ضةند مةرجيَكي سةركةوتني ريفراندؤم

هاورِيَ باخةوان

04-09-2003 01:11

بةرةو ريفراندؤم يان طشتثرس، ئةو رؤذةظةي هةنووكةي باشووري كوردستانة كة ماوةي ضةند هةفتةيةكة زؤرينةي رووناكبيران و دلَسؤزاني مافي ضارةي خؤنووسيني كوردي بةخؤوة خةريك كردووة و هةنديَكيشيان بةتةواوةتي خؤيانيان بؤ وةديهيَناني تةرخانكردووة.

لةسةر وةديهيَناني ئةم ريفراندؤمة ضةندين ليذنة ئامادةكراوة و ضةندين وتار و ليَكؤلَينةوة لةسةر ئنتةرنيَت و طؤظار و رؤذنامةكاندا بلآوكراوةتةوة، ضةندين كؤرِ بةستراوة و تةنانةت كةنالَي كوردساتي سةربة يةكيَتيش بةرنامةيةكي هةفتانةي بةناوي (بةرةو ريفراندؤم) ريَكخستووة، وةك ثشتطيرييةكي ريفراندؤموانان.

بةرلة هةرشتيَك دةمةويَت ئةوة بلَيَم كة منيش وةك ئةو ريفراندؤموانانةي تر، هةواداري ئةم ثرِؤسة طرنطةم و هيوام سةركةوتنييةتي و دةميَكيشة لة نووسيني ترمدا بانطةشةم بؤي كردووة، ضونكة ئةم ثرِؤسةية ئةطةر لة هةلَبذاردنةكةي سالَي 1992ي باشووري كوردستان طرنطتر نةبيَت، ئةوا هيضي كةمتر نيية، هةلَبذاردنةكةي سالَي 1992 كوردي كردة خاوةن ثةرِلَةمان و حكومةتيَكي هةريَمي، بةلآم لةوانةية ئةم جارةيان ئةم ريفراندؤمة كورد بكاتة خاوةن ثةرِلَةمان و حكومةتيَكي جيهاني لة باشووري كوردستاندا.

هةلَبةت ريفراندؤم خؤي لةخؤيدا هةلَبذاردنة بةلآم بةشيَوةيةكي هاسانتر. ضونكة لة هةلَبذاردندا خةلَكي دةنط بؤ ضةند ثارتيَك و ضةند كةسيَك دةدةن و ثرؤسةكة ئالَؤزترة، بةلآم لة ريفراندؤمدا خةلَكي تةنها دةنط بؤ وةلآمدانةوةي ثرسياريَك يان دووان دةدةن كة ئةويش لة زؤربةي كاتدا يان (بةلَيَ) يان (نةخيَر) ة. .

بةلآم ئةوةي كة ثرِؤسةي ريفراندؤم لة هةلَبذاردن ئالَؤزتر دةكات سةرئةنجامةكةيةتي، ضونكة سةرئةنجامي ثرِؤسةي هةلَبذاردن ئاشكراية و دامةزراندني ثةرِلَةمان و حكومةتيَكي نويَية، بةلآم سةرئةنجامي ريفراندؤم لةوانةية زؤر لةوة طةورةتر و ضارةنووسسازتر بيَت، لةوانة جيابوونةوةي نةتةوةيةك لة ضوارضيَوةي رامياريي ولآتيَكدا و داناني مافي ضارةنووسي، يان بةشداريكردن لة ثرِؤتؤكؤلَيَكي سةربازي يان ئابووري يان هةر كاريَكي دي.

خالَيَكي تري جياكةرةوةي نيَوان ئةم دوو ثرِؤسةية ئةوةية كة هةلَبذاردن (جطة لةوةي باشووري كوردستان و هةنديَك لة ولآتاني جيهاني سيَيةم) بةشيَوةيةكي ريَكوثيَك و هةرضةند سالَ جاريَك ئةنجام دةدريَت. بةلآم ريفراندؤم بةو جؤرة نيية و لة ميَذوودا نموونةي لةم بابةتةمان كةمة و ولآت هةية لة ميَذوويدا ريفراندؤمي بةخؤيةوة نةديوة.

زؤرجاريش طةمةي هةلَبذاردن دةبيَتة هؤي نانةوةي تؤوي دووبةرةكي و جةنطي ناوخؤ، بةلآم ئةمة لة ريفراندؤمدا كةم روودةدات، يان هةر روونادات.

