زمانيَك كة شايستةي " حيكمةت " و حيكمةتياري يةكانة .... تاهير سالَح شةريف....  بةشي شةشةم وكؤتايي

 

22-09-2003 00:23

 

 taher4@msn. com

 لة بةشةكاني ضوارةم و ثيَنجةمي ئةم زنجيرة باسةدا هةلَويَستي بةرطري كارانةي (حيكمةت) و حيكمةتياري يةكانم لة رِذيَمي بةعس لة زماني خؤيانةوة ئاشكرا كرد بؤ خويَنةر و دويَنيَش وةلآميَكي تةنز ئاميَزي لؤمثةنيَكيانم دايةوة*. ئةمرِؤيش دةمةويَت بطةرِيَمةوة سةر يةكيَك لةو خالآنةي تر كة لة ووتارةكةي (كوردستان ثؤست) مدا وةك سةرديَرِيَك ئاماذةم ثيَ كرد بوو، واتة دذايةتي حيكمةت وحيكمةتي يةكان لةطةلَ كيَشةي نةتةوايةتي و مافي دياريكردني ضارةنووسي خةلَكي كوردستاندا كة لة ذيَر دروشمي سةربةخؤيي كوردستاندا ئةنجامي يان داوة و ئةنجامي دةدةن.

 حيكمةتي شؤظيَنيست و سةربةخؤيي كورستان كوجا مةرحةبا ؟!

 حيكمةت و حيكمةتيزم، هةم لة سياسةت و هةم لة تيؤري دا، سيستميَكي فيكري دارِزيوة كة لة سةر بناغةي ناكؤكي لة ناوخؤي خؤي و لةطةلَ دنياي ماددي دةرةوةي خؤي دا دامةزراوة. لةم سيستم و دةزطا فيكري ية رِزيوةدا هيض جؤرة ثاثةند بوون و ئيلتيزاميَكي فيكري و سياسي ني يةو ئةوةي كةئةمرِؤ دةيلَيَيت و ئامادةي تارِادةي بةكوشت داني سةدان هةزار كةس جةنط لة ثيَناو سةلماندني رِاست و رِةوابووني دا بكةيت، لة سبةينيَ دا و بةبيَ ئةوةي كة ئاورِيَك لة دويَنيَ و لة دواوة بدةيتةوة بؤت هةية بة نارِاست و هةلَة ناوي بهيَنيت و خؤت نةكةيتة خاوةني و ياخود لةوةش خراثتر، مافي ئةوةت هةية هةر باسي ئةوةش نةكةيت كة دويَنيَ ضيت ووتووة بؤضي لة سةر رِةوابوون و رِةوانةبووني ئامادةيي جةنطت هةبووة لة سةري تا رِادةي بة كوشت داني سةدان هةزاران كةس. . ئيتر ئةمرِؤ بؤت هةية بةخشكةيي و بة بيَ دةنطي كؤمةلَيَك دروشم و تيَزي سياسي ديكة بهيَنيتة كايةوة كة لةطةلَ ئةواني دويَنيَتدا جياوازيان ئاسمان و رِيَسمان بيَت. . . . خويَنةريَكي وورد بيني حيكمةت دةتوانيَت لة خويَندنةوةي دةزطا فيكري ية رِزيوةكةي لة نووسراوةكاني ئةودا، ئةورِاستي يةي كة ئاماذةم ثيَدا، بة ضاوي خؤي ببينيَت. ئةطةر لة سةر ئةوةش ثرسياريان ليَ بكةيت كة بؤضي بةبيَ دةنطي هةلَويَستتان، بيرو رِاو دروشمة سياسي يةكاني دويَنيَتان بؤ بة طؤرِيووة ؟ لةوةلآمدا دةلَيَن " بةرذةوةندي ضينايةتي كريَكاران و بزووتنةوةي كومونيزمي كارطةري وا دةخوازيَت، هةروةك ئةوةي كة (ثارتي) و (يةكيَتي) هةزار و يةك كاري سياسي دذ بة بةرذةوةندي طةلي كورد ئةنجام دةدةن و ليَيان دةثرسي بؤ ئةوانةتان كرد لة وةلآمدا دةلَيَن " بةرذةوةندي " طةلي كورد و طةلةكةمان واي دةخواست !!.

