ئيدوارد سةعيد : هةلَطصأةوةي ديوي دووهةمي ئيمثريالزم. . . ئيسماعيل حةمةئةمين

 

15-12-2003 00:54

 

-1-

جةنطي ئيدوارد سةعيد لةطةلَ نةخؤشي شصرثةنجةي خوصن، جةنطي جةستةيةك بوو بؤ ماوةي سصزدةسالَ خؤي أاطرت، خؤأاطرتنصكي بصوصنة لة ثشتيةوة ضالاكيةكي زيهني و دةماغي ثأ جولَةو ترثة و هةراي ئيدياكاني لةثشتةوة وةستابوو. لةوانةية نوسين لة سةر بيري ئيدوارد سةعيد و كارةكاني ضةندةها دووبارة خوصندنةوةي كتصب و و ضاوثصكةوتن و أيزبةنديةكي ئاوةهاي ثصويستة بصت، كةتصدا جياوازي بكةين لة نصوان سةعيدي فةيلةسوف، سةعيدي أةخنةطري ئةدةب، سةعيدي عةرةبي فةلةستيني، سةعيدي مؤسيقي، سةعيدي مرؤظ لةذياني أؤذانةدا، ئةمانة ضةندة ثؤلَينكردني دةوصت، ئةوةندةش ثابةستكردنيان بةيةكةوة و كؤكردنةوةي ئةم هةموو شةبةنطانة، خوصندنةوةو أادةيةكي باشي ووردةكاري تصطةيشتني ثصويستة. بةلإم دةتوانين بةطشتي لةذصر نصوي [ بيريار/ بيرمةند] دا لةئصدوارد سةعيد تصبطةين.

ئةوةي لةم ثياوةدا سةرنجأاكصش بوو طؤأيني وصنةي أؤذهةلإتية لة بونةوةرصكي سادة ياوةكو هةذارصك لةبةردةم دةرطاي أؤذئاوا دةرؤزة دةكات و تةواوي كاري ئةو دةرؤزةية، ثضأيني بأوانامةيةكي زانكؤيية ياوةكو وةرطرصكي بيروأاكاني ئةوان بصت بصئةوةي شوصناي خؤي لة ئةويتر (أؤذئاوا) دياريبكات، ، ياوةكو وصنةي أؤذهةلإتيةك كةتوأةو هةلَضووة و هةموو ثأؤذةيةكي ئةقلإني أةتدةكاتةوة، هةموو ثأنسيبصكي ئونيظصرسالي بة دذة ثأؤذةي كلتووري خؤي تصدةطات، مادامةكي ئةم ثأنسيبانة لة دةولَةتصكي داطيركار و ئيمثريالي ياوةكو غةيةرة ئيسلام، ياوةكو كاثيتاليستةوة بةرهةمهصنراون، لةنصوان ئةم دوو فيطورةدا فيطورصكي ئازايانةتر هةية، لة مةلةوانصك دةضصت لةمسةري دةرياضةكةوة تاوةكو ئةوسةري بة مةلةدةيبأصت و لةوسةريشةوة دصتةوة بؤ ئةمسةر، بةجؤرصك كةئيدي هةموو طةرمي و ساردي و شةثؤلي سةخت و مةنطي دةرياضةكة دةناسص، ئيدوارد سةعيد ئةو مةلةوانة بوو، لة وسةري كلتووري أؤذهةلإتةوة خؤي كرد بة كلتووري أؤذئاوادا، لةدواي مةلةيةكي سةخت و بصثسان وبص ثشوو، جارصكي ديكة خؤي كردةوة بة أؤذهةلإت و بةأؤذئاوادا، ئةو كةسةيري دةرياضةكة دةكات دةزانصت لةكوصدا دةبصت مةلةباسكةبكةيت و لة كوصشدا دةتواني بةهصمني خؤت بدةيتة دةم شةثؤلصكي هصمن و بة مةلةبؤقة لةطةلَ ئةو شةثؤلةدا مةلةبكةيت، سةعيد ئةو بيرمةندةية كةنةدةرؤزةكارصكي بصتامي ئاكاديمية و نة أةتكةرةوةيةكي فوندةمصنتالَي بيري أؤذئاواشة، بةطشتي ئةو ئةو فيطورةية لةنصوان دووكلتووري جياواز و مصذووي بةريةكةوتني هةردووكياندا، ضيرؤكي هةردووكيان دةطصأصتةوة و بةتونديش أةخنةي خؤي ثيادةئامصز دةكات.

 سةعيد ئاوةهابوو. . خؤي كرد بة بيري أؤذئاوادا و لة سصنةتةري دةسةلإتدا كة بيري أؤذئاواية كورسيةكي بؤ خؤي داطير كرد، كورسي بيريارصك كةبصثسانةوة هةولَي دامالَيني ماسكي جواني أؤذئاوا دةدات، ميشصل فؤكؤيانة ئةو ثةيوةندية ئاشكرا دةكات كةلةنصوان حةياضوونة خوصناويةكاني دةسةلإتي أؤذئاوايي و مةعرفةو ئةدةبي أؤذئاوادا خؤي أايةلَ كردووة، بةمةش ئةو وصنةية قلَث دةكاتةوة، كةوصنةي وةرطر و دةرؤزةكارصكي مةعريفةي ئةكاديمية و تةنها كاري وةرطرتن و كؤثي ئيديا بصت بؤ أؤشنبيرصك بةهةمان ميتؤدة وة لة حالَةتي سةرسامبوونةوة باز هةلَدةداتة بؤ ئةو بةر، ئةوبةري بةرنطاربوونةوةي ديوي ناشريني دةسةلإت و مةعريفة.

