طوتاريَكي كولتووريمان ثيَويستة ... نةوزاد مةحمود عةلي

 

13-05-2011 05:09

 

ئيَمة ئةمرِؤ لةبةردةم ريَكخستنةوة، يان دروستتر فةرمانةكاني ريَكخستنةوةي دةولَةتيَكداين كةنزيكةي هةشتا سالَ بةر لةئيَستا بةناوي عيَراقةوة دروستكرا. ريَكخستنةوةيةك كة هةموو ئاماذةو هةموو ئةطةرةكاني لةسةر ئةوة ساغدةبنةوة كة فؤرميَكي جياواز لةوةي ثيَشووة. بةلآم بةسةريَكيتر ريَكخستنةوةيةكة هةمان هةلومةرجةكاني يةكةم ساتةكاني دروستكردني ئةم دةولَةتةي هةية. ئةويش بةوةي هةم بةرذةوةندييةكاني دةولَةتيَكي زلهيَزي جيهاني ئاويَزان بووةو هةم بةهؤي بيَرِةنطيةكاني تائيَستاي ئةم ريَكخستنةوةية بارطاوية بةضةندين ئةنديَشةو بةضةندين ثرؤذةسازي. بارطاوية بةضةندين فؤرم و فؤرمسازي كة لةبةشيَك يان لةزؤربةي برِطة سةرةكييةكانيان و لةبنةضةكانياندا ويَكدينايةنةوةو بةريةكدةكةون. ئةمة ويَرِاي بةشيَكي طرنط و بةرضاوي ئةم ئةنديَشةو فؤرمسازيانة كة دةضنةوة سةر هةمان فؤرمي ثيَشووي ئةم دةولَةتة. هةر ئةمةشة ئةوديوي ئةو هةموو دلَةرِاوكيَ و ئةو هةموو نيطةراني و نادلَنياييةو ئةو هةموو ثةلةثروزيَيةي كة هاوشاني ئةم ريَكخستنةوةيةية. سةرجةمي ئةم دلَةرِاوكيَ و نيطةراني و نادلَنياييةش زادةي كةلَةكةبوونيَكي ميَذوويي ئةم دةولَةتةن لةمامةلَةكردني لةطةلَ ئةو "نيشتمان" و "نةتةوة" و "ئاين" و "مةزهةب"انةي ئةم دةولَةتةي ليَ دروستكرا، و بة ديويَكيتريشدا لةطةلَ ئةو "نيشتمان" و "نةتةوة"انةي نائارةزوومةندانةو بةزؤرةمليَ ئاخنرانة ناو ضوارضيَوةي ئةم دةولَةتةوة. بة واتايةكيتر لةمامةلَةكردني ئةم دةولَةتة لةطةلَ ئةو كؤمةلَة شووناسيانةي كة بةبيَ هيض رايةلَيَكي كولتووري و بةبيَ هيض ثاساويَكي ميَذوويي و جوطرافي، يان بةرايةلَيَكي باريكي كولتووري و بةثاساوطةليَكي لاوازي ميَذوويي و جوطرافي خرانة سةر كولتووريَك و سةر ميَذووييةك و سةر جوطرافيايةك كة نامؤ بةوانةو هي ئةوان نية. ئاليَرةوة دةولَةتيَك هةلَتؤقي بيَبةش لةهةر ثيشينةو ثالَنةريَكي رابردوو، دةولَةتيَك كة لة هةناوي ململانيَ نيَودةولَةتيةكاني ئةوكاتةو لةهةناوي هةرةسي ئيمثراتؤرياي عوسمانيدا بةرِستيَك بةرذةوةندي كؤكؤنياليةوة دروستكرا.

