ميديا يان رِاطةياندن، ميدياي كوردي لةبةردةم ثرسيارة دذوارةكاندا .... سيروان رِةحيم/ ئةلَمانيا

09-09-2003 23:52

بةشي يةكةم:

 

ميدياي عةرةبي وةكو نمونةيةك:

ميدياي كوردي لة باشوري كوردستان ئةطةر دووانة نةبصت لةطةلَ ميدياي عةرةبي لةو وةلآتة دةستكردة، ئةوا هةتا ئةم ساتةيش لةذصر باندؤري (كاريطةري) قورسي ئةو ميديايةداية. ئةمة جصطةي جةخارةو زيانصكي طةورةي بة ميدياي كوردي طةياندوة، بةلآم داننةنان بةم رِاستيةدا يان شاردنةوةي، زياني زؤرتر بة ئصمة و بة ميدياي ئصمة دةطةيةنصت. ئصستا ئصمة لة رِؤذصكداين كة كورد باس لة جيابونةوةو سةربةخؤيي دةكات لةو بةشةي كوردستاندا. ئةوة جصطةي خؤيةتي و دروست ئةم ساتة ساتي دابٍرِان و جيابونةوةية لة دةولَةتصك كة جطة لة هةناسةساردي و رِةنجبصوةري هيض شتصكي تري بة كورد نةبةخشي. بةلآم لةمة طرنطتر و زؤريش طرنطتر بؤ ئصمة دابرِاني هزرو بيركرنةوةية لة بيركردنةوةي فةرمي دةولَةتصك كة ئصمةيان بة زؤر تصترنجان. دابرِاني بيركردنةوةو هزرمان لة سيستةمصك كة بة هيض جؤرصك هيواي ثةسةندكردني بير و ديدي جياوازي لصناكرصت. ئةم دابرِانة دةبص لة هةموو ئةو كةنالآنةوة دةست ثصبكات كة كةنالَي ثةروةردةيي و طةياندنن. يةكصك لة كةنالَة هةرة طرنطةكان بؤ ئةم دابرِانة ميدياية، بةلآم لة كاتصكدا كة كورد و ميدياي كوردي تةواو بةدةست ميدياي عةرةبةوة بصزار بوون، كةضي تاكو ئةم ساتة ميدياي كوردي بؤ خؤي هةر بة هةمان هزري ميدياي عةرةبيةوة كار دةكات.

تةلةفزيؤني عةرةبي لة عصراقدا بة درصذايي ثةنجا سالَي كار نةيتانيووة بة هيض جؤرصك شصوازي كاري ثيشةيي (ثرؤفيشنال) دةستةبةر بكات. ئةو تةلةفزيؤنة تةنها لةيةك كاردا ثيشةيي و سةركةوتوو بوون، ئةويش لة نيشاندان و بةرجةستةكردني هةموو ديدار، كؤبونةوة و ماجةراكاني سةدام حوسصن دا. ئةوان بة جؤرصك سيماي دزصوي سةداميان خستؤتة رِوو، مرؤظ يةكسةر ميديا و كاري فيلمي لة ئةلَمانياي نازيدا بيردةكةوصتةوة كة ضؤن مةبةستيان بوو هةرضي باشتر و لةبارترة وصنةي هيتلةر بخةنة بةر ديدة.