-2-

ئةو ثةيوةندية تصكضأذاوة سةختةي نصوان دةسةلإت و مةعريفة، بنةمايةكي تصؤري كارةكاني ئةو بوون، هةولَداني دؤزينةوةي كؤدةكاني دةسةلإتي كؤلؤنيالي بوو لة بيركردنةوةي ئصمةي أؤذهةلإتيدا، ئةو خؤتصخزانة ثأ زةبرةي كةبيري أؤذئاوا و وصنةكاني لة مةأ ئصمةو بةدرصذايي زةمةني مذدةبةرة مةسيحيةكاني ئةووروثا و ثةمامنصرةكانيان لة كؤنةستي طشتي و كؤهؤشمةندي خؤرئاوادا بؤ ئصمةيان ثصكهصناوة، بةئارةزووي خؤيان وصنةيةكيان لةمةأ ئصمة ثصشكةشي خؤرهةلإتيةك كردووة كة دوورة لة واقعةوة و تاوةكو ئصستاش سةدة لةدواي سةدة، (بصطومان بةجةنطي دوايي دذي تيرؤيشةوة) ، ئةو وصنةية ضةسثاوتر و وةحشيتر دةبن. وةحشيتر دةبن كاتصك بةتةواوي دةضنة نصو دةزطا و كةنالَةكاني ياساوة، ئيدي أإؤذهةلإتي بةندي و كؤيلة و ضةوساوةي ئةو وصنانةية، بةشصوةيةك كةخؤشي لةذصر ئةو كلَصشةبةنديةي أؤذئاوا بؤي نةخشاندووة، خؤي كلَصشةبةند دةكاتةوة، هةمان وصنةي نةخشةبؤكصشراو دووبارة دةكاتةوة، خؤي بةرهةمصنةرةي هةمان وصنةي سةقةتة لة مةأ خؤي.

 كص لةئصمة كؤمةلَص ثرسياري مرؤظصكي أؤذئاوايي نةبيستووة، بةوةي كةئايا ذن لاي ئصمة ثةضة وحيجاب دةكةن؟ ثياوةكان ضوار ذن دصنن؟. . ئةمانةو زؤر ثرسياري بصتامي ديكة بةردةوام خؤيان دووبارة دةكةنةوة، ئيدي وةك ئةوةي أؤذهةلإت ولإتي فةأشي بالَداري سيندباد بصت و ثأ بصت لة حةريمةكاني هارونة أةشيد و ئةو ثياوانةي طلَؤث دةخؤن و تابةياني دةتوانن بةسيحري دةرمانة ثأ جادووةكانيان لة طةلَ ئافرةتة ثأشةبةقيةكاني أؤذهةلإتدا جووت ببن. بةلاي ئةوانةوة طرنط نية كةتؤ لةض مةوقعيةتصكي زانستيدايت، ئةو وصنةيةكي أةطاذؤكراوي هةية لةمةأ تؤ، وصنةيةكة ضةندةها سةدةية ثأاوثأي كؤنةستي خؤرئاوايي لصوأصذ كردووة بةثصناسةي شصواو لةمةأ تؤي أؤذهةلإتي و نائةوروثي، بةلاي زؤربةيانةوة تؤ كائينصكي نامةنتيقي و هةلَضويت، جؤرصكيت لة هارونةأةشيدصكي و مصبازصكي ناشارستانيت لة ناختدا حةشارداوة، ئةم وصنانة لةضاوةكاندا، لةتةوقةكاندا، لة طفتووطؤ ناأاستؤخؤكاندا، لة دواجاريشدا لة ميدياي خؤرئاوادا بة ئاشكرا خؤيان بةرهةمدصننةوة. ئيدي ئةوةندةبةسة تؤ لة كؤبونةوةيةكي طشتيدا بلَصت : هؤمؤسصكسوالَي نةخؤشيةكي دةرووني و عوسابيةو ثابةندن بة تصكضوونصك لة أةوتي طةشةسةندنصكي سايكؤلؤذي و هتد. . ئةوةندةبةسة مادامةكي ئةوقسانة لة زاري تؤي أؤذهةلإتيةوة طوتراوة، ئيدي هةموو ئةم قسانة كةلةطؤشةنيطايةكي زانسيتةوة طوتراوة، لة بيركردنةوةي أؤذئاوايةكةوة يةكسةر ثابةند دةكرصت بة كلتوري تؤوة، بةلإم كامة كلتوور؟، بصطومان ئةو كلتوورةي كة خؤرهةلإتناسة خؤرئاواييةكان باسيان ليوة كردووة، نةك ئةوةي كةهةية. بصطومان ئةو بيرؤكة أؤذهةلإتناسية سةقةتةي بةدرصذايي تةمةنيان لةطةلَيدا ثةروةردةبوون، بةم شصوةية هةموو مةبةستةكان، هةموو بيرو أاكان لةو ثصواناكارية وة دةثصورصت و تؤي أؤذهةلإتيش لةو كةوانةيةدا نةبصت جصت نابصتةوة. ئةمانة بةشصكن لةو بيركردنة ثةنهانيةي كةئصدوارد سةعيد لة ثأؤذةي أؤذهةلإتناسيدا ثةردةي لةسةر هةلَداوةتةوةوضؤتة نصو ووردةكاريةكانيةوة.