ئةزمووني هةشتا سالَةي ئةم دةولَةتةو لةضلَة ثؤثةشيدا ئةزمووني بةعسيزم ثيَمان دةلَيَت ئةو بنةما يان بنةمايانةي ئةم دةولَةتةي لةسةر دروستكرا، هةر لةسةرةتاوة وةها خؤي ناساند كة جياوازية شووناسيةكان ليَكترازاوو بةريةككةوتوو لةشةرِي بةردةوامدابن. دةسةلآتي سياسي مؤنؤثؤليَ شووناسيَك و بظةي دابةشكردني نيَوان شووناسةكان بيَت. دةولَةتيَك بيَت ثرؤسسةكاني ئاويَزانبووني شووناسةكان زةبروزةنطئاميَز بيَت، ئاليَرةوة ية كة زةقترين ناسينةوةكاني ئةم دةولَةتة بةرهةمهيَنان و بةرهةمهيَنانةوةي بةردةواميي زةبرو زةنطة، ئةمة بةهةردوو ديووي زةبروزةنطي دةولَةت و ثةرضة زةبروزةنطي بةرامبةر دةولَةت، كة لةهةردوو ئاستةكةدا خةسلَةتيَكي شووناسيانةي بةخؤوة طرتبوو. ثيَمان دةلَيَت ئةزمووني ئةم دةولَةتة جيَطيرو جيَنشينكردني كولتووريَكة ــ بةتايبةتيش لةسةر دةستي دةولَةت ــ كة وةها ويَناي "شكست" و "هةلَسانةوة" و "سةركةوتن"ةكاني دةكات كة ثابةندييةكي بيَ ئةملاو ئةولاي بة "ئةويتر"ةوةية. بةواتايةكيتر كولتووريَكة ئةو ديووي سةركةوتنةكاني هةر كؤمةلَة شووناسيَك "نةتةوة ــ ئاين ــ مةزهةب" بةشكستبردني كؤمةلَة شووناسيةكانيترة. هةر ئةم ئايديايةو ئةم ويَناكردنة دواجار دةطوازريَتةوة بؤ ناو هةريةك لةكؤمةلَة شووناسيةكان و حزبطةليَك ثةيدا دةبن ثاوانكارو مؤنؤثؤلخوازو دواجاريش تؤتاليتارو لةهةموو ئةمانةوةشةوة حزبطةليَكي زةبروزةنطسازو ترسساز. ديسانةوة ئةم ئةزموونة ثيَمان دةلَيَت لةم دةولَةتةدا هةميشة ضةمكة بناغةييةكاني بةثيَوة راوةستاني دةولَةت، يان ثرؤسةكاني ثيَكهيَناني تةندروستيانةي دةولَةت، دةكةونة ذيَر ثرسيارةوة. ئةوةي لةم دةولَةتةدا ثرسياري طةورةي لةسةر خووي ضةمكي "دةولَةت" و ضةمكةكاني "نيشتمان" "نةتةوة" "هاونيشتماني" "هاونةتةوةيي" و دواجاريش "نيشتمانثةروةري" و " نةتةوةثةروةري"ية. بةديويَكيتر ئةم ئةزموونة ثيَمان دةلَيَت حزبةكاني ناو ئةم دةولَةتة ــ بةهةموو جياوازيية ئايديؤلؤذيةكانيانةوة ــ حزبطةليَكن رةسةنترين ثرؤذةكانيان بةسةريَك ئيشكردنة لةسةر ئةم ضةمكانةو بةسةريَكيتريش ثاوانكردني ئةم ضةمكانةية لةيةكتري و شةرِكردني يةكترية لةسةر ئةم ضةمكانة.