ئةوةي ئةم ريفراندؤمةي باشووري كوردستان لةهةر ريفراندؤميَكي ديكة جيادةكاتةوة، ئةو لايةنةية كة بيرؤكةي ريفراندؤم بلآودةكاتةوة و بانطةوازي بؤدةكات، كة لة لايةني ياساييةوة هيض فةرِمايةتييةكي نيية. ضونكة زؤربةي ئةو ريفراندؤمانةي لة ميَذوودا روويانداوة يان حكومةتيَك يان ريَكخراويَكي نيَودةولَةتيي وةك نةتةوة يةكطرتووةكان ثيَي هةلَستاوة. لةوانة ئةو طشتثرسانةي كة حكومةتي كةنةدا بؤ جيابوونةوةي بةشة فةرةنسييةكةي ثيادةي كردووة و وةلآمةكةي تائيَستا (نةخيَر) بووة و ئةو ريفراندؤمةي كة نةتةوة يةكطرتووةكان بؤ جيابوونةوةي تيمؤري خؤرهةلآت ثيادةيكرد و وةلآمةكةي (بةلَيَ) بوو.

لة ئةنجامي بةدواداضوون و خويَندنةوةي ئةو نووسينانةي كة ثةيوةستن بةبيري (ريفراندؤم) ةوة، بؤ سةركةوتني ئةو ريفراندؤمة تيَبيني و ثةييم بةم مةرجانةي خوارةوة كردووة و بردووة، بةو هيوايةي زؤر بةباشي و بةوردي لةلايةن ريفراندؤموانانةوة شةنوكةو بكريَت.

·        تةوةري ريفراندؤم ثيَويستة يان باشتر واية لةيةك ثرسيار زؤرتر نةبيَت، ضونكة ئامانجي ريفراندؤمةكة بؤ طشت لايةك روونتر دةبيَت و هيض كيَشةيةك دروست ناكات. لةم بارةي ئيَمةدا ثرسيارةكة (جيابوونةوةية لة ئيَرِاق) يان بؤ نموونة (ئايا دةتةويَت لة ئيَرِاق جيابيتةوة و باشووري كوردستان ببيَتة دةولَةتيَكي سةربةخؤ) .

·        وةلآمي ثرسيارةكة دةبيَت يان (بةلَيَ) يان (نةخيَر) بيَت. هيض وةلآميَكي تر لةسةر بةلَيَ يان نةخيَر دانةنريَت و نةذميَردريَت، لةوانة (نازانم، بيري ليَدةكةمةوة، خوا دةيزانيَت و هتد) .

·        ثيَويستة (نةخيَر) واتايةك بيَت بؤ دروستكردني ئيَرِاقيَكي ديموكراتيي فيدرِالَ، كة تيَيدا كورد لة باشووري كوردستاندا لةسةر بنضينةي فيدرِالَيي نةتةوةيي بة مافة رِةواكاني خؤي بطات و ريَذةي بةشداريكردني كورد لة ئيَرِاقي ئاييندةدا بةثيَي ئاماريَكي راست و رةوان بيَت. نةك وةكو ئةوةي كة ئيَستا لة ئةنجوومةني دةستةلآتدا هةية.

·        كيَ هةلَدةستيَت بة ريفراندؤم؟ ئةمة ثرسياريَكي طرنطة. ضونكة ريفراندؤم بةضةند كةسانيَكي بيَلايةن و بيَدةستةلآت ناكريَت. ريفراندؤموانان ثيَويستة كاريَكي واهي بكةن، جطةلةوةي بيري ريفراندؤم بةناو خةلَكيدا بلآودةكةنةوة، هةردوو كارطيَرِيي هةوليَر و سليَماني بةجيَبةجيَكردني ريفراندؤم بسازيَنن و بةوانيشةوة نةوةستن يان واش لةوان بكةن ئامريكا و ئةوروثا و نةتةوة يةكطرتووةكانيش رابكيَشنة ناو بازنةي ريفراندؤمةوة و ببنة ضاوديَر، ضونكة تةنها من و تؤ و ئةو بةس نين بؤ ريفراندؤم، لةوانةية يةكيَتي و ثارتيش بةس نةبن!.