-3-

بةشصكي ديكة كةلة ثأؤذةي فيكري ئصدوارد سةعيدةوة فصري دةبين، دووبارةكردنةوةي أؤذهةلإتة بؤ وصنةكاني أؤذئاوا ز خؤرهةلإتناسان، دووبارة بةرهةمصنانةوةي وصنة ثصبةخشراوةكاني أؤذئاواية، بؤ نمونة وصنةي ئصمةي عاتيفي و ساكار و بص يادةوةري و مصذوو، وصنةي ئةو مرؤظةي لة هةموو كةسصك دةبورصت و تواناي يةكالإكردنةوةي أووداوةكاني نية، وصنةي ئةو سةربازةي لةثشت ئينطليز و كؤلؤنياليستةوة دةأواو طصلانة بةأووياندا ثصدةكةنص، طةر هاتوو جنصويشي ثصبدةن لاي ئةو حيكمةتة!!. ئةو كائينةي كةخاوةني مصذووي خؤي نيةو هةموو شتصكي ذياني بةئاساني وبة قةدةريةتةوة بةلادا تصثةأ دةبصت.

دةتوانين لة سةعيدي بيرمةندةوة لةدياردةي (خؤ بةكةمزانينة) ي بةنصو سياسي و سةركردةي أؤذهةلإتي تصبطةين، كاتصك خواخوايةتي لةبةردةم ذووري كالَوكرضترين سياسي بيانيدا هةلَقونة بكات و باوةشي ثصدةبكات، لةجياتي ئةوةي لايةنصكي طفتوطؤكار بصت لةسةر مةسةلةيةك مصذوويي، بةئاساني لةمةوقعي طوصطرصك و بةندةيةكي زةمةني مصجةرسؤن نةبصت هيضي ديكة بةخؤي أةوا نابينصت.

ئةو هةموو طولَبارانكردنةي خرفصكي وةك طارنةر و دبلؤماسيةكي كؤنةشةيتاني وةك بريمةر، لةثشتيةوة زؤر كؤدي مةترسيداري ئاوةهاي لةثشتةوة وةستابوو كةئصدوارد سةعيد لة نوسينةكانيدا ئاماذةي بؤ دةكات. ئةو طولَبارانكردنةي ثأؤفيسؤرةكاني زانكؤ و بةنصو هونةرمةندان نةك هةر هيض سةنط و قورسايةكي ثصنةبةخشين لةبةردةم ئةمريكاييةكاندا، بةلَكو بةثصضةوانةوة بص مصذوويي و بص زاكيرةيي و سادةيي ئصمةي لةبةردةمياندا قولَكردةوة، لةهةموانيش سادةتر ئةو هونةرمةند و زانكؤيي و بةناو أؤشبيرانةبوون، ئةو سادةيي و نامصذووييانة لة هةلَسوكةوتياندا أةنطي دةدايةوة، باشتر وابوو لة جياتي ئةو طولَبارانكردنة داواي أووبةأووبونةوةيةكي كراوة بكراباية، تصدا ضةندةها ثرسيار و وةلإم و خالَي طرنطي تصدا أوونبكرايةتةوة، دةكرا زؤر ثأؤذةي لةو جؤرة بيري لصبكرايةتةوة، ض نةبصت باشتر بوو لة أيزكردنةي مندالإن لةبةردةم طارنةر و برصمةر !!.

 لةئيدوارد سةعيدوتصزةكاني لةسةر أؤذهةلإتناسي و ئؤريصنتاليزم زؤر كؤدي ئاوةها مةترسيدار ئاشكرا دةكةين، زؤر كؤدي ئاوةها كةأؤذانة بةربةردةماندا تصثةأيوون و دةركمان ثصنةكردووة، سةعيد ئةو ثياوةية ضؤن ئصمة بةدةست سةركردةي كوردي و ئةقلَي سياسي كورديةوة ئازار دةكصشين، ئةويش ئاوةها بةدةست ياسر عةرةفات و ثصكةنينة و ماستاوضيةكاني لة ئؤسلؤ و خؤ بةكةم زانين و سادةيي وبص يادةوةري ئةو دةست و تاقمةكةيةوة ئازار دةكصشصت، لة ضاوثصكةوتنصكدا سةرنجي هةمووان بؤ ئةوة أادةكصشصت كة سادةيي وخؤش باوةأي و طةندةلَي ئةو سةكردانة لة ئاستصكداية، كة زؤربةي ئةوانةي ئيمزايان لةسةر أصكةوتنامةي ئؤسلؤ كردووة ئةوةندة زماني ئينطليزيان باش نةبووة كة لة ئاستي خوصندنةوةيةكي ساكاري ئةو أصكةوتنامةيةدا بووبصت!!. ئةوانةي ئيمزايان لةسةر ئاشتيةك كرد مةرجي سةرةكي خؤلةبيركردن و خؤ سأينةوةي ناسنامة، مةرجي يةكةم و جةوهةري ئةو ئاشتية بوو.

بةم شصوةية لة هةموو سوضصكي ئةم أؤذهةلإتة ئةو وصنانة خؤيان بةرهةمدصننةوة، وصنةي (ئةوي ديكة/ أؤذئاوا) كةضةندةها سةدةية ضيرؤكي تؤ بةوشصوةية دةطصأصتةوة كةخؤي دةيةوصت، درؤيةك بؤ دةكات كة ئيدي دؤرلصكراو بأواي ثصدةكات و خؤيشي دةبيت بة شصك لةو. لصرةوة ئصدوارد سةعيد طرنطي دةدات بة طصأانةوةي ضيرؤكةكان و دووبارة طصأانةوةي بةو شصوةيةي كةخؤي هةية نةك بةو شصوةيةي ئةويديكةي خؤرئاوايي طصأاويةتةوة، ثأؤذةي ئةو قلثَكردنةوةي هةموو ئةو كورسيانة بوون كة ضةندةها سةدةية أيزكراون، بةثلةي يةكةم كاري ئةو قلَثكردنةوةي ئةو كورسية ناشرينانةبوو كةهةموو يةكصك لةئصمة ئةطةري دانيشتنمان لةسةري، ئةطةرصكي نصزيكة، لةوانةشة بةخؤمان نةزانيبصت و ضةندةها سالَة لةسةري دانيشتبصتين، سةعيد ئةو فةيلةسوفةية كة لةو كالَفامية و سةرسامية دةرؤزةكارانةية وةئاطامان دصنصتةوة.