هةلَبةت مةبةستي ئةم نووسينة ئةم شةرِة ثاوانخوازية حزبطةريية نية، تةنيا لةويَوة نةبيَت كة وةردةضةرخيَتة شةرِي شووناسةكان وةك لةبةعسدا بينميان و لةبةرةي توركمانيدا دةركي ثيَدةكريَت. ئاليَرةوة، لةم وةرضةرخانةوة، لةم حزبة شووناسطةريانةوةية كة نيطةراني لةوةدا ماندةطريَت، جاريَكيتريش لة ريَكخستنةوةي ئةم دةولَةتةدا ببينةوة بةقورباني، بةلآم ئةمجارةيان قورباني تيَزيَكي ديموكراسي كة لةثيادةكردنيدا بةو ثيَكهاتةيةي دةولَةتي عيَراق تيَزيَك دةبيَت، دونيايةك ثرسياري ديموكراسي رووبةرِوو دةبيَتةوة. هةر بؤية ريَكخستنةوةي ئةم دةولَةتةو ديموكراتيزةكردني ئةم ريَكخستنةوةية ئةوةي ليَماندةويَت كة بةسةرجةمي ئةو بنةما يان بنامةطةلةدا بضينةوة كة ئةم دةولَةتةي لةسةر دروستكرا، بةسةرجةمي ئةو ضةمكانةدا بضينةوة كةلةسةرةتا ئاماذةيان بؤكرا، و جاريَكيتر ئةو ضةمكانة سةردةميانة ثيَناسةبكريَتةوة، ئةوةي ليَماندةويَت كة حزبةكان بةثرؤذةكانيانداو بةشيَوازةكاني ئيشكردن و بةو بنةضة ئايديؤلؤيانةشياندا بضنةوة كة موتلَةقطةريةكي ويَناكردني ثيَ بةخشيوون. بةواتايةك و بةسادةيي ئةم ريَكخستنةوةية دةبيَت لةكولتووريَكةوة بيَت و كولتووريَك بةرهةمبهيَنيَت كة ديالؤطكارو ليَبوردةيسازو بة وةلآمهاتن لةسةر مافي "ئةويتر" بيَت، كولتووريَك كة ثرةنسيثة بنضينةييةكاني ئةوةبيَت "نة هةموو شتيَك بةتةنيا هي تؤيةو بؤ تؤيةو نةهةموو شتيَكيش هي تؤنية". كولتووريَك كة دةستثيَكي تاقيكردنةوةكاني لةثةيوةندي نيَوان شووناسةكان يان كؤمةلَة شووناسيةكاني ئةم دةولَةتةدابيَت. ليَرةوة سةركةوتني ثرؤسسي ديموكراتيزةكردني ئةم دةولَةتة تيَزيَكي ديموكراسي طةرةكة تةنيا لةسةر ضةمكي هاوولاَتي راطيرنةبيَت، تةنيا ثةرِينةوةي ثيَناسةي هاونيشتماني نةبيَت لةمةرزةكاني رةعيةتةوة بةرةو مةرزةكاني هاوولاَتي دةستةبةري هاودةولَةتي كؤمةلَة شوناسيةكانيش بيَت، ئةويش بةوةي دةسةلاَتي سياسي لةو دةولَةتةدا نةك هةر دابةشي كؤمةلَة شوناسيةكان بيَت، بةلَكو ئاويَزانبوونةوةيةكي دةسةلاَتي ناوةندي و دةسةلاَتة لؤكالَيةكان بيَت ئةويش لةسةر بناغةي جياوازي و تايبةتمةنديَتية شوناسيةكان.

بؤئةوةي بةدياريكراوي بكةوينة قسةكردن لةسةر ئيَستةي دواي بةعس لةعيَراقدا، بةثيَويستي دةزانم سةرةتا ديقةت لةو نمايشة سياسيانة بدةين كة لة فةزاي ئةم دةولَةتةدا بةرِيَوة دةضن. لةئيَستةي دواي بةعسدا بةطشتي سيَ تيَزي بيركردنةوة، سيَ كولتووري سياسي، سيَ ويَناكردن دةبينين كة لةثةيوةندي طرتنةوة لةطةلَ بةعسيزم يان دابرِان لةبةعسيزم نةشونمايان كردووة، سيَ كولتووري سياسي كة نةك هةر بةئاساني ليَك جيادةكريَتةوة، بةلَكو بةئاسانيش تايبةتمةندية شوناسيةكانيان دةناسريَتةوة. سةرةتاي ئةم جياوازيةشيان لةو هةلَويَست و ويَناكردنةية كة هةريةكةيان بؤ هاوثةيمانان لةم دةولَةتةدا هةيانة. بةرلةوةي قسة لةسةر ئةم جياوازيانة بكةين و بؤ ئاساني ئةم قسةكردنةش دةبيَت طةرِانةوة بؤ شةقامة شوناسيةكان و بؤ رِا شوناسيةكاني خةلَك بيَت، نةك ئيَستةي ساغنةكردنةوةي بيروبؤضوونة سياسيةكاني هيَزة سياسيةكان كة ليَوانليَوة لة موجامةلةي سياسي و ثةردةثؤشكردني نةواية سياسيةكان بةزةردةخةنةي ديبلؤماسي، ئةمة ض لةبةرامبةر يةكتري و ض لةبةرامبةر هاوثةيمانان و ض هاوثةيمانانيش بةرامبةر ئةمانة بةطشتي و بةرامبةر هةر يةكةيان.

لةناوةرِاستي عيَراقدا، لةو ناوضةيةي كة بة سونينشيني عةرةبي ناوزةد دةكريَ هاوثةيمانان ثيَناسةيةك دةكريَت كة "دوذمنيَكي داطيركةر"ة و دةرثةرِاندني ئةركيَكي ئايني و ئةمجا نيشتماني لةثيَشةوةشيان ئةركيَكي نةتةوةيية. لةم ئةركطةلةشةوة دةستبردن بؤ هةر شيَوازيَك لةم بارةوة رةوايي دةدريَتيَ. كةضي ثيَناسةي هاوثةيمانان لةباشووري ئةم دةولَةتة لةو ناوضةي كة بةشيعةنشيني عةرةب دادةنريَت "فريادرِةسيَكي داطيركةر"ة. لةم كولتوورةدا "فريادرِةس" لةويَدا كاري تةواو دةبيَت كة "بةعس" دةرِوخيَنيَ و بةعسيةكان دةستطير دةكات.