 سةيرةكة لةوةدا يةكة مةنسوري حيكمةت دويَني و لةكاتي قةيراني كةنداودا رِذيَمي بةعسي بة رِذيَميَكي ثيَشكةوتوخواز لة قةلَةم داوة و ئةم رِذيَمةي بة هيَزي رِزطاركةري كريَكاراني مهاجر لة ذيَر دةسةلآتي حكومةتة عةشايةر يةكةي ال سةباح و كؤمثانيا مؤنؤثؤلَي يةكاني شةريكي دا زانيووة و سنوورةكاني جيهاني عةرةبي بة دةستكرد و ميراتي ئيستعمار لة قةلَةم دا بوو، كةضي ثاش ثيَنج سالَ بة دواي ئةوةدا كة بةعس لاي ليَ ناكاتةوة و بةهيضي نازانيَت و تةنانةت وةك طروثيَكي زؤر بضووكي ئؤثؤزسيؤني ئيَرانيش حسابي بؤ ناكات، ئةو كات ناضار دةبيَت بطةرِيَتةوة بؤ شؤظيَنيزمة ئيَراني يةكةيي و بة تيَزي كؤميدي " سةربةخؤيي كورستان " ةوة دةكةويَتة دذايةتي ئةو و تالَةباني و بارزاني يةوة. ئةمة لة حالَيَكدا ية كة نة برِواي بة سةربةخؤيي نة تةوةي كورد هةية و نة رِيَطايش دةدات خةلَكي كوردستان خؤيان بة نةنةتةوةيةك بزانن. ئةم ناكؤكي ووتنةي دةتوانن لة دوو نووسراوي ئةودا، كة ئةمة ناونيشانةكاني يةتي (ناسيؤناليزم و ميللةت، بةرنامةي كومونيزمي كريَكاري) و (بةرطري كردنيَك لةداخوازي سةر بةخؤيي كوردستاني عيَراق) بدؤزنةوة.

 حيكمةت لة ذمارةكاني يازدة تا شازدةي بلآو كراوةي فارسي زماني (ئينترناسيؤنال) ي زمان حالَي حيزبؤكة ئيَراني ية كارطةري يةكةي دا، سالَي 1994 زنجيرة باسيَكي ئايدياليستي و تيَكةوليَكةي ليبرالَي يانةي بلآو كردةوة لة ذيَر ناونيشاني (ناسيؤناليزم و ميلةت، بةرنامةي كومونيزمي كريَكاري) . زنجيرة باسي ناوبراو، بة جيا لةوة كة كؤثي يةكي روون و رِووتي تيؤري ليبرالَي يانةي ئرنست طلَنةرة دةربارةي ناسيؤناليزم و ميللةت، لة هةمان كاتدا نةفي كردنةوةيةكي ليبرالَي يانةو بيَ شةرمانةي تيَزي لينيني " مافي دياري كردني ضارةنووسي نةنةتةوةكان "يشة. نووسراوةكةي حيكمةت ناكؤكي ووتن و تيَكةوليَكةيةكي سةيري تيَداية، كة بةداخةوة هةم كاتي خؤيي كاتي ئةوةم نةبوو لة سةري بنووسم و هةم لةم زنجيرةباسةشدا كاتي ئةوةم لة بةردةمدا ني ية كة بضمة سةرتؤمار كردني سةرنجة رِةخنةيي يةكانم لة سةري. . . . بةهةرحالَ، ئةو كارة دةسثيَرم بة هةليَكي لة بار تر، بةلآم ئةوةي كة ليَرةدا دةمةويَت تيشكي بخةمة سةر دةرخستني ناكؤكي يةكي ترة لة دةزطاي فكري شيَواوي حيكمةتدا سةبارةت بة دروشمي سةر بةخؤيي يةكةي بؤ كوردستاني عيَراق و دذايةتي كردني ئةو و خيَلَةكةيةتي لةطةلَ ئةسلَي مافي سةربةخؤيي خةلَكي كوردستاني عيَراقدا. كةواتة بابزانين حيكمةت لة ض ثيَداويستي يةكةوة، لة ض دنيايةكي خةيالَي يةوة دروشمي سةربةخؤيي كوردستان دةهيَنيَتة كايةسياسي مندالآنةكةيةوة لة كوردستاني باشوردا ؟. . ئةو لة نووسراوةي " ديفاعيَك لة داخوازي سةربةخؤيي كوردستان " دا، كة لةبلآوكراوةي "ئينترناسيؤنالَ " ي ذمارة18ي سالَي 1995 دا بلآوي كردووةتةوة، ئةوها وةلآمي ئةو ثرسيارةمان دةداتةوة :{ ئةمرِؤ لة كوردستاني عيَراقدا قسة لة ثيَداويستي سةرهةلَداني هيَزيَكي سيَيةم دةكريَت. . . . لةضاوي زؤريَك لةخةلَك، و تةنانةت لة رِوانطةي حيزبة ناسيؤناليستي يةسةرةكي يةكةشةوة، هيَزيَكي سيَ يةم هةنوكة لة مةيداندا هةية و ئةويش حيزبي كومونيستي كريَكاري ية}. با لةو ياري ية خةيالَي ية مندالآنةية بطةرِيَين كة حيكمةت لة سةر شاشةي خةيالَي خؤي لةبارةي هيَزي يةكةم و دووةم و سيَ يةمةوة نمايشي دةكات و ضاوي نابيناي زؤربةي خةلَك و دووحيزبة مافي يةكةي بؤ رِادةكيَشيَت، ضونكة طؤرِاني واقعيانةي هيَزي سيَيةمةكةي (حيزبي كومونيستي كريَكاري عيَراق) مان لة ثةلاماريَكي هيَزي دووةم (ينك) ةوة بيني بؤ هيَزي يةكةم و بينيمان كة هيَزي يةكةمةكةي حيكمةت بة ض قارةمانيَتي يةكةوة لةو سيناريؤ رِةشةي هيَزي دووةمدا هاتة دةرةوة و بةض سةربةرزيةك و داسةثاندني كؤمةلَيَك مةرجي سياسي سةنطينيشةوة (!!) طةرِانةوة بؤ ناو هاوكيَشةي سيَ يةمةكةي (!!) ثيَشووتريان. . . . كةواية بابيَينة سةر رِاظةكردني هاتنة كايةي تيَزي سةربةخؤيي يةكةي كة بؤ كوردستاني عيَراقي دةهيَنيَتةكايةوة.