-4-

ضيرؤك و ضؤنصتي طصأانةوةي ضيرؤكةكان بةشصكي طرنطي كاري ضةند سالَةي ئصدوارد سةعيد بووة، ضؤنصتي طصأانةةوةي ضيرؤكةكان و خؤشةرعيكردن و أةوابةنديكردني خؤ لة أصطةي ئةو ضيرؤكانةوة بةشصكي ديكةي ثأؤذةي ئؤرصنتاليست و لة دوايشدا بةشصكي ديكةي ضيرؤكي كؤلؤنيالي بووة، لةزةمةني ئصمةشدا ئيمثرياليةت بةهةمان شصوة ضيرؤكةكاني خؤي دةطصأصتةوة و دووبارة بةرهةمي دةهصنصتةوة، ئةم ثأؤسةي دووبارة كردنةوةي ضيرؤكةكان و بةرهةمهصنانةوةي بةدرصذايي زةمةن هاوشاني ثأؤسةي داطيركردن و تالإني و كوشتن و بأين بووة، لة ئيسرائيلةوة بيطرة تاوةكو ئةمريكاييةكان لة هةموو كونجصكي دنيا، تاوةكو أذصمي ئاثارتيد و و أذصمي بةعس و ئةتاتوركيةكان و مةلاكاني سياسةت، هةموو يةكصك لةم سوستصمانة خةريكي [طصأانةوةٍ] ي ضيرؤكي خؤيةتي، لةثالَ داطيركردنةوة بةوةخةريكة خؤي بكاتة ئةفسانةيةك كة هةموو ضيرؤكةكاني ئصمة دواويستطةيي بكات و هةمووان لة وصستطةي ئةو و لةسصبةري ئةودا بتوانين ضيرؤكي خؤمان بطصأينةوة.

ثأؤذةي ئؤرصنتاليستي لة بنةضةوة مصذووي [طصأانةوة- السرد]ي ئةو ضيرؤكانةن لةمةأ ئةو ولإتانةي كة خةلَكي أؤذئاوا نةيانبينووة وشارةزاي نين، ثأؤذةي ئؤرصنتاليستي طواستنةوة و طةياندصكي شصواوي ئةو ضيرؤكانةية دةربارةي (ئةوي ديكة/ الاخر) ي موسولَمان، هيندؤس، ئاسياوي، ئةفريقايي، بةجؤرصك سةدةلةدواي سةدة لةزةمةني موبةشيرة مةسيحيةكانةوة تاوةكو ئصستا كةلَةكةبوونصكي سةيري لةخؤ طرتووة، ضةندةها كلَصشةي ئاوةهاي ثصكهصناوة كة ئؤتؤماتيكي و بةشصوةيةكي نةستي كلَصشةيةكي بيركردنةوةي أؤذئاواي لةمةأ أؤذهةلإت ثصكهصناوة. بةشصكي طةورةي ئةم ثأؤسصسةلةأصطةي كردةي طصأانةوة خؤي بيناكردووة، طصأانةوة لة شصوةي كتصبي سةفةر و كؤكردنةوةي ئةرشيفي ميللةتاني غةيرة مةسيح و ئةوروثيةوة تاوةكو نوسيني كتصب لةسةر جؤري هةلَسوكةوتي ئةو بونةوةرة نامؤيةي بةجيهان كةناوي أؤذهةلإتية، ئةو ضيرؤكانةي كة لة شصوةي مصذوو نوسراوة و كتصبي قةبةي خوونةريتي أؤذهةلإتي و جوطرافياو ساماني سروشتيةوة نوسراون، ئةمانة ثابةند بوون بة لصكؤلَينةوةي هةمةجؤر و بيروأاي نوسةري أؤذئاوايي دةربارةي أؤذهةلإتي.

 كردةي طصأانةوة ميتؤدي سةرةكي دروستكردني بيناكردنةوةي أؤذهةلإتة لةكؤ هؤشمةندي خؤرئاوادا، ئةمةش بودجة داناني مليارةها دؤلارو ثاوةني ثصوويست بووة بؤ كردنةوةي ثةيمانطاي لصكؤلَينةوةو سصنةري ئةرشيفي و بةشي تايبةت لة وةزةراتةكاني دةرةوةيان تاوةكو دةطاتة كردنةوةي بةشي تايبةتي أاوصذ لة نصو جةرطةي سوثادا بؤ زياتر شارةزا بوون لةو بونةوةرة ناشارستيانةي كةثصويستة [حوكمبكرصن نةك حوكمي خؤيان بكةن].