ليَرةوة ئيدي ثيَناسةي "داطيركةر" وةردةطريَ و دةرثةرِاندني ئةركيَكي نشتماني و ئةمجا نةتةوةيي و لةثيَشةوةشيان ئةركيَكي ئاينية. هةرضي لةكوردستانيشة ــ كوردستاني باشوورــ هاوثةيمانان "فريادرِةسي رزطاركةرةن" ليَرة هةلَويَست بةرامبةر هاوثةمانان لانيكةم تا ئيَستا نةباسي ئةركي نيشتماني هةيةو نةباسي ئةركي نةتةوةيي و ئةركي ئايني.

ئةم نةخشة ويَناكردنة سياسية دةمانباتةوة سةر ئةوةي كة ئةطةري ئاويَزانبوونةوةو يةكطرتنةوةي دوو كولتووري يةكةم و دووةم هةية، مةسةلةكة ليَرةدا تةنيا دواخستنيَكي ئةم ئةطةرةية. ئةميش بةوةي بةسةريَك لاي هةردووكيان هاوثةيمانان ثيَناسةي "داطيركةر" هةلَدةطريَ ئةركةكاني دةرثةرِاندني تةنيا ثاشو ثيَش كراون، بةسةريَكي تريش هيض قسةيةكي جيدي و خؤدابرِانيَكيان لة "بةعسيزم" نية. كةضي لةكوردستان قسة جديةكان لةبارةي بةعسيزمةوةية وةك تيَزيَكي شؤظينيزمي عةرةبي و وةك هةلَضونيَكي ئةم شؤظيَنزمية. هةر بؤية مةحالَة ئةطةريَك بؤ ئاويَزانيووني ويَناكردنةكاني كوردستان لةطةلَ دوو كولتووري ثيَشوو بدؤزريَتةوة. نةبووني ئةم ئاويَزاننةبوونةش دةطةرِيَتةوة بؤ خسوسيةتيَك كة جيايي نيشتمان و جياي نةتةوةو ثابةندية نةتةوةييةكانة.

ئا ليَرةوة دةطةينة ئةو دةرئةنجامةي كة كؤمةلَة شوناسيكان ثيَناسةيةكي دي دةكريَتةوة كة ئةويش ثيَناسةي كولتوورية. دةمانطةيةنيَتة ئةو دةرئةنجامةي كة ئيدي هةلَويَست و تيَرِوانين و ويَناكردنة سياسيةكان كردةيةكي ئةبستراكت نين و دةبيَت لة كولتووردا بنةضةكانيان بدؤزريَتةوة. بةواتايةكيتر ثيَدراويَكي كولتوورين كة دةشطووتريَت كولتوور ئةمة تةنيا كؤمةلَيَك بةهاو هيَماي تةليسماوي رابردوونية، بةلَكو سةرجةمي ويَناكردنةكاني "كؤمةلَطة ــ نةتةوة"ية بؤ خؤي و بؤ دةرةوةي خؤي.

