فةلسةفةی سياسی کوردی ئةمرؤ  ..... وةهاب شاه محةمةد

 

10-09-2003 23:55

 

فةلسةفةی سياسی جيهانی ئةمرؤ دةکرث بوترث کة قؤناغثکی گةوره ی بةرةو

پثشةوة بردووة کة زؤربةی سياسةت مةدارانی جيهان ئةمرؤ پابةندين و پةيرةوی

دةکةن وة کارووباری رؤژانةی سياسيان بةرثوة دةبةن لةسةری.

پةيوةندية ناو نةتةوةثکانی ئةمرؤث جيهان لةسةر بةرژةوةندی گشتی ميلةت و

وصات بةرثوة دةچث وة دةکرث بوترث کة ئةو پةيوةنديانة لةلای سياسةت مةدارانی جيهانی ديموکرات گرثدراوة بة عةقليتی ئةو خةصکانة کة سةرچاوةکةشی دةگةرثتةوة بؤ پةروةردةی رؤشنبيری وة کؤمةصايةتی ئةو

وصاتانةی لثوةی هاتوون، چوونکة ئةو پةروةردةية لة منداصيوة لة دنيای

ديموکرات کراوة بة بنچينةثکی سةرةکی ئةو کؤمةصکايانة کة خةصکی لةسةر

پةروةردة دةکرث. لة عةقليةتی جيهانی ديموکرات و مودثرن پرنسيپی بةرگری کردن لةيةک و بةرگری کردن لة بةرژةوةندی گشتی وصات و ميلةت رؤر گرنگة کة بةداخيوة لة ناو کؤمةصگاکانی تری جيهاندا بةدی ناکرث. بؤية دةبينی لة وصاتانی

ناديموکرات دا وصات و ميلةت پاش بةرژةوةندی کةسايةتی دث وة هةرلةبةر ئةوةشة کة گةشةکردنی ئابووری، کؤمةصايةتی وة سياسی تيانابينرث. زؤربةی

زؤری دةسةصاتداران و سياسةتمةدارانی دنيای ناديموکرات تةنها بير لة بةرژةوةندی کةسايةتی وة ناوچةی خؤيان دةکةنةوة ئةويش لة پثناوی مانةوةی

دةسةصاتی خؤيان.

لة دنيای ديموکرات هةموو بريارة سياسثکان لةلايةن کةسانثکةوة دةدرث کة

لةلايةن خةصکةوة هةلبژثردراوون کة هةرئةو خةصکة لةهةموو کاتثکدا دةتوانث

ئةو دةسةصاتةيان لث وةربگرثتةوة ئةوةش لةرثگةی ئةو داموو دةزگا مةدةنيانةی

کة دانراوة بؤ کونترؤصکردنی کارووباری ئةو سياسةت مةداران و دةسةصاتدارانةی

وصاتةکانيان.

ئازادی کةسايةتی، ئازادی ميديا، ئازادی بيروبؤچوون، ئازادی رثکخراوة سياسثکان، هةصبژارنی پةرلةمان و حکومةت لةلايةن خةصکيةوة، ئازادی رؤژنامةکان و سةربةخؤی داموودةزگا مةدةنثکان ئةمانةهةمووی زؤر گرنگن بؤ کؤمةصگای ديموکرات، وة بةبث ئةم ئازاديانة بوونی کؤمةصگاثکی ديموکرات نايةتة

کايةوة وة هةميشة ئةو کؤمةصگاية لة کثشةی سياسی، ئابووری وة کؤمةصايةتی دا

دةژث.

بؤ گةيشتن بةو ئامانجانةی سةرةوةش پثويست بة رؤشنبيرانثک هةية کة هةموو

کارةکانيان لة پثناوی بةرژةوةندی گشتی وصات و ميلةتدا بث.

ئثمةی کورد لة کوردستانی باشوور وة لةبةر بووونی بارثکی سياسی ديار بؤ هةموو ناچاری وصات بةجثهثشتنبووين کة زؤربةی زؤرمان لة وصاتانی ئةوروپای رؤژئاوا خؤمان گرتةوة وة لةسةرةتای هةشتاکان زؤربةمان خوثندکار بووين وة

هةندثکمان توانيمان بةشثوةثکی زؤر باش سوود لةو وئيمکاناتةی ئةو وصاتة ديموکراتيانة ببينين کة گةلةکةمان ئَمرؤ سوودی لثدةبينث. هةندثکان لةو وصاتانة

خوثندنمان تةواو کردوو وة هةندثکی ترمان خؤمان خستة ناو کارووباری سياسی

ئةو وصاتانة و بووين بة ئةندام لة ناو ئةو لايةنة سياسيانةی کة هةن لةو وصاتانةدا.