 

-5-

طصأانةوةي ضيرؤكةكان لة تصكستي طةشتياري سةدةي ناوةأاستةوة بيطرة تاوةكو لصكؤلَينةوةي ئةنترؤثؤلؤذستصك و أؤذهةلإتـناسصك، زاخاودراوة بة هصزصك لة طصأانةوة و ضةمكي (طًيأانةوة/ طصأانةوةخوازي) ضةمكصكي طرنطةو يةكةيةكي مصتؤدي ئصدوارد سةعيدة لة توصذينةوةو قولَبوونةوةي لة ثأؤذةي أؤذهةلإتناسي و أةهةندة جؤراوجؤرةكاني. سةعيد هةرتةنها بةمةشةوة نةودةوةستا ئةو كةلَةكةبوونةي طصأانةوة شيتةلَبكاتةوة بؤ سةر بنةما سةرةكيةكاني وأووتيان بكاتةوة لة مانا ديارةكانيان، بةلَكو دةضووة ئةو ديوو مةبةستي طوتراوي تصكستي أؤذهةلإتناسيةوةو نةبينراو و نةطوتراوي دةهصناية ئاخافتن، طًصأانةوةي ئةسلَي و مةبةستي شاراوةي ئةو تصكستانةي ئاشكرا دةكرد كةلةثشت ووشةي بريقةدار و تايتلَي زانستي زانستطاكاندا خؤي حةشار دابوو، ئةو بةهةمان شصوةش لة ديدي أؤذهةلإتناسيةوة أةخنةي توندي ئاأاستةي جيهاني أؤذهةلإت دةطرت، هيض شتصك لاي ئيدوارد سةعيدي بيرمةند بصطرنطي و بصكؤد نةبووة، هيض شتصكيش بةدةر نةبووة لةو طصأانةوانةي سةرجةم دةمووضاوي سياسي و كؤمةلإيةتي كؤمةلَطةكاني مرؤظايةتي، كةخؤي بةدرصذايي ضةندةها سةدة ثصكهصناوةو لةهةمانكاتيشدا خؤيشي خؤي شصواندووة.

-6-

لةم طؤشةنيطايةوة سةعيد باس لةئةدةب دةكات، بةتايبةت هونةري أؤمان، وةك بالإترين ثلةي طصأانةوة، لةئةدةبدا بيروأاكان تصدا ياري خؤيان دةكةن، أؤمان بةريةكةوتني ضركة ساتي يادةوةري مصذوويية بة خةيالَ و يؤتؤبياي كةسي نوسةر، لةئةدةبةوة طرنطي طصأانةوة، وةك ساتصكي مصذوويي نوسين و بةريةكةوتني لةطةلَ خةيالَدا كةثأصتي لة وةهم و مةزةندةطةرايي (تةسةورات) ي جؤراو جؤر، ثأصتي لة مصذووي كةسي و ثارضةبةجصماوةكاني أابوردوو، ثةرضةكردارةكاني ئصستاو ساتةكاني أق و هةستةشاراوةكان. لصرةوة ئةدةبي طصأانةوة، كةلةضيرؤك و أؤماندا زياتر خؤيان بةرجةستة دةكةن، طرنطيةكي سصنترالَي هةية لة ضةقي بيركردنةوةي ئصدوارد سةعيد لة تصطةيشتني نصوان ئةو ثةيوةندية سةختة وئالَؤزةي نصوان مةعرفة و دةسةلإت، ئةو ثةيوةنديةي نصوان ئيمثرياليةت و ئةدةب، ئيمثيرياليةت و أؤشنبيري.

-7-

ئيمثرياليزم لاي ئيدوارد سةعيد ثأؤذةيةكي بةردةوامي طًصأانةوةية، كة بةردةوام هةولَدةدات ئةفسانةي خؤي بكاتة ضةقي جيهان و ئةواني ديكةش لة ثةراوصزي طصأانةوةي ئةودا بةرهةمهصنةوةي ئةوبن، بةم شصوةيةي ئيمثيرياليزم تةنها ثأؤسةيةكي داطير كردني سةربازي زةوي وولإتاني ديكة نية، تةنها طةشةسةندنصكي بالإي سةرماية نية، بةلَكو ثأؤذةيةكي بةردةوامي نةثضأاوي بةرهةمهصناني طصأانةوة و بةرهةمهصناني ئةفسانةيي خؤيةتي، ثأؤذةيةكي داطيركردني بيري ئازادة لةوةي وةك خؤي بيربكاتةوة، بةمةش ئيمثرياليةت دذي نؤيترالَيةت و سروشتطةرايي جيهانة، طرنطترين خالَيش لاي سةعيد ئةوةية كة ئيمثرياليةت لة فينؤمينصكي تايبةت بة دةسةلإتصكي عةسكةري و سياسيةوة دةطوازصتةوة بؤ نصو ئةدةب و مصذوويي تصكستة مصذوويي و زانستيةكان، ئةو بصلايةني لةهةموو ئةو تصكستانة دادةمالَص كةتاوةكو ئصستا لة ذصر ثةردةي هونةر وئةدةب و زانستدا ثأؤذةيةكي مةترسيداري ئيمثرياليةت بوون لة نصو مةعرةفةدا، ئيدي بةشصكي طرنطيش لة ئةدةب و زانستيش بةرهةمهصنةوةي ئيمثرياليةتن و نيةتي أاستةقينةيي خؤيان لة شيتةلَكردنةوةكاني سةعيدا ئاشكرادةكةن، ئيدي جارصكي ديكة دةسةلإت نةك هةر لةدةرةوةي مةعريفة نية و أصطرنية لةبةردةمي مةعريفةدا، بةلَكو خؤي بةرهةمهصني مةعريفةيةكي دياريكراوة بةخؤي.