كولتووري هةشت سالَةي جيَطيرو جيَنيشنيكراوي ئةم دةولَةتة ثيَمان دةلَيَت عيَراق ثارضةيةكة لةنيشماني عةرةب و لة نيشتماني ئيسلام، ثيَماننالَيَت لةم جوطرافياية وا نيشتمانيترو نةتةوةيترو ئاينيتر هةن. ئا ليَرةوة دةبيَت طووتاري ئيَمةش ــ لةكوردستان ــ طووتاريَكي كولتووري بيَت، طووتاريَك بيَت مةرزةكاني هةلَويَستة سياسي و تيَرِوانينة سياسي و ويَناكردنة ئايدؤلؤذيةكان ببةزيَنيَت و لةهةموو ئةمانةي خؤي و "ئةويتر"ةوة بطةريَتةوة سةر كولتوور، بطةريَتةوة سةر تيَكرِاي كةنالَ و دةرضةكاني بيكردنةوةكان و ضالاكيةكاني كؤمةلَطة ض كؤمةلَطةي "خوو"و ض كؤمةلَطةي "ئةويتر"’ لةبةر هيضنا، لةبةرئةوةي طووتاري "ئةويتر" ئةم بنةضةو رةنطرِيَذي و رايلَبةندية كولتووريةي هةية. لاي من بكةرة سياسيةكاني "ئةويتر" لةدويَنيَ و ئةمرِؤي عيَراقدا تةنيا كاراكتةري شانؤ جياوازةكانن كة يةك كولتوور دةياننوسيَتةوة. كولتووريَك كةثرِاوثرِي ووشة هي "من" نية، كةضي دةيةويَت هةر ئةسلَ و هةر ئةنديَشةيةكي ويَناكردنم ليَ زةوتبكات و لةهةر تايبةتمةنديَتيةك بيَبةشم بكات و بةووشةيةك لةخؤيدا زؤرةمليَيانة بمخويَنيَتةوة. ئةو كولتوورة، كولتووريَكة هةميشة خؤ ثيَناسةكردنةكاني ستراكتؤريَكي شةرِانطيَزي هةية، سةركةوتني خؤي لة شكستي "من"دا دةبينيَتةوة. كولتووريَكة كةشةرِي لةطةلَ خؤجياكردنةوةي "منة" شةرِي لةطةلَوةكيةكي "من" و "ئةو"ة، ضونكة "ئةو" ضةند ثلة لةخوار بالاَيي شارستاني خؤي "من" دةبينيَت.

ئا ليَرةوة ديَمة سةر مةبةستي ئةم نووسينة كة ئةويش قسةكردنة لةسةر طووتاري مافي ضارةنووس. بؤئةوةي سةرةتايةكيش بؤ قسةكردنةكان بدؤزينةوة دةبيَت ئةو ثرسيارة بكةين كة ئايا ئيَمة لةماوةي ئةم يانزة سالَةي حوكمرِاني خؤماندا، يان دةسةلاَتي سياسي خؤماندا ض طووتاريَكمان بةرهةم هيَناوة؟ لةسةر ئاستي نةتةوةو لةسةر ئاستي نيَونةتةوةيي ئةم طوتارةمان ضؤن نماشيكردووة’ و لةم نماشيكردنةدا ثابةنديةكانمان ضي بوون و لةضيةوة ثابةنديمان دؤزيةوة ئةمة؟ ئايا ئةم كردةيةمان لةئاستي هةستياري ميَذوويي قؤناغةكةو لةئاستي هؤشياري قؤناغةكةدا بووة؟ بةتايبةتيش كة ئيَمةي كورد نيشتمانةكةمان لةناوضةيةكداية كة يةكيَكة لةناوضة هةرة طةرمة سياسيةكاني جيهان، ناوضةيةك كةبةرامبةر ثرسياري زؤر طةورةي جيهانية، ناوضةيةك كة وةلاَمي زؤر ثرسياري طةورةي وةها دةداتةوة، كة هيَشتا نةكراون يان ثرسيارةكان لةم ناوضةيةدا بةشويَن وةلاَمةكانةوةن نةك ثيَضةوانة. كة دةشطوتريَت ض طووتاريَكمان بةرهةم هيَناوة ئةمة هةم بةواتاي ضؤنايةتي ستراتيذو ستراكتورو ثيَكهاتةي ئةم طوتارةيةو هةم بةواتاي ناسين و ثيَناسةكردني بكةرةكاني ئةم بةرهةمهيَنةري ئةم طووتارة. بةواتايةكيتر بكةرو كاراكتةرةكاني بةرهةميَناني ئةم طووتارة كيَن، و دةبيَ كيَ بن و كيَ نةبن؟ دامةزراوةكاني ئةم بةرهةميَنانة ضين و دةبيَت ضي بن و ضي نةبن؟. ئةم طووتارة تا ضةند بةمةدةني و بة ميللي كراوةو تا ضةند هيَزة مةدةنيةكان تيايدا بةشداربوونة؟ ئيشكالياتةكاني ئةم طووتارةمان ضي بووةو دةبوو ضي بكريَت بؤ رةوينةوةي ئةم ئيشكالياتة يان بةشيَكي ئةم ئيشكالياتة؟ دوا ثرسيار ئةوةية ئايا ئةم طووتارةمان، طووتاريَكي "جةريئانة"و بةزاندني "شةرمني"ية، طووتاريَكي "رزطاري" و بةزاندني "بةرطري"ة؟