پاش رزگاربوونی بةشثکی زؤری کوردستانی باشوور لة ساصی 1991 تونيمان کاری زؤر گرنگ بکةين ئةويش لة رثگای فشارهثنانةوة بؤ درووست کردنی پةرلةمانثکی کوردستانی وة پاشان هةصبژاردنی حکومةتثک کة دةسةصاتی سياسی لةو بةشة رزگاکراوة هةبث.

هةر لةرثگای ئةو خةصکة رؤشنبيرانةوةمان تاونيمان باری سياسی، ئابووری وة کؤمةصايةتی خةصکی کورد بگةثنينة دنيای ئازادوو چةندةها هثزی سياسی لةناو

ئةو وصاتنانة بکةين بة دؤستی خؤمان و پاصپشتی مةسةلةکةمان وة زؤر لة رثکخراوة خثرخوازةکان بگةثنينة کوردستانی ئازاد بؤ سوود وةرگرتن لثان وة

هةر لةرثگای ئةو هةوصانةوة دؤستثکی زؤر بؤ گةلةکةمان پةيدابکةين.

مململانث پارتة سياسية کوردثکان لةسةر دةسةصات بةداخةوة بووة هؤی شةری

براکوژی ئةويش لة ساصی 1996 کةدةستی وصاتانی دةورووپشتی زؤر تيابوو کارثکی وای کرد کة هةندث لةو دؤستانةی خؤمان لةدةست بدةين و بؤچوونثکی وا لةلای دؤستانمان درووست بکةين کة ئثمةی کورد توانای بةرثوةبردنی خؤمان نية.

ئثستا دوای نةمانی رژثمی بةعس و رزگارکردنی زؤربةی ناچةکانی کوردستان بة هاوکاری ئيمريکا دةبث لةهةموو کاتث ورياتربين لة مامةلة سياسثکانمان و دةبث

سترتيجيةتثکی سياسی ئةوتؤمان هةبث کة دوارؤژی ميلةتةکةمان نةخاتة مةترسيةوة. دةبث لةهةموو مامةلة سياسثکانماندا رثگة بگرين لةو هةوصانةی

هةندث لايةنی سياسی کة دةيانةوث کورد بکةن بةشثک لة جيهانی عةرةبی و ميلةتی گةورةی عةرةب، چونکة ئةوجؤرة هةوصانة بةشثوةثکی زؤر زيرةکانة

دةکرث لةلايةن هةندث لايةنی نةتةوةپةرستی و ئيسلامی عةرةب و ناوچةکة بث

ئةوةی ئثمة هةستی پثبکةين. دةبث زؤر سووربين لةسةر ئةوةی کة عيراق دةبث

وصاتثکی فرة نةتةوةبث وة کورد نابث بکرث بةبةشثکی ميلةتی عةرةب چوونکة حکومةتة پثشؤکانی عيراق بة رژثمی بةعسيشةوة هةمان سياسةت و ستراتيجيةتی هةموو بؤ گةيشتن بةو ئامانجة بةصام بةشثوةثکی تر. وصاتانی دةورووپشتش هةمان مةبةستيان هةيظ هةر بؤية زوو زوو تةئکيد لةسةر ئةوة دةکةن کة دةسةصاتدارانی کوردی عيراقی ئةورؤ نابث ئةوةيان لةبيزبچث کة ئةوان نوثنةرايةتی وصاتی عراق دةکةن وة نةک کورد.

ئةگةر ئثمة بةشثکی دانةپچراوی ميلةتی عةرةب و جيهانی عةرةبين ئيتر بؤچی ئةو هةموو ساصانة قوربانثکی زؤرمان داو شةرثکی خوثناوی گةورةمان کرد کة باشترين نموونةی زيندوشی هةصةبجةو ئةنفال بوو. ئةگةر هةرلةسةر ئةو سترتيجيةتة کة ناسوناليست و ئيسلامی سياسی ئةمرؤی عيراق هةوصی بؤ دةدةن برؤين ئةوا بةجؤرثکی ترو شثوةثکی تر دةتوثينةوة لةناو ميلةتی گةورةی عةرةب و هةميشة خةو بةگةرانةوةی ئةو دووانزةساصةی ئازادی کوردستان دةبينين کة هةمان بوو.