 

-8-

ئةوةي كةدةمةوصت لة دواخالَدا لةسةر ئصدوارد سةعيدي بيريار باسي بكةم ئةوةية، كةزةمةني ئيمثيرياليةت تةنها زةمةنصكي تايبةت نةبووة و بةسةرضووة، بةلَكو زةمةنصكة درصذة بةخؤي دةدا، كلتورصكي تايبةتي بؤ خؤي ثصكهصناوةو لةأصطةي دةزطاكاني بلإوكردنةوةو ثأؤفيسؤرةكاني زانكؤ و أؤذنامة و ميدياكانةوة درصذة خؤي نوصدةكاتةوة، ثأؤسصسصكة بةردةواميةكي ترسناكي هةية، وةحشصكة لةهةموو كون وكةلةبةرصكدا ثةلامارت دةدات. ئةو وةهمةي لاي ئصمةي كورد لةدواي أاثةأين دروست بوو، بةوةي سةردةمي ئيمثريالزم بةسةرضوةو ئصستا شنةبايةكي ديموكراسي و ئاشتي لةدنيادا هةلَيكردووة!!، وةهمصك بوو سةركردةي كوردي و ئةقلَي سياسي كوردي بةهةموو هصزصكيةوة دةيويست قةناعةتمان ثصبكات، ئيدي ئيمثريالزم وةك ثأؤذة شتصك بوو تايبةت بوو بةزةمةنصكي بةسةرضوو، طوزةشت !!.

 بةهةمان شصوةش كاتصك ياسرعةرةفات و فةتح ئيمزاي أصكةوتنامةي ئؤسلؤيان كرد، دةيانةويست قةناعةت بة فةلةستينيةكان بهصنن كةزةمةني داطيركاري و سياسةتي ئيمثيريالي ثشتطيريكردن لة ئيسرائيل كؤتايي ثصهات، ئيدي لة شةو و أؤذصكدا ئةمريكا بوو بة أابةري ئاشتي و شارؤن و باراكيش بوون بة كؤترصكي بصتاوان. . ديارة ئصدوارد سةعيد هيض أصكةوتنصكي ئاشتي أةت نةكردؤتةوة، بةلإم ئةوةي ئةو دذي وةستاوة ئةوة بووة، كاتصك خاوةن مافةكان وةك طوصطر دةضنة نصو طفتوطؤكانةوة، وةك تةلةبةيةكي ئاقلَي جوجك ترسصنراوي بةئةدةب طوتار دةخوصننةوةو ئيمزا دةكةن لةسةر أصكةوتنامةكان. ئةو ثصش بيست و ثصنض سالَ زياتر لةمةو بةر يةكصك بوو لةو كةسة دانسقانةي كةبأواي بةوة هةبوو أذصمي ئاثارتيد بة أصكةوتنامةي ئاشتي تواناي هةلَوةشاندةوةي دةبصت، دةكرصت [أابوردوو كاري تصدابكرصت] و هةلَبةوةشصنرصتةوةو ثصكةوة ئةفريقايي و كؤضبةرةكان ذيانصكي نوص دةستثصبكةوة، بةلإم بصطومان بةيةكلاكردنةوةي أابوردوو نةبصت ئةوة أوونادات، ناكرصت ئةوةندةسادةبين و بلَصن ئةوةي أوويدا أؤيشت و بابةردةكي بخةينة سةر و ئصمة كوأي ئةمأؤين، لاي ئيدوارد سةعيد ئةو ثاشةأؤذة ثأئاشتية مةحالَة بص يةكلاكردنةوةي أابووردوو ثصكبصت و مةشروعيةتي خؤي وةرطرصت و سةركةوصت.

-9-

طةر بةنصو سياسي كوردي (بةوانةشي كةئيديعاي أؤشنبيربوون دةكةن) تؤزصك، ض نةبصت كةمصك شارةزاي كارةكاني بيريارصكي طةورةي وةك ئصدوارد سةعيد بووناية، ئاوةها بة سادةيي و كالَوكرضيةوة نةماندةبينين لةبةردةم ئةمريكاييةكاندا طولَبارانيان بكةن، دةبوونة تةرةفصكي مفاوةزكار نةك طوصأايةلَ، ض نةبصت ئةو كةسة لاوازانة نابن كةبص مصذووي خؤيان ئاوةها ئيعلان بكةن، وةك ئةوةي ئةمأؤ دةيبينين، بةجؤرصك لاواز كةحةوزةويةك ئازايانةتر خؤي دةكاتة تةرةفصكي مفاوةزكار وةك لة سةركردةيةكي كورد كة سةدةيةك خوصني لةدووي خؤي جصهصشتووة. . طةر بأصكي كةم شارةزا بوووناية لة نوشستي ئؤسلؤ و طةمةي ئيسلامي فوندةمصنتالَ و ياريان لةسةر طؤأةثاني سياسي فةلةسةتيني و تصزةكاني ئصدوارد سةعيديان بةطرنطيةوة لةو بارةيةوة بخوصندايةتةوة، ئةو فيطورة لاوازةمان نةدةبيني كةبةبص ثأؤذة خؤي دةكات بةعيراقيةك كةنةك هةر بةدرصذايي مصذوو بووني نةبووة، بةلَكو خؤشي هيض تةسةورصكي نية بؤي !!. ئةمة هةمان كصشةي عةرةفاتة كةهيض تةسةورصكي نية كة فةلةسةتيني داهاتوو بةو شصوةيةي ئةو داواي دةكات لة ضوارضصوةي غةزةو ئةريحادا ضؤن هاولإتيةكي فةلةستيني لصدةدةرضصت؟، ياخود ض جؤرة ئيسرائيلةيةك؟!. .