ئيَمة لةم يانزةسالَةدا بةجدي قسةمان لةسةر مافي ضارةنووس كردووة، ئةمة واتاي ئةوة نية كة بةر لةم ماوةية ئةم قسةيةمان نةكردبيَت، تةنانةت لةسةروبةندي دروستكردني ئةم دةولَةتةدا ئةم قسةيةمان نةكردبيَت، جياوازي ئيَستةمان لة قؤناغةكاني ثيَشووتر لةويَوةية كة لةم قؤناغةدا وةك خاوةن دةسةلاَتيَكي سياسي و قةوارةيةكي سياسي قسةكانمان كردووة. ئا ليَرةوة ديَمة سةر ئةوةي كة ململانيَ و شةرِي ئيَمة لةم دةولَةتةدا تايبةتي تةنيا سةردةمي بةعس نية. وةك ضؤن هةلَةيةكي طةورةية طةر ئةم ململانيَ و شةرِةي ئيَمة لةبةعسيزم بثضرِيَنريَت، وةك تيَزيَكي عيَراقي شؤظيَنزمي عةرةبي ئاواهاش هةلَةيةكي طةورةية طةر كيَشةي ئيَمة بةبةعسةوة ــ رذيَمي بةعسةوة ــ ثةيوةست بكريَت. ضونكة ئيَمة ثيَش ئةم رذيَمةو دواي ئةم رذيَمةش بةشيَوازو بةميكانيزمي وةك يةك و جياواز لةيةك ئةم شةرِو ململانيَيةمان كردووةو دةيكةين. ململانيَي ئيَمة، ململانيَيةكي ئايديؤلؤذي نية تا بةرِوخاني ئايديؤلؤذي دةسةلاَت خاو بيَتةوة. ململانيَي ئيَمة كولتوورية، ململانيَيةكة رؤضؤتة سةرجةمي ديدو ويَناكردنةكاني هةموو كؤمةلَة شوناسيةكاني ئةم دةولَةتة بةرامبةر ضةمكي "دةولَةت"، و ضةمكي ثاراستني "دةولَةت".

قسةي ئيَمة لةم ساتة ميَذوويةدا لةسةر فيدرِالَيزمة، بةلاَم بةهةمان رادةي جةخدكردنمان لةسةر ئةم مافة، نابيَ ثرسياري ئةوة بكةين و ثرسياري ئةوةمان ليَ بكريَت كة ئةم مافة رةواية يان نا، كة فؤرِم و شيَوازي ئةم فيدرِالَيزمة دةبيَت ضي بيَت و ضؤن بيَت. ضونكة ئيَمة يانزةسالَة ئازادانة ئةم مافةمان ثيادة دةكةين و بؤ مافي ئةم ثيادةكردنةش داوامان لةكةس نةكردووةو ثرسمان بةكةس نةكردووة، ئةو شيَوازةش كة ثيادةمان كردووة هةر ئةو واتة جوطرافية سياسية نةتةوةييةية كة ئيَستا جةختي لةسةر دةكةينةوة.

بةلاي منةوة مشتومرِي فيدرالَيزمي وةك سةرةتاكاني برِياردان و ثيادةكردني مةيدانيَكة لةدةرةوةي هؤلَةكاني ئةنجوومةني حكومرِاني، مةيدانيَك كة ريشةييترو بنضينةييترة، ئةويش ريَكخراوة دةوليةكان و ناوخؤي خؤمانة. ريَكخراوة دةوليةكان بةوةي مافي ضارةي خؤنووسيني نةتةوةكان ثرةنسيثيَكي بنضينةيي ريَكخراوي "UN" ثةيماننامة نيَودةولَةتيةكانةو ناخؤشمان ثةرةي يةكةم/ مالَي كوردي يةكبخريَتةوةو ئةم يةكخستنةوةية ديموكراتيزة بكريَ. دووةم/ لة كولتووري حزبيةوة بثةرِيَتةوة بؤ كولتووري نةتةوةيي. سيَيةم/ لةدةسةلآتي لؤكالَي حزبيةوة بثةرِيَتةوة بؤ دةسةلآتي نةتةوةيي. ضوارةم/ برِياري ضارةنووسسازةكان بةميللي و بةمةدةنيكردن و ريَكخراوة مةدةنيةكان بة مةدةنيكردن و دوا خالَيش دةسةلآت بةكؤمةلَطةيي و بة كؤمةلآيةتي بكريَت و سنووري حزبابةتي ببةزيَنيَت.