مافي ضارةنوسو أصفراندؤم لة ديدي ياساي نصو دةولةتي .... دكتؤر كةمال سةيد قادر ..  بةشي ضوارةم و كؤتايي

 

24-11-2003 22:31

 

أصفراندؤم لة كوردوستان

كة دةلصم أيفراندؤم لة كوردوستان مةبةستم ئةوةية كةوا لةلايةني ياسايي يةوة ئصستا دةتوانرص أيفراندؤم لة هةر ثارضةيةك لة ثارضةكاني كوردوستان ياخود لة سةرتاثاي كوردوستان بة يةكجار ئةنجام بدرصت بةلآم لة لايةني ثراكتيكةوة ئةوة لة مصذووي هةموو كوردةستان بار وا لة بار نةبووة بؤ ئةنجامداني أيفراندؤم لة سةر سةربةخؤيي كوردوستان وةكو ئةو بارةي كة ئصستاكة بؤ كوردوستاني خوارو أةخساوة. بةلص أاستة ثاش شةأي جيهاني دووةم هةلصكي تري زؤر طةورة ي لةم جؤرة أةخسا لة كؤماري مةهاباد بةلآم سةد مةخابن كةوا سةركردة سياييةكاني ئةو كاتة بيريان لة ئةنجامداني أيفراندؤم نةكردؤتةوة لة سةر سةربةخؤيي تاكو لة لايةني ياسايي نصو دةولةتي يةوةش شةرعيةت بدةن بة كؤماري مةهاباد ئةطةرنا كؤماري مةهاباد ئةطةرضي لة لايةني سياسي و عةسكةري يةوة كؤتايي ثصهات بةلآم لة لايةني ياسايي يةوة هةرطيز كؤتايي ثص نةدةهات ضونكة هةمو هصزي جيهان ناتوانن تةنها يةك بأياري شةرعي كةوا سةرضاوةكةي ميللةت بص أةتكةنةوة. جا بؤ ئةوةي بؤ ئةوةي ئةم هةلةية دووبارة نةبصتةوة من لةم بأوايةم كةوا دةبص يةكسةر دةست بة ئامادةكاري بؤ ئةنجامداني أيفراندؤم لة كوردوستان بكرصت بؤ ئةوةي ضوارضصوةيةكي شةرعي لة سةر بناغةي ياساي نصو دةولةتي دروست بصت بةلكو أؤذصك بتوانرصت لة لايةني سياي و عةسكةريشةوة فراوانتر بكرصت.

من ئةم كاتةي ئصستا بة تايبةتي بة طونجاو دادةنصم بؤ ئةنجامداني أيفراندؤم لة كوردوستان لة بةر ئةم هؤيانةي خوارةوة :

 

1. ئصستا سةرتاثاي عصراق كةوا كوردوستانيش دةطرصتةوة بة شصوةيةكي أاستةوخؤ كةوتؤتة ذصر ضةتري ياساي نصو دةولةتي كةوا خؤي لة بأيارةكاني ئةنجومةني ئاساييشي ذمارة 1483 وة 1511 دةطرصتةوة. جا لة بةر ئةوةي مافي ضارةنوس كةوا أيفراندؤميش دةطرصتةوة خؤيان بةشصكن لة ياساي نصو دةولةتي ئصمة دةتوانين أاستةوخؤ وة بة بص ثرسي هيض لايةنصك دةست بة ئةنجامداني أيفراندؤم بكةين.

2. عصراق لة لايةني سياسي و عةسكةري وة لة ذصر ضةتري ثارصزطاري طةورةترين هصزي جيهانة بؤية ئصمة لة كوردوستان نابص ترسي ئةوةمان هةبص كةوا هةندصك لة وولاتاني دراوسص بتوانن هةأةشةكانيان بةرامبةر بة ئصمة جص بة جص بكةن.