ئيمثرياليةت ثأؤذةيةكي بةردةوامة، ماشينصكة لةوةتةي هةلَبووة تاوةكو ئصستاش نةكوذاوةتةوةو بةردةواميشة لة تازةكردنةوةي خؤي، داطيركردني ئصراق و ثشتطيركردني لةذصرةوةي مةلاكاني باشوور و هصزة كؤنزةرفاتيفةكاني ئصراق بة حيزبة كورديةكانيشةوة، بةشصكي ئةو ثيلانانةن، كاتي خؤي لةبيستةكاندا ثيادةيان كردووة، ئةو زةمةنة كؤلؤنياليست ثصي شةرم بوو بلَصت ئصمة داطيركةرين، بةلإم ئصستا بةئاشكراو بصشةرمانة هاوار دةكات و ياسايةكي نصو دةولَةتش هةية كة داطيركردن وةك (مارةبةجاش) ي لاي خؤمان أةوابةندي دةكات، ئةم دذ وةستانةوةي سةعيد لةدذي جةنطي دوايي لةو ثرنسيبة سادةيةوة نةهاتووة كةئةم ثياوة عةرةبصكي شؤفصنية، ياوةكو شؤفصنيةكي شاراوة هةية لة بيروأاكانيدا و لايةنطري سةدام حوسصن بووة، ئةوانةي ئةو مةزةندةي ئةوةدة دةكةن، ئةوانةن كة تصزةكاني ئصدوارد سةعيد لةيةك أوانطةي ناسيونالستي تةسكةوة دةخوصننةوة، ئةوانةن لةو سوستصمة أةهةند جياوازةي ئصدوارد سةعيد تصنةطةيشتوون، كةلةثشتيةوة ئيمثريالزم وةك ثأؤذةيةكي بةردةوامي دذ بة بةختةوةري مرؤظايةتي تصدةطا، نةك وةك ضةند نةخوصندةوارصك مةزندةي دةكةن كةطواية ئيمثرياليزم كؤتايي هاتووة، بةلَكو بةردةوام لةأصطةي دةزطاكانيةوة دةموضاوي خؤي دةطؤأص، ئيدي ض لةذصر ناوي طلَؤباليةت بصت ياخود لةذصر ناوي ئاشتي جيهاني ياخود دذة تيرؤر بصت، ئيمثيريالزم مةكينةيةكي بةرهةمهصنةري تيرؤرة بةهةموو جؤرةكانيةوة، لة سةروو هةموو شيانةوة تيرؤري فيكري، كةلة ثأؤذةي ئيستشراقةوة أةطةكاني خؤي أاكصشاوة.

-10-

نمونةيةكي زيندوو لةسةر دووبارةكردنةوةي خؤرهةلإت بؤ وصنةكاني ئيمثريالزم لةنصو كلتووري خؤيدا، نمونةي بةرطريكريكردنصكي كوصرانةي هةموو تصزصكي خؤرئاواية، بةبص طوصدانة هةموو هةستصكي بةراوردكاري لةشيتةلَكردنةوةي أووداوةكان.

 نمونةي ئةم تةسةورة سادةية، بةئاشكرا لة ثاشكؤي ئةدةبي كوردستاني نوصي 355 دا هاتووة، كةلةيادي كؤضي دوايي ئصدوارد سةعيدا ئةو هةلَوصستةي دذ بةجةنطي لصدةكات بةعةيبة، لة و ضةند دصأةدا هاتووة [ ماوةتةوة بلَصن لةجةنطي ئازادي عيراقدا ئيدوارد سةعيد دذي ئةو جةنطةبوو، أوناكبيرة ئصراقيةكان زؤريان هةولَدا كةئةو هةلَوصستةي بطؤأصت، بةلإم ئةوة قةناعةتي بوو تاكؤتايي. . . هةرضؤنصك بوو بصت لةثصطةي زانستي ئةو أووناكبيرة كةمناكاتةوة. . ]، ئةم ضةند دصأة طةر بة تةواوي هؤشمةنديةوة نوسرابصت، ياخود كؤثيةكي خراثي خوصندنةوةي ضةند ووردة نوسصنصكي أؤذنامةيي بصت لة سةر ئصدوارد سةعيد، ياوةكو بيرصكي تصثةأي أؤذنامةنوسصكي (بصطومان لةكةوانةيةكدا) هةفتانةمةيةكي أؤشنبيري بصت، ئةو كؤدة مةترسيدرانة دووبارة دةكاتةوة كة سةعيد بةدرصذايي توصذينةوةكاني باسي لصوة كردووة، يةكةميان: كة ثأؤذةي ئيستشراق تةنها لةلايةن خؤرئاواوة بةرهةمناهصنرصت بةلَكو لةلايةن خؤرهةلإتيةكانيشةوة جارصكي ديكة بةر هةم دةهصنرصتةوة، بؤنمونة طوتةزايةكي وةك (جةنطي ئازادي عيراق) لةلايةن ئةمريكاو نةتةوةيةكطرتووةكانةوة بةأةسمي بووني نية!!، ئةمريكا بةئاشكرا هاوار دةكات و دةلَصت من دةولَةتصكي داطيركةرم و لصثسراوصتي داطيركةرم هةية لةبةرامبةرتان، بةماناي داطيركردنم بؤ مةبةستي خؤمة و ئةمة بؤ هةفتةنامةيةكي أؤشنبيري حيكمةتي قولَ و خوصندنةوةي قولَي فيكري ناوصت بؤ ئةوةي لصي تصبطات، ئيدي نازانم بؤ ئةمريكا دةبصت أزطاركار بصت و جةنطةكةشي جةنطي ئازادي بصت. دووهةم: وصناكردنةوةي وصنةكان و دنيا بينينة بةضاوي ئيستشراقصكةوة، لةثأؤذةكاني ديكةيدا ئصدوارد سةعيد زياتر ئةم ماناية قولَدةكاتةوة و مةبةستي وصناكردنةوةي وصنةكاني ئيمثرياليةت و كؤلؤنياليةتة لةلايةن خودي كؤلؤنياليزةكراو و داطيراوةكانة. ئةو دصأة ئةوةندة ناشرينة كةهةولَدةدات سةعيد بةشصوةيةكي ديكة وصنةكصش بكات كةدةلَصت كةأوناكبيرة ئصراقيةكان هةولَيان داوة قةناعةت بة ئصدوارد سةعيد بكةن بةلإم ئةو قةناعةتي نةكردووة، ئةوةي ئةمة بخوصنصتةوةو شارةزاي تصزةكاني سةعيد نةبصت واتصدةطات سةعيد لةحزبصك ياخود لةكوتلةيةك عاجزبووةو كؤمةلَص كادصر هةولَي ئةوة دةدةن هةلَوصستي بطؤأصت بةلإم كابرا كةللةأةقةو قةيدي ناكات خؤئةو كةللةأةقيةش بةسنطفراوانيةوة قبولَدةكةين مادامةكي نازي هةية بةسةرمانةوة!! ئايا ئةم وصنة شصواندنةي سةعيد لةلايةن هةفتةنامةيةكي أؤشنبيريةوة شايةني ثصكةنين نية!!، ئايا ئةمة بةرطريةكي بصسةروبن داطيركةرصك نية لةدذي فةيلةسوفصك، داطيركةرصك كةبةئاشكرا دةلَصت من نةهاتووم ئازادتان كةم بةلَكو من داطيركةرم.