 لة خةيالَي مةنسوردا تةرازوي هيَزة سياسي يةكاني ناوخؤي كوردستان، بةهؤي شةرِي نيَوان (ثدك) و (ينك) ةوة لة ئالَوطؤرِداية و بؤ خيَراتر ثيَكردني ئةم ثرؤسةيةش لة ئالَوطؤرِو طؤرٍاني تةرازووي هيَزة سياسي يةكاندا و بؤ خيَراتر ثيَكردني رِةوةندي طؤرِاني هيَزي سيَ يةم بؤ هيَزي يةكةم، ثيَويستة ديناميزميَك بيَتة ناوي يةوة كة لة كورترين كاتدا ثرؤسةكة بة سةرئةنجامي نيهايي خؤي بطةيةنيَت و حيزبؤكة كارطةري يةكةي عيَراقي لة سةر كورسي دةسةلآتي كوردستانيَكي سةربةخؤ و سكؤلاردا (!!) دابنيشيَت. ديناميزمي جيَطا سةرنجي حيكمةت بؤ خيَراتر ثيَ كردني طؤرِاني تةرازوي هيَزة سياسي يةكان، هةمان دروشمي كؤميدي " سةربةخؤيي كوردستان " بوو كة تووتي يةكاني لة عيَراقدا تا ئةمرِؤيش دووبارةي دةكةنةوة، بةبيَ ئةوةي كة بةرزكردنةوةي ئةو دروشمة تواني بيَت بضوكترين ئالَطؤَرِ لة تةرازوي هيَزة سياسي ية خةيالَي يةكاني حيكمةتدا بةدي بهيَنيَت. كيَشةكة هةر لة بازيضة** خةيالَي يةكاني حيكمةتدا ني ية كة بةتةرازووي هيَزةسياسي يةكاني كوردستاني دةكات لةرِيَطاي دروشمي سةربةخؤيي كوردستانةكةيةوة، بةلَكو كيَشةكة كؤمةلَيَك رِايةلَ و ثؤي ناكؤك و دذبةيةكي ديكةي ليَ دةكةويَتةوة كة شؤظيَنيزمي فارسي يانةي حيكمةت ئاشكراتر دةكات بةرانبةر بةكيَشةي كورد و مافي سةربةخؤيي بؤ خةلَكي كوردستان. كةواتة با هةنطاو بةهةنطاو لةطةلَ شيَخي دةرويَشةكاندا برِؤين و شؤظيَنيزمةكةي بةرانبةر بةكيَشةي كوردو مافي دياريكردني ضارةنووس بؤ خةلَكي كوردستان ئاشكرا بكةين.