3. لة لايةني أصكخستنيشةوة ئةوا ئصستا هةردوو ئيدارةي كوردي كاروباري كوردوستان بة أصوة دةبةن كةواتة ياخود دةتوانن خؤيان بةم كارة هةلسن ياخود أصطا لة لايةني تري كوردي نةطرن كة بةم كارة هةلسن. بةلام ئةم بارة ثاش داناني دةستورو ثةرلةمانو حكومةتي نوص ي عصراق لةوانةية زؤر بة ثصضةوانةي بةرذةوةندي يةكاني ئصمة بطؤأصت.

ئايا ضي شةرعيةت دةدات بةم أيفراندؤمة؟

أيفراندؤمي لةم جؤرة يةكسةر ثشت بة مافي ضارةنوس دةبةستصت كةوا بةشصكي ملزةمة لة ياساي نصو دةولةتي وة لة كوردوستان دةتوانين بة تايبةتي ثشت بة مادةي 1 لة هةردوو أصككةوتنامةي مافي مرؤظي نةتةوة يةكطرتوةكاني سالي 1966 ببةستين كةوا عصراقيش ئةنداميانة. هةر بؤ نمونة خةلقاني كؤسؤظؤش لة أيفراندؤمي سالي 1991 ثشتيان بةم مادةية بةست وة ئةوة بو يةكصتي ئةوورثي ئةو كاتة داني بة ئةنجامي أيفراندؤمةكةيان هصنا وة ئصسات كؤسؤظو لة ذصر بة أصوةبردني نصو دةولةتي ية بةلآم خاوةني دةستورة ثةرلةمانو حكومةتي خؤيةتي.

ئايا ضي لايةنصك لة كوردوستان دةتوانص بةم أيفراندؤمة هةلسص؟

لة بة ئةوةي أيفراندؤمي لةم جؤرة شةرعيةتي خؤي لة ياساي نصو دةولةتي دةدؤزصتةوة هة لايةنصك ثصي هةلسصت هةر شةرعيةتي هةية تةنها ضةند مةرجصك هةية دةبص لة كاتي ئةنجامداني أيفراندؤما أةضاو كرصن وةكو ئةوةي دةبص خةلق بة ئازادي دةنطي خؤي بدات. بةلآم بة شصوةيةكي طشتي ئةم لايةنانةي خوارةوة دةتوانن بة أيفراندؤم هةلسن ل كوردوستان:

 1. هةردوو حكومةتي هةرصم بة يةكةوة: ئةمةيان باشترين أصطاية ضونكة ئةوان خاوةن توانايةكي مادي و أصكخستني زؤرن وة دةتوانن بة بص هيض طروطرفتصكي طةورة لة ماوةيةكي كةم ئةم ئةركة ئةنجام بدةن.

2. ثةرلةماني كوردوستان: أاستة ئةم ثةرلةمانة ئيكسثايةرة بةلآم لة طةل ئةوةشدا قورسايي يةكي تايبةتي خؤي لة ناوةوةو دةرةوة هةية بؤية ثةألةمان دةتوانص بأيار لة سةر ئةنجامداني أيفراندؤم بدات جا ئةو كاتة ياخود حكومةتي كوردوستان دةبص بأيارةكة جص بة جص بكات ياخود خةلقي كوردوستان خؤيان.

3. لة أصطاي خةلقي كوردوستانةوة : ئةمةيان واقيعي ترين أصطاية ضونكة خةلقاني كوردوستان وةكو كؤمةل ثابةند نين بة هيض هصزصكي دةرةكي وة هثض بةرذةوةندي يةكي تاكة كةسي و حيزبي ناتوانص ببصتة كؤسث لة ثصشيان. خةلقي كوردوستان دةتوانن لة أصطاي ثصكهصناني كؤميتةي تايبةت يؤ ئةم مةبةستة ئةم أيفراندؤمة ئةنجام بدةن. أاستة ئةم كارة توانايية كي مادي و أصكخستني زؤري دةوصت بةلآم ئةطةر وويست هةبصت ئةم طيروطرفتانة لابةلادةكرصنةوة. وة هةتا ئةم كؤميتةية دةتوانرص بة شصوةيةكي نهصني ثصك بهصنرصت وة أثفراندؤمةكةش بة نهصني ئةنجام بدرصت هةروةكو أيفراندؤمةكةي كؤسؤظو لة سالي 1991.