جارص دةبصت بزانين طةر شتي وةها أوويدابصت و خةلَك هةبووبصتن لةطةلَ ئصدوارد سةعيدا قسةيان كردبصت، مةزةندةي ئةوة ناكةم ئةو بيريارة طةورةية ئةوةندة كالَفامبصت و كةللةأةقانة و كوصرانة دذي ئةو جةنطةبصت، ديارة كاتيطؤريةكاني بيركردنةوةي ئصدوارد سةعيد و أةهةندةكاني دذ بةئةمريكايي و ثابةندكردني بةثأؤذةي ئيستشراقيةت و ئيمثريالزم و كلتووةرةوة، ضةند ذوورصكن بةضةندةها أاأةويي أوناك و تةسك و فراوان ثصكةوة طرصدراون، ئةمة جطة لةوة تةنها ئصدوارد سةعيد نية كة دذة ئةمريكاية، بةلَكو ضةندةها بيرياري طةورةي وةك نوام ضؤمسكي و تاريق عةلي و بةشصكي طةورةي أؤشنبيراني ئةوروثاو أؤذهةلإت هةلَطري ئةو تصزةن و تصزبةندي خؤيان لةو بارةيةوة هةية، كةئاسان نية ئاوةها بةئاساني وةلإم بدرصنةوة. ئيدي كاتصك ستوون نووسصكي هةفتةنامةيةك هةموو ئةو مةبةستانةي سةعيد قلَث دةكاتةوةو لة ضةند دصأصكدا سادةي دةكاتةوة و بةئارةزووي خؤي ساناخوازي دةكات، ئةوا ديسانةوة بص ئةوةي بةخؤي بزانصت، ئةو فيطورة أؤذهةلإتيةية كةخؤي بةشصوةيةكي ئيستشراقيانة و ئيمثيريالزمانة بةرهةمدةهصنصتةوة، كةتةسةور دةكات ئةمريكا فريشتية بةمةرجصك خؤي دةلَصت من داطيركةرم.

 بةهةر حالَ بصدةنطي سةعيدو هةلَوصستي سةعيد لة زؤر زةمةني ئاوةهادا، هةلَوصستصكة ضةندةها بوعدي خؤي هةية و خؤزطةي منيش ئةوةبوو كة نةخؤشي ئاوةها ثةلاماري نةداية، ض نةبصت تائةو كاتةي بةهصمني لةسةر ئصمةي دةنووسي، ئةوكاتة تةئكيد بووم، بةهصمني هةموو وةهمةكاني ئصمةي دةأاوةنةوةو ديوصكي ترسناك و ناشريني ئيمثرياليةتي لة ئصراقدا نيشان دةداين كةئصمة ئصستا بةهؤي حةماس و ضةوساندنةوةي ضةند سالَمان لةذصر هةأةشةي جينؤسايدا نايبينين و ناشمانةوصت بيبينين، تةئكيد بووم ضةندةها ئاوصنةي جوانيشي بؤ أادةطرتين بؤ ئةوةي ديووي جواني خؤمان ببينين و بةردةوام بةخؤمان بدةين وةك ثأؤذةيةكي بةمرؤظبوون، بؤ ئةوةي ُثأؤذةيةكمان هةبصت لةذياندا، ثأؤذةي طةأانةوة بؤ خؤمان، وةك مرؤظصكي ئازاد. .

سلإو هةزاران سلإو لة أؤحي ئاسودةت…

 ---تةواو---

ئيسماعيل حةمةئةمين

نورنبصرط -ئةلَمانيا

6-تشرين الاول-03

hamalaw@hotmail. com