پێدانی میدیا بۆ کێشه‌یه‌ک له زۆربه‌ی جاردا بۆ ماوه‌یه‌کی کورته، وه له‌ده‌رئه‌نجامدا به دیارنه‌مانی کێشه‌که له میدیادا کێشه‌که‌ش دیارنامێنێ.

ئه‌و که‌سه‌ی به لۆبیکردن هه‌ڵئه‌سێ به تایبه‌تی لۆبیکردن بۆ کێشه‌یه‌ک وه‌ک کێشه‌ی کورد، ئه‌وا ده‌بێ که‌سی لۆبی-که‌ر خاوه‌ن چه‌ندین تایبه‌تمه‌ندی بێت، بۆ نموونه ئه‌گه‌ر ئه‌مریکا وه‌ک نموونه وه‌ربگرین، ده‌بێ که‌سه‌که شاره‌زاییه‌کی ته‌واوی له زمانی ئینگلیزی و به تایبه‌ت ئاخاوتنی دیپلۆماسیانه‌دا هه‌بێ، روونی له قسه‌کردندا، هه‌ڵبژاردنی ئه‌و زاراوانه‌ی که به‌لای که‌سی گۆێگره‌وه گرنگه، شاره‌زابوون له مێژوو که‌لتوورو باری سیاسی ئه‌مریکاو کوردوستان و ناوچه‌که‌دا، هه‌بوونی که‌سایه‌تیه‌کی کاریزمی (لێره‌دا مه‌به‌ست له مانا فیبه‌ریه‌که‌ی ئه‌م چه‌مکه نیه) به‌ڵکو مه‌‌به‌ست له‌وه‌یه، هه‌بوونی رێز بۆ به‌رامبه‌ر، ئارامی، پشودرێژی، شه‌رم نه‌کردن، قسه‌کردن له ئاستی رۆشنبیری که‌‌سه‌که‌دا (لیمکن، ئه‌و یاساناسه جوله‌که‌یه که چه‌ندین ساڵ تێکۆشا بۆ ئه‌وه‌ی جینوساید له ئاستی نێوده‌وڵه‌تیا بناسرێ، هه‌رده‌م توشی کێشه‌ ده‌بوو، چونکه هێنده رۆشنبیربوو زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی گوێیان لێئه‌گرت هه‌ست به‌که‌میان ئه‌کرد له به‌رده‌میا بۆیه هه‌رزوو بێزاری خۆیان ئه‌نواندو ئاماده‌نه‌بوون گویی لێبگرن) ، هه‌وڵدان بۆ قسه‌کردن به زمانی تاکه‌که‌سیه‌وه، (جارێکیان له سه‌ر مێزی نانخواردن له باڵه‌خانه‌ی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی لۆکسۆمبۆرگ له گه‌ڵ وه‌زیری ده‌ر‌‌وه‌ی لۆکسۆمبۆرگدا دانیشتبوین، من وه‌ک خوێندکارێکی کۆلێژی به‌رێوبردنی حکومه‌ت، که باسی کێشه‌ی کوردم بۆ کردو ووتم من کوردم ئه‌و زیاتر ئاماده‌یی تیابوو که گوێ بگرێ) .

یه‌کێک له ته‌نگه‌به‌ره گرانه‌کان له به‌رده‌م لۆبیکردندا له کۆمه‌ڵگا رۆژئاواییه‌کانا ئه‌وه‌یه که کۆمه‌ڵگای رۆژئاوا کۆمه‌ڵگایه‌کی رێکخراوه (ئۆرگه‌نایز) ، مه‌به‌ست له‌مه‌ چیه؟ کۆمه‌ڵگای رێکخراو، ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌یه‌ که سنورداره‌و ته‌نها ئه‌و پێکهاتانه ئه‌ناسێته‌‌وه که تیایا ناسراون. به مانایه‌کی تر ئه‌گه‌ر هه‌ر کێشه‌یه‌ک نه‌توانرێ به جۆرێک له جۆره‌کان په‌یوه‌ندیدار بکرێ به یه‌کێک له پێکهاته ناسراوه‌کانی کۆمه‌ڵگاوه ئه‌وا زۆر گران ده‌بێت که‌سێ بدۆزیته‌وه گۆێت لێبگرێ یان به‌ ته‌نگته‌وه بچێ. ئه‌گه‌ر به نموونه‌یه‌ک زیاتر رونی بکه‌ینه‌وه، چه‌ندساڵێ له‌مه‌وبه‌ر کۆمه‌ڵێ په‌نابه‌ری خه‌ڵکی چین گه‌شتنه قه‌راخه‌کانی ئه‌مریکاو، له شاری نیورک خۆیان ته‌سلیم به پۆلیسکرد، ئه‌مه له میدیادا هه‌رایه‌کی زۆری نایه‌وه، تا راده‌یه‌ک له واشنتۆن-پۆسته‌وه بانگه‌شه‌ی ئه‌وه ئه‌کرا که هه‌رخێرا سنورداش بکرێن، به‌ڵام ئه‌وان مانه‌وه، کاتێ فێری زمانی ئینگلیزی بوون وه کێشه‌ی خۆیان بۆ خه‌ڵکی ئه‌مریکا لێکدایه‌وه، ئه‌وان وا خۆیان ناسان که دژ به یاسای له باربردنی مناڵ و خێزانی تاک مناڵین، بۆیه هه‌رزوو گروپه ئاینیه به‌هێزه‌کانی ئه‌مریکا که زۆر به‌توندی دژ به له باربردنی مناڵن به‌ ده‌نگیانه‌وه هاتن و داکۆکیان لێکردن تا له ئه‌نجامدا هه‌موویان له ووڵاتی ئه‌مریکا جێگیربوون.

کورد له هه‌موو نه‌ته‌وه‌یه‌کی تر له دونیادا پێویستی به لۆبیکردنه، چونکه یه‌کێک له سوده بنه‌ره‌تیه‌کانی لۆبیکردن یانی ئاماده‌بوون، وه بیرهێنانه‌وه‌ی بوونی ئێمه وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه، چونکه هێزو گروپێکی زۆر هه‌ن له ناوچه‌که‌دا هه‌رده‌م هه‌وڵئه‌ده‌ن ئێمه له بیربچینه‌وه، ئاماده‌نه‌بین. له‌م دوایانه‌دا دیاریده‌یه‌ک له ئه‌مریکا سه‌ری هه‌ڵداوه که هه‌ندێ که‌س ره‌نگه به لۆبیکردنی لێک بده‌نه‌وه، ئه‌‌ویش هه‌وڵدانه بۆ دروستکردنی په‌یوه‌ندی تاکه‌‌که‌سی و هه‌ڵسوکه‌‌وتکردن له‌گه‌ڵ ناوه‌نده سیاسیه‌کاندا به عه‌قلیه‌تی رۆژهه‌لاتانه، بۆ نموونه حکومه‌تی هه‌رێمی کوردوستان قاڵی کوردی به دیاری داوه به ووڵفووایتزو رامسفێڵد، یان هه‌ندێ لایه‌نی تر جلی کوردیان داوه به لۆرا بۆش، ئه‌مانه ره‌نگه خراپ نه‌بن به‌ڵام برواناکه‌م هیچ قورساییه‌کی سیاسیان هه‌بێت.

 زانکۆی کۆرک