ئايا ضي أصذةيةكي خةلق دةبص بةشداري بكةن؟

بيرؤكةي ديمكراسي خؤي بة شصوةيةكي طشتي ثشت دةبةستصت بة زؤرينة وة زؤرينة جؤري زؤرة بةلآم لة ثرؤسةي أيفراندؤم ثشت بة زؤرينةي موتلةق لة هةردوو لايةني بةشداربوانو دةرئةنجام دةبةسترص. واتة دةبصت بة لايةني كةمةوة 50% +1 لةوانةي مافي دةنطدانيان هةية بةشداري تيا بكةن وة دةرئةنجاميش دةبص بة هةمان أصذة بص تاكو شةرعيةت وةرطرص. ئصستا بؤ نمونة لة أيفراندؤمةكةي ئيرلةنداي باكوأ تةنها 58% خاوةن مافي دةنطدان بةشداريان تيا كرد. وة مةرجيش ني ية أيفراندؤمةكة لة يةك أؤذ ئةنجام بدرصت هةروةكو بؤ نمونة أيفراندؤمةكةي كؤسؤظؤ كةوا لة ماوةي ضوار أؤذ ئةنجامدرا.

ئايا ضي طيرو طرفتصك دةتوانن بصنة أصطا؟

بة أاي من طةورةترين طيروطرفت كةوا دةتوانص بصتة أصطاي أيفراندؤم لة كوردوستان ئةو دوو حزبة سةرةكي يةن كةوا كصشةي كورديان كردؤتة قورباني بةرذةوةندي حيزبي و كةسي سةركردةكانيان وة ضارةنوسي خؤيان بةستؤتةوة بة بةرذةوةندي هصزة دةرةكي يةكان. بةلآم هةلةيةكي زؤر طةورةية كة ئةوان دةيكةن ضونكة أيفراندؤم أصطا خؤشكةرة بؤ ئةوةي ئةوان هصزيان هصشتا زياتر بصت ضونكة دةتوانن لةو كاتةوة هةأةشة لة هصزة دةرةكي يةكان بكةن بة ثشت بةستن بة ئةنجامي أيفراندؤم وة لةوانةية لة مةسةلةي فيدرالي كةوا ئصستا بة شصوةيةكي طشتي فةشةلي هصناوةتةوة تةنازوليان بؤ بكرصت لة جياتي ئةوةي دةولةت دابمةزرصنن. ئةطةرنا ثاش داناني دةستورصكي نوص بؤ ئصراقو ثصكهصناني ثةرلةمانو حكومةتي نوص ئةم حزبانة هيض دةورصكي وايان نامصنص وة لةوانةية أووبةأووي أقي خةلقاني كوردوستان ببةوة لة بةرأابردويان وة خيانةت كردنيان لة كوردو كوردوستان. هةر حزبصك ثشت بة خةلق ببةستصت مةحالة هيض هصزصك لة جيهان بتوانص ثشتي لص بطرصتةوة.

لة كؤتاييدا من لةم باوةأةم كةوا أيفراندؤم زوو ياخود درةنط لة كوردوستان بةرثا دةكرصت وة مةحالة هيض هصزصك بتوانص أصطا لة هيض ميللةتصك بطرصت ئةطةر ئةم ميللةتة بأياري دا مافةكاني خؤي بة دةست بصنصت وة ئامادة بوو هةموو قوربانيةك ثصشكةش بكات بؤ ئةم مةبةستة. ميللةتصك ئةو كاتة كاتي أزطاري بووني هاتووة ئةطةر طةييشتة ئةو قةناعةتة كةوا مردن لة كوصلايةتي شةرةفمةندانة ترة.

كؤتايي

 

Hit Counter ميوان ئةم بابةتةي خوصندؤتةوة