دةروازةيةك بؤ ثيَشخستنى موزيكى كوردى

 

                                                             زؤزك قةرةداغى

 

 

         ئةطةر ضاويَك بخشيَنين بة ميَذووى موزيكى جيهانيدا هةر لة سةدةى ناوةرِاستةوة تا ئةم سةدةيةى ئيَستامان ( مؤديَرن ) ، بؤ تيَطةيشتن لة طؤرِانكاريةكانى ثسثؤرِيى لة موزيكدا وةكو ( كؤمثؤزةر ، مايسترؤ ، ذةنيار ، مامؤستا و .... ) زؤر قؤناغيان تيَثةرِاندوة بؤ بة جيَطير كردنى ئةركةكانى هةريةك لةم زةمينانة بة جيا ، هةريةك لةم طؤرِانكاريانةش لة وولآتيَكةوة بؤ وولآتيَكى تر جياواز بووة و ثةيوةنديةكى ثتةوى هةبووة بة بارودؤخى سياسى ناوضةكةو لة هةموو بوارة ثسثؤرِية جياوازةكاندا بةباش و خراث رِؤلَى خؤى طيَرِاوة ، بةتايبةت هونةر وةك كايةيةكى نةرم و ناسك و بةرهةمى هةست و دةروونى مرؤظايةتى هةموو دياردة سروشتى و دةستكردةكان كاريطةريى لةسةر دروستدةكةن ، بؤ نمونة هةميشة وولآتة ئارام و داطيرنةكراوةكان بةردةوام هونةرى جوان و زانستى و ستانداردى ليَدةكةويَتة كةنارةوة ، وة  بةثيَضةوانةشةوة . ئةطةر هونةرى عيَراقيش بةو ضاوةوة سةير بكةين دةبينين بارودؤخى هونةرةكةى رِيَضكةيةكى زؤر دذوار بةخؤيةوة دةبينيَت و زؤر هونةرمةند لةم نيَوةندةدا ئةطةرضى بةردةواميشن بةلآم رِؤلَ و كاريطةريان وون بووة ، هؤكارةكانيش بؤ ئةم ونبونانة زؤر رِوون و ئاشكران و تةنانةت ضارةسةركردنيشى ئةوةندة سةخت و ثةشيَو نية ، بةلآم لة ئةنجامى ناسةقامطيرى بارة سياسى و ئابووريةكانةوة هونةرى كوردى هةر سات رِيَضكةيةكى بؤ دادةنريَت و دروستكةرى ئةم رِيَرِةوانةش بنةمايةكى زانستى و هةستيَكى هونةريى لةثشتةوة نية ، ئةمةش دةبيَتة هؤى نةبوونى ثسثؤرِى و لاوازبوونى هةموو كايةكانى ناو موزيك و هونةرمةنديش ناتوانيَت سوود لة باشترين تواناى خؤى وةربطريَت بؤ ثسثؤرِى وةرطرتن و خزمةتكردنى تةواو ، هةميشة ئةزمونى زانستى دةبيَتة رِيَثيشاندةرى رِيَطةى تةندروستى بةردةوام ، بؤ نمونة طروثيَكى موزيكى تازة ديَتة ئاراوة كة ثيَشوةخت ئامانجى دروست بوونى ئةم طروثة دةستنيشان نةكراوة تا بةردةواميةكى جوانى هةبيَت ، ئةمة نمونةيةكى زؤر ديار و بةردةوامة ، ضونكة دةستنيشانكردنى ئامانج و ثرِؤطرامى زانستى دةبيَت كةم تا زؤر هةموو بارودؤخةكان ببةزيَنيَت ، هةروةك ضؤن كةلَة هونةرمةندانى وةكو ( جان سيبليؤس ، مؤريس رِاظيَلَ ، خاضاتوريان و .... )لة جةنطة جيهانيةكانى يةكةم و دووةمدا ضةندين شاكارى بةرزى ( سيمفؤنى ، ئؤثرا ، سويت سيمفؤنى و ... )يان نمايشكردووة و تاكو ئيَستاش لة ظيَستيظالَة جيهانيةكاندا دووبارة دةكريَنةوة ، هةلَبةتة ئةم طروثة موزيكيانة بة رِؤشنبيريةكى طةورة و ثرِ ئامانجةوة هةستاون بة دامةزراندنى ئةم طروثانة و دانانى ئةو شاكارانة و نمايشكردنيشى لةو بارو دؤخة سةختانةدا .

طومانم لةوةدا نية كة نةتةوةى كورديش لة هةموو بارودؤخةكانى ثةنجا سالَةى موزيكى كورديدا هةميشة ثرِ بةرهةم بوون ، بةلآم با ثرسياريَك لةخؤمان بكةين ، ئايا ئةو بةرهةمة موزيك و طؤرانيانةى كة تؤمار و نمايش كراون ضةنديان لة ئيَستادا رِووى دووبارةكردنةوةيان هةية بة ويَنةى ئةو شاكارانةى كة لةسةرةوة ئاماذةم ثيَداوة ؟ ئايا