لةطةشةسةندني ميديادا لةم دوا سالآنةدا و سازبووني دةيان كةنالَي عةرةبي و ضةندين كةنالَي كوردي، هةروةها والآبووني ثةنجةرةداخراوةكاني ئاسماني بينيني ئصمةيش، كارمةنداني ميدياي كوردي بة شصوةيةكي بةرضاو باندؤري ئةو كةنالآنةي عةرةبيان تصدا دةبيندرص. هةرضةندة طةلي كورد و خودي ميدياي كورديش لةم ساتةدا دزصوي رِوخساري شاشةي عةرةبي دةبينن و هةموان بصز لةو رِؤلَة نالةبارة دةكةنةوة كة ئةوان لة شةرِي رِزطاري عصراقدا ياريان كرد، بةلآم طومان لةوةيشدا نية كة زؤرصك لة كارمةنداني بواري رِاطةياندني ئصمة تا ئصستايش لة ذصر باندؤري رِاستةوخؤي ئةو كةنالآنةدا هةلَسوكةوت دةكةن. ئةم باندؤرة هةر لة دةسثصكةوة تاكو ئةم ساتة كة ئصمة باس لة دابرِان و جيابونةوة دةكةين بةشصوةيةكي ئاشكرا دةبيندرصت. ئةطةر ئصمة لة ناو جيهاني ميدياي عةرةبدا كةنالَي جةزيرة بة نمونة وةربطرين ئةوا دةكرصت بلَصين: ئةم كةنالَة لة بواري تةكنيكدا بة شصوازصكي بةرزوثصشكةوتوي سةردةم كار دةكات كة ئيمرِؤ ستانداردي جيهانيي كاري تةلةفزيؤنية. بةلآم شصوازي كارو بةرجةستةكردنيان ئةوةندة رِوكةشة كة بينةر بة ئاساني دةتوانص لةو طةمة دزصوانة تصبطات كة خؤيان تصطلاندووة. ئاخر كارةساتة كة كةنالَي جةزيرة سةروةري و ئابرِوي نةتةوةي عةرةب لة كةساني وةكو سةدام، عودةي، قوسةي و عةلي حةسةن مةجيددا بةرجةستة دةكات. كارةساتة كة تؤ ئةو تةكنيكة لةبارةت لة بةردةستدا بصت، كةضي طؤرِي بة كؤمةلَي هةزاران قورباني نيشان نةدةيت و بصذةرةكانت شيوةن بؤ كوشتني عودةي و قوسةي بكةن. كارةساتة لة كاتصكدا مليؤنان مرؤظ ضاوةرِصي رِماني ثةيكةرةكاني سةدامن و وةكو مزطصني طؤرِانكاري سةرتاثاطير لة هةموو ناوضةكةدا هةلَيدةسةنطصنن، كةضي ثةيامنصري كةنالَي جزيرة باس لة قاضةكاني ثةيكةرةكة بكات ضؤن بؤيان دةرناكرصت و ضؤن بة خاكي بةغداوة ثةيوةستن. ئةم هةلَوصستانة بة تةنها بةوة ثاساو نادرصنةوة كة كةنالَي جزيرة لة لايةن سةداميةكانةوة هاتبصتة كرِين. نةخصر بة تةنها ئةوة بةس نية، بةلَكو ئةمة ئاماذةيةكي طةورةي بيركرنةوةو هزرصكة كة جيهاني عةرةبي سةرتاثا طرتؤتةوة. ئةمة دةنطصكة كة لة هةناوي ئةوانةوة بة هصز دصتة دةرص و دةلَص: ئصمة هةمان ئةو نةتةوة سةروةرةين كة سةدان سالَ لةمةوبةر ثصمانرِاطةيةندراوة دةبص هةميشة سةروةر بين. ئةو كةنالآنة بة ئاشكرا بة بينةراني خؤيان دةلَصن: دةبص ئةو خةونانة بهصنينة دي كة طةلي يةهودي تصدا دةخةينة ئاوةوة و طةلاني تريش دةبص خواردةستمان بن و لة بري زمانةكةي خؤيان دةبص زمانة ئاسمانيةكةي ئصمة بزانن. ئةم بير و هزرة دؤرِاو و زرِة بة شصوةيةكي ضرِ و خةست بة سيماي كاري جةزيرةوة ديارة. بةرانبةر بةمة ئةو باندؤرة طةورةيةي ئةوانيش بة سيماي رِاطةياندني كورديةوة ديارة. بةش بةحالَي خؤم لة دةسثصكي كاري كةنالَةكاني كوردةوة سصبةري زةقي كةساني رِةطةزثةرستي وةكو سامي حةداد، فةيسةلَ ئةلقاسم، محمد خير البوريني و ثةيامنصري رِةطةزثةرستي دوذمن بة كوردي وةكو يوسف الشريف و بةرنامةسازان و بصذةراني كةنالَي جةزيرة لة شاشةي كةنالَة كورديةكاندا دةبينم. سصبةري ترسناكي بير و هزري ئةوان لة شصوةي دانيشتن، ثرسياركردن و لة ديكؤر و لة بلَندطؤكاني كةنالَي كورديدا دةبينم. ئةوان دةبينم لة جؤري كؤكين، وشةقوتدان، جولَة و بةكارهصناني دةست و ئاماذةكاني دةم و ضاودا. دةبص لة هةولَي دابرِان و جيابونةوة دا حيساب بؤ ئةم باندؤرة بكةين، كة بةر لة ئصستا بة سصبةرم ناو برد، بةلآم لة سصبةري دةرضووة و بووة بة ثارضةيةك لة هةناوي رِاطةياندني كوردي.