 ثاش ئةوةي كة بةعس ئاورِي خيَري لة حيكمةت نةدايةوة بةرانبةر بةلوتفيَك كة لةكاتي كيماباران كردني هةلَبجة و قةيراني كةنداودا نواند بووي، ئةوجا حيكمةت بة ئاوازيَكي تر دةخويَنيَت بةرانبةر بة بةعس و بؤ ئةوةي كة ئاوازةكةي خؤشتر بكات ثيَويستي بة ئاميَركي مؤسيقي لة بارترة، كة ئةويش " كيَشةي كورد " و دروشمي " سةربةخؤيي كوردستاني عيَراٌق" ة. حيكمةت لة نووسراوةي ناوبراودا، ئةوها لة سةر كيَشةي كورد لة بةرانبةر رِذيَمي بةعس دا دةخويَنيَت : { لة بارةي عيراقةوة دةبيَت ئاماذة بة ضةند خالَيَك بكريَت. لة عيَراقدا ضةوسانةوةي نةتةوايةتي و جيَطاوشويَني ذيَر دةستةيي خةلَكي كوردستان كاريَكي ئؤرطاني و رِةسميةت ثيَ دراوة. شناسنامةي نةتةوةي كورد لة ياساكاني عيراقدا نةك تةنها نكولَي ليَ ناكريَت، بةلَكو وةك يةكيَك لةياساكاني كؤمةلَطاي عيَراق بةرِةسمي دةناسريَت. بةلآم ئةم بة رِةسميةت ناسينة لة وولآتيَكداكة بة رِةسمي و ئاشكرا وولآتيَكي عةرةبي ية و بةشيَكة لة جيهاني فراوانتري " عةرةب " تةعريف دةكريَت، هاوتاية لةطةلَ ثيَناسةي كورد وةك نةتةوةيةكي ثلة دوو. . . تةنانةت بة ثيَضةوانةي توركياوة، كة لةودا ناسنامةي نةتةوةي كورد لة بنةرِةتةوة نكولَي ليَ كراوة و هاووولآتي بةثيَ ي ثيَناس بةتورك حيساب دةكريَت. كورديَك لة توركيادا ناضارة كة" تورك " بيَت، لة عيَراقدا، تةنانةت ئةطةر بتةويَت ناتوانيت ببيتة عةرةب }. حيكمةتي شؤظيَنيستانة و ثان فارسيزمي مةنسور لةو ضةند ديَرِةدا خؤي ئاشكرا دةكات و ئةو ثيَ ي شةرمة مقارنةي كيَشةي كورد لةعيَراقدا بكات لةطةلَ ئيَرانة خؤشةويستةكةي دا كة كورد بةهؤي كورد بوونيةوة مافي هاو وولآتي يةكي ثلة دووي بؤ دةكريَت و تةنانةت بةهؤي هةمان ناسنامةي كورد بووني يةوة مافي ضوونة زانكؤي ني ية (كة لةعيَراقدا رِذيَمي بةعس لةذيَر خةباتي بيَ ثسانةوةي طةلي كوردا بةناضاري ئةو مافةي سةلماندبوو) . . . . لة بةر ئةوة، ئةو ناضارة كيَشةي كورد لة توركيادا بكاتة ثيَوانة لةطةلَ كيَشةي كورد لة عيراقدا و مافي سةر بةخؤيي بداتة كوردي توركيا و عيَراق و لة بةرانبةر كيَشةي كورد لة ئيَرانيش هاني خةلَكي كورد نةدات بؤ سةربةخؤيي و تةنانةت مافي خودمختاري و فيدراليزميشيان ثيَ رِةوا نةبينيَت و هةر حيزب و طروةيةكي سياسيش هةمان دروشمي فيدراليزم و خودمختاري بةرز كردةوة ئةم بة كؤنةثةرست و دوذمني يةك ثارضةيي خاكي ئيَراني لة قاو بدات. ئافةرين بؤ حيكمةتي رِةطةز ثةرستانةو ثان فارسيانةت كة لة ديفاع لة ناسيؤناليزمي ميلتانتي (ثيَشكةوتوخوازي !!) عةرةبي يةوة هةلَويَستي خؤتت بةخشكةي و بيَ ضرثة طؤرِي بؤ ديفاع لة يةك ثارضةيي خاكي ئيَراني بورذوازي شؤظيَني فارسي. لةوةش سةير تر ئةوةيةكة حيكمةت لة هةمان نووسراودا زاراوةي (ناسنامةي نةتةوةيي كورد) لة عيَراقدا بةكار دةبات و كةضي لة نووسراوةي (ناسيؤناليزم و ميلةت، و بةرنامةي كومونيزمي كارطةري) يةكةيدا هةم حاشا لةناسنامةي نةتةوة نافارسةكاني ئيَران دةكات و وحوكمي ياسايي يان بؤ دةردةكات كة مافي ئةوةيان ني ية خؤيان ثابةند بزانن بة (ناسنامةي نةتةوةيي) يان. لةوةش خراثتر، ئةو دروشمي لينيني (مافي نةتةوةكان لة دياري كردني ضارةنووس خؤياندا) دةباتة ذيَر ثرسيارةوة و بةطشتي رِةتي دةكاتةوة، كة رِةت كردنةوةي ئةو دروشمة لينيني يةش (واتة مافي نةتةوةكان لة ثيَكهيَناني دةولَةتي سةر بةخؤدا) بة واتاي رِةتكردنةوةي مافي دياركردني ضارةنووس و ثيَكهيَناني دةولَةتي سةر بةخؤية بؤ هةموو نةتةوة ذيَر دةستةكان و لةوانةش نةتةوةي كورد.

