بأياري 137 هةنطاوصكي ديكةي بةرةو تاريكي ... شاخةوان شؤأش

 

13-05-2011 04:37

 

Shaxauan@hotmail. com

ئةنجومةني كاتي حوكم كة تصيدا نةتةوةي بالآدةستي عةرةب زؤرينةي بالآي ثصكدةهصنص، أؤذ لةدواي أؤذ و بأيار لةدواي بأيار ئةوةدةسةلَمصنن، كةوا ئةوان تةنها بةتةنط سةثاندني بيروأاو مةبةستي عارةبانةي ئيسلاميانة و كؤنةثةرستانةي خؤيانن. شيعةكان ئةوانةي لةلايةن سةراني كوردةوة بة براي ثشتي كورد دادةنران، هةنطاو لةدواي هةنطاو دوثاتي هةلَوصستي أةطةزثةرستانة و ئيسلاميستانةي خؤيان دةكةنةوة، ئةوان زؤريان لاطرنطة كؤمةلَطةيةكي ئيسلامي بةهصز لةعصراقدا بسةثصنن. ئةوان دةزانن ئةمةريكا دذي دامةزراندني سيستةمصكي ئيسلامي وةكو ئصرانة، بةلآم ئةوان دؤش دانةماون و بؤئةم ثؤليتيكةي ئةمةريكا ضارةسةري خؤيان هةية. ئةوان لةهةولَي خؤيان ناكةون و هةولَدةدةن ياسا و دابونةريتة ئيسلاميةكان تصكهةلًَكصشي هةموو ياساو نؤرمةكاني سيستةمة أامياري و كؤمةلآيةتيةكاني عصراق بكةن، ئةوجا ئةم سيستةمة عصراقية با "بةناو" سيستةمصكي ئيسلاميش نةبص. ئةوان دةزانن لةم أصطايةوة بةثالَثشتي دةستوور و ياساكان دةتوانن سيكيولاريزم و مؤدصرنيزم بخنكصنن و كؤمةلَطةيةكي بةهصزي ئيسلامي دروست بكةن. بةداخةوة هةلَسوكةوتي ئةمةريكاييةكان بةرامبةر بةسةراني شيعةي ئيسلامي، ساويلكةيي و نةشارةزاييةكي زؤري ثصوةدةبينرص. ئةمة لةلايةك يارمةتي بةهصزبووني دةنطة كؤنةثةرست و ئيسلاميستةكان دةدات. لةلايةكي ديكة ثرؤسةي "ديموكراتيزةكردن" دةيان هةنطاو بةرةودواوة دةكشصنصتةوة. نازهةلَطرتني ثياوة ئيسلامي و ئيسلاميستةكان و بايةخدان ثصيان، بةئةطةري زؤر دةبصتةهؤي بةهصزبوونيان و ثاشان دروستبووني مةترسي لةسةر ئازادي تاكةكاني كؤمةلَطة بةطشتي. ضونكة بةهصزبووني ئةوانة واتاي بةهصزبووني مةرجةعيةت، كؤنةثةرستي و نؤرم و نةريتة كؤنةكاني سةدةكاني زؤر زووة كة سةثاندنيان لة سةردةمي ئصستادا دةرةنجامي زؤرخراث لةطةلَ خؤيدا دةهصنص، واتة دةرئةنجامص كة تةواو دذي مافة طةردوونيةكاني مرؤظة. بةداخةوة ئةم دياردةية هةر لةعصراقي عةرةبيدا نيية، بةلَكو لةكوردستاندا زؤر بةأاشكاوي ديارة. ئةو كوردستانةي نةيدةزاني ئيسلاميزم ضيية، لةسايةي سةري دةسةلآتي "ثصشكةوتووخوازي" كوردي و بةهيمةتي ثشتطيري سعوديا و ئصران و ولآتاني ديكة بؤ ثارت و طروثة ئيسلامية دةستكردةكانيان، ثرؤسةي ئيسلاميزةكردن لةبرةوداية و لةشارصكي وةكو هةولصر كة أؤشنبيراني وةكو عةبدولخاليق مةعروف و دةياني ديكةي لص دروست بوو، خةريكة نؤرم و ياسا ئيسلاميةكان تةواوي دةزطا ميري و ثةروةردةييةكان دةطرنةوة. شاري هةولصر نووقمي زةلكاوي ئيسلاميزم بووة و زؤر بةداخةوة هيض هةولَصك بؤ وةستاندني ئةم دياردة ترسناكة بةرضاوناكةوصت. بةداخةوة نةك هةرئةوة بةلَكو دةنطة ئازادةكان سةركوتدةكرصن و دةنطي مةلا ئيسلاميةكان ثشتطيري دةكرصن، ديارة ئةوةي لةهةولصر بةرامبةر بة مةهاباد قةرةداغي كرا طةواهي ئةم أاستية تالَة دةدةن. ئيسلاميزم زؤربةكورتي واتاي بةهصزكردني كؤنةثةرستي و كةلتووري عةرةب لة كؤمةلَطةي كوردةوارييدا دةطةيةنصت. واتاي طةأانةوة بؤ نؤرم و ياسا ئايينية ئيفليج و ناتةواو و ناوةأؤك بؤشةكان دةطةيةنصت. واتاي بةكؤيلةكردني تاك و خنكاندني ئازادي و سةربةستي تاك دةطةيةنص. واتاي هةأةشة لةسةر كةسايةتي مرؤظي كورد و بةرذةوةندي ناسيوناليستانةي كورد دةطةيةنص و. . . . .