بصذةرو بةرنامةسازاني ئةو كةنالآنةي عةرةب بة شصوةيةكي ئةوةندة نزم و بة زمانصكي هصندة بازارِي باس لة كصشةي كورد دةكةن، كة جطة لة رِاظةكردني لة ضوارضصوةي هةستي دوذمنكاري و رِةطةزثةرستيدا، ناضصتة هيض ضوارضصوةيةكي كاري ميدياوة.

ضةندين سالَة ئةم كارمةندانةي ميدياي عةرةبي رِؤذانة ثرسيار لة بةرثرساني كورد دةكةن: …… بةلآم ئصوة دةتانةوص دةولَةت دروست بكةن و لة عصراق جياببنةوة. وةلآمي ئامادةي بةرثرساني كورد هةميشة ئةمة بووة: نةخصر طةلي كورد نايةوص دةولَةتي هةبصت.

بةرانبةر بةمة كارمةنداني ميدياي كوردي لة بةرثرساني كورد ناثرسن: ئاخر ئصوة بؤ ناتانةوص دةولَةتي سةربةخؤتان هةبصت؟ ئايا بةرِصزينة ئصوة بؤ لةبري طةلي كورد قسة دةكةن؟

بؤ ميدياي كوردي لة ناو خةلَكدا ٍرِيفراندؤم ساز ناكات و ناثرسص ئايا طةلي كورد دةيانةوص دةولَةتي سةربةخؤيان هةبص يان نا؟

دةبص لة باسكردني باندؤري ميدياي عةرةبي ئةوةمان لة ياد نةضصت كة ميدياي كوردي بة تةنها لة ذصر باندؤري لايةنة خراثةكاني ميدياي عةرةبيداية. بؤ نمونة، لايةنصكي لةبةرضاوي ميدياي عةرةبي، بة تايبةتي كةنالَي جةزيرة ضالاكبوون و طورجوطؤلَيةتي. ئةم ضالاكبوون و خصراييةي كة جةزيرة بؤ شصواندن و ضةواشةبوون بة كاري دةهصنصت، دةكرص بة ديوصكي لةباردا بابدرصتةوة. هةموومان لةيادمانة كة لة دةمي شةرِي ئازادكردني عصراقدا، ئصمة ناضاربوين ديمةني شةرِةكان و باري كوردستان لة جةزيرةو كةنالَكاني ترةوة ببينين. ئةوسا و ئصستايش هةرطيز كةنالَةكاني ئصمة لة خؤيان نةثرسي، ئةرص كاري ئصمة ضية؟ شةوي 18 لةسةر 19 و ضةند سةعاتصك بةسةر مؤلَةتةكةي سةرؤكي ئةمةريكادا تصثةرِيوة، كةضي شاشةكاني ئصمة يان خةلَك فصري ئةلف و باي كوردي دةكةن ياخود طؤراني بص تام و بص سةروبةر بلآودةكةنةوة.