·        ريفراندؤم لةكويَدا دةكريَت؟ ئايا ريفراندؤم تةنها شارةكاني دهؤك و هةوليَر و سليَماني يان ناوضةكاني ذيَردةستةلآتي يةكيَتي و ثارتي دةطريَتةوة؟. يان ناوضة رزطاركراوةكاني دواي جةنطي رزطاريي ئيَرِاقيش؟.

·        ئايا هةلَويَستي ئةو كوردستانييانةي كة كورد نين بةرامبةر ريفراندؤم ضي دةبيَت؟. دةبيَت ضي بكريَت بؤئةوةي ئةوانيش بلَيَن (بةلَيَ) ؟. ضونكة جيَي داخة هةنديَك نووسةري "كوردزمان" هاني ئةو كوردستانيية ناكوردانة دةدةن بؤ ريفراندؤميَك تاوةكو لة ضوارضيَوةي ئيَرِاقدا بميَننةوة.

·        كيَ بةشداريي ريفراندؤم دةكات؟. واتة كيَ بؤي هةية بلَيَ بةلَيَ يان نةخيَر. ليَرةدا مةبةست (ئامار) ة. ضونكة تاوةكو ئيَستا ئاماريَكي راستينة لة طؤرِيَدا نيية و كةس بةتةواوةتي نازانيَت ئاماري باشووري كوردستان ضةندة. ديارة نةبووني ئاماريَكي راست و روون رةوايةتيي سةرئةنجامي ريفراندؤم طوماناوي دةكات.

·        خالَيَكي تر كة ئةمةيان زؤرتر سةرئةنجامة، ئةطةر وةلآمي ريفراندؤم (نةخيَر) بوو، ضي دةبيَت و ضي بكةين. ئةطةر (بةلَيَ) بوو ضي دةبيَت و ئايا ئامادةين بؤي؟. دةبيَت كؤمةلَطةي نيَونةتةوةيي ضؤن ثيَشوازي ئةم بةلَيَيةي ئيَمة بكات؟. ئايا ضؤن مامةلَة لةطةلَ ئةو هةموو دذايةتييةي توركيا و ئيَران و سووريا و ولآتاني تر دةكةين؟!.

·        باشتر واية تاوةكو بةئةنجامطةياندني ريفراندؤم و وةدةستهيَناني (بةلَيَ) يةكي زؤر، ئامانجةكانمان تةنها لةضوارضيَوةي باشووري كوردستاندا بهيَلَينةوة و لة هةنطاوي يةكةمدا لةسةر ئاستي نةتةوةيي هيض هةنطاويَكي بةرضاو نةنريَت و باشتريش واية كؤمةلآني كورد لة بةشةكاني تري كوردستاندا ثالَثشتي ئةم ريفراندؤمة بن.

·        مةرجيَكي طرنطي تر كة ئةمةيان هةميشة هؤيةكي كوذةري هةر هةليَكي ئةم 30 سالَةي بزووتنةوةي رزطاريخوازانةي باشووري كوردستان بووة، ديارة ئةويش ثةيوةنديي نيَوان ثارتي و يةكيَتيية و ثةيوةنديي ئةوانيشة بة ريفراندؤمةوة. ثيَويستة زؤر ليَزانانة ئةو ثةيوةندييانة ريَكبخريَت، ضونكة هةنديَك ضاوديَر باسي ثشتطيريي يةكيَتي دةكةن بؤ ريفراندؤم و دةلَيَن ثارتي ليَي بيَدةنطة. .

·        بيري ريفراندؤم ثيَويستة ببيَتة كايةيةك بؤ بةرذةوةنديي هاوبةشي نةتةوةيي و كوردستانيمان، واتة هةر كيَشةيةكي كةسي و لايةني و هةريَمي بدريَتة دواوة و طويَ نةدريَتة ئةوةي كيَ دةستثيَشكةر بووة و لة كويَوة ئةم بيرة سةري هةلَداوة و كيَ بزويَنةرييةتي. ثيَويستة هةموو لةيةك روانطةوة برِوانينة ئاسؤي (بةلَيَ) ي سةرئةنجامي ريفراندؤم.

بةهيواي رووداني ريفراندؤم. . .

بةهيواي بةدةستهيَناني (بةلَيَ) يةكي زؤر و دروستكردني دةولَةتي كوردي. . .

02-09-2003

hawreh@bakhawan. com

http://www. bakhawan. com