 ئةو هةموو تيَكةوليَكة فكري يةمةطةر هةر لة ئةقلَي شؤظيَنيستيَكي وةك حيكمةتدا جيَطاي بيَتةوة لة بارةي كيَشةي نةتةوةكان و ناسنامةي نةتةوةيي و بةرطري لة دروشمي سةربةخؤيي بؤ كوردستاني عيَراق. لةكؤتايي دا ثيَويستة ئةوةش بلَيَم كة حيكمةت (وةك خؤي ووتي) دروشمي سةربةخؤيي كوردستاني تةنها بؤ كاية كردنيَكي سياسي لة ناوهاوكيَشةسياسي يةكاني كوردستاندا هيَنايةكةيةوة (نةك بؤ بةرطري لة خواستي سةر بةخؤيي كوردستان و جيابوونةوةي نةتةوةي كورد لةعيَراق) . حيكمةت لة دنياي سياسةت كردنة خةيالَي يةكةي دا ثيَي وابوو كة خةلَكي كوردستان وةك خؤي لة دنياي سياسةتدا خلآفاون و هةركة ئةو شاهدة نامةي سةربةخؤيي يةكةي ئيمزاكرد بؤ حيزبؤكة عيَراقي ية كارطةري يةكةي، ئيتر جةماوةر دواي حيزبؤكةكةي دةكةون و حيزبؤكةكةيشي لة هيَزي سيَيةمةوة دةطؤرِيَت بؤ هيَزي يةكةم !!. . بةهؤي كايةكردن بةهةمان دروشمةوة و بةهؤي حساباتيَكي هةلَةي تري سياسي يةوة كة لة سةر تةرازوي هيَزة سياسي يةكاني كوردستان كردبووي، سةرةنجام سةري هيَزي سيَ يةمةكةي دا بةداري طؤلَةكةي هيَزي دووةمدا.

 

 ئةم زنجيرة وةلآمة بة حيكمةت و حيكمةتياري يةكان لةنيَوان رِؤذةكاني 15 تا 21 سيثتيَمبةري 2003 نووسراوة.

 

 تيَ ييني : ئةطةر ثيَويست بكات ـ ماويةتي ـ، طةر نا، ئةوا ئامادة نيم كاتي ثيَويستي خؤم بكةم بة قورباني ناكؤكي ووتنةكاني حيكمةت و حيكمةتياري يةكان.

ثةراويَزةكان :

* دويَنيَيش (21/ 10 / 2003) كوردستان نيَت ووتاريَكي كورتي تةنز ئاميَزي كاك (كةيهان عزيز) بلآو كردةوة كة وةلآميَك بوو بة ثرسيارةكاني (كامةران) كة لة ئيمةيلَةكاني دا ثرسياري ليَ كردبووين : (ئةطةر ئيَوة كومونيستن كوا حيزب و رِيَكخراوةكةتان ؟) .

** بازيضة : ياري مندالآنة.