بةم شصوازي كاركردنةي كة ئصستا هةية ئصمة ناتوانين بطةينة هيض مةبةستصك و هصض نيشانصك ناتوانين بثصكين. ئايا ميدياي كوردي تاكةي بةم شصوازة ناشايستةونالةبارة كار دةكات؟ ئةمة يةكصكة لةو ثرسيارانةي كة ئةطةر لة لايان كفر نةبصت ئةوا لة باشترين باردا وةلآمي نادةنةوة. بةلآم ضونكة لة طؤرِةثاني ميدياي ئصمةدا سةنعةتي ميدياسازي و كاري تةلةفزيؤني هةرزان و سوك كراوة، بؤية ئةم ثرسيارانة ثرسياري دذوارن و وةلآمدانةوةيان سةختة. ضونكة ئةو ثةنجةرانةي ئصمة لةسةر كضان و كورِاني حيزب تاثؤ كراون و مينا بارةطاو بيرؤكاني حيزب مامةلَي تصدا دةكرصت و بة هةمان هزرةوة كاري تصدا بةرِصوة دةضصت، بؤية ميديا كوردي لة ماراتؤنة فراوانةكان و رِؤذة زؤر خصراكاندا بة دارشةق رِصدةكات و دةيةوص خؤيشي وا نيشان بدا كة ذمارةي ثصوانةيي لة طيرفانداية. دواي هةموو ئةو نةهامةتيانةي كة ميدياي كوردي خؤي بؤخؤي دروستي كردوون، ثرسياري مةبةست ئةوةية: ئايا ميديا كوردي ثصويستة خؤي بطؤرِص؟ وةلآم رِوون و سادةية، بص طومان سةد دةر سةد ثصويستة خؤي بطؤرِص. بةلآم ثرسياري دذوار ئةمةية: ئايا دةيةوص خؤي بطؤرِص؟ باوةرِ ناكةم. ضونكة بةو كةرةستةي هزرو بيرةي كة ئصستا هةية، بةو كارمةندانةي كة ئصستا هةن و لةو سنورة زؤرتةسكةي كة حيزب بؤي كصشاون، خؤطؤرِان سةخت و دذوارة.

يةكصك لةو شتانةي كة بةردةوام ميدياي عةرةبي، سياسةتي عةرةبي و بةطشتي خودي مرؤظي عةرةب بةرانبةر بة كورد و بةو طةلانةي كة زولَميان لصكردوون و خاكيان داطير كردوون، ئةو قسة هةميشة بص واتاو بص نرخةية كة دةلَصن: با رِابردوو لة بير بكةين. ئصمة هةموو موسلَمان و براين. مرؤظصك رِابردوو لة بير بكات، ئايندةيش لة دةست دةدات. ئةوانةي ئةنفال و كيمياباران لة بير دةكةن، ناتوانن سبةينص ببن بة خاوةن سةروةري و ئازادي. رِابردوو لة بيركردن و ئايندة لة دةستدان لةو وانانةن كة ميدياي عةرةبي هةميشة بة مرؤظي نا عةرةبي دةلَصتةوة.

بةرانبةر بةمة دةبوو ميدياي كورديش تاكو ئصستا ئة ثرسيارانةي دروست بكرداية كة: ئايا ئصمة دةتوانين لة ئايندةدا نةوةيةك سازبكةين، بلَصن لة بيرنةكردني رِابردوو دةتوانص ئايندةي ئارام و دوور لة دلَرِاوكصمان بؤ مسؤطةر بكات.

مندالَطةلصك دروست بكات كة بتوانن باس لة رِابروو بكةن و رِةخنةي بوصرانة لة رِابردوو بطرن. مندالَطةلصك وةكو مندالآني ئالَمان لة دواي شةرِي جيهاني دووةم. ئةو مندالآنةي كة هةميشة رِوويان لة دايك و باوكةكانيان دةكرد و لصيان دةثرسين: بؤض هاوكاري هيتلةرو نازصكانتان كرد.

ئايا ميدياي كوردي دةتوانص كارطةلي طةورةي وةها بكات؟