بأياري 137 ثصشصلكردني بص يةكودووي مافة طةردوونيةكاني مرؤظ بةطشتي و مافةكاني تاك بةتايبةتية، ئةو مافانةي كة لةلايةن أصكخراوي نةتةوةيةكطرتووةكانةوة جاأي بؤ دراوة. ئةم بأيارة دذي ئارتيكلةكاني 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، و 10 و 12، 13 و 16، 17 و 28 دةوةستص و هةموو ئةم مافانة أةتدةكاتةوة كة ذن وةكو مرؤظصكي يةكسان و ئازاد بةرامبةر بةثياو دةتوانص سووديان لصوةرطرصت[1]. بةكورتي ئةم بأيارة سةيري ذن بةكةم دةكات و وةك مرؤظصكي يةكسان بة ثياو داني ثصدا نانصت، بةلَكو بةدوو كؤتي دووسةرة لةلايةك ثياو لةلايةكي تر كؤمةلَطة دةيبةستصتةوة. ئةم بأيارة سنوور بؤئازادي ذن دادةنصت و ذصردةستةيي بةسةردا دةسةثصنص.

ذناني ولآتاني ثصشكةوتوو بةتايبةتي ئةوانةي فةمينيستانة بيردةكةنةوة، أةخنةي تووند بةرامبةر بةياساكاني مةأ مافةكاني مرؤظ دةطرن و دةلَصن ئةو ياسايانة نةيانتوانيوة وةكو ثصويست لةمافةكاني ذن بدوصن، ضونكة لةلايةن ثياوةكانةوة داأصذراون. ئةوان لةثصناوي نةهصشتني هةر تةموومذصك سةبارةت بة يةكسانيان لةطةلَ ثياودا لةلايةني تيئؤري و ثراكتيكةوة بةطةرمي لةخةباتدان. كةضي لة عصراقدا كة طواية دةبص بةديموكراسي بكرصت يا دةهؤلَي ديموكراتيزةكردني بؤ لصدةدرصت، ئةنجومةني كاتي حوكم نةك تةنها هةولَي يةكساني ذن و ثياو نادات، بةلَكو بةو ياسا نيوةضلَةش كةهةبوو أازي نةبوو. دةكرص بثرسين، ضؤن ديموكراسي لةكؤمةلَطةيةكدا بووني دةبصت طةر نيوةي كؤمةلَطةكةي ئازاد نةبن؟! كؤمةلَي سظيل ضؤن دروست دةبصت طةر مرؤظةكاني ئازاد و يةكسان نةبن؟!

ديارة دةسةلآتي كوردي هةندص هةنطاوي بؤ طؤأين و ضاكتركردني ياساكاني سةردةمي بةعس ناوة، بةلآم بةداخةوة ئةم هةنطاوانة زؤر كةمن و طةلصك ياساي نامرؤظانةي بةعس تا ئصستاش هةر بةكارن. دةسةلآتي كوردي لةلايةك دةبوواية يةكودوو لة توأهةلَداني ياسا ناطونجاوةكاني سةردةمي بةعس و ثصشتر (لةهةموو بوارةكانةوة) نةكات، لةلايةكي ديكة دةبوواية هةولَبدات ياساي طونجاو لةطةلَ ثرةنسيثةكاني مافةكاني مرؤظ كة يةكساني و ئازادي مرؤظةكاني كؤمةلَطة دةطرصتةوة دابأصذصت. بةداخةوة ئةوةي ئةمرؤ دةيبينين بةهيض جؤرصك طوزارشت لةم ئاراستةية ناكات.

 

 

2004. 1. 20

دانيمارك


 

 Universal Declaration of Human Rights, http://www.udhr.org/UDHR/udhr.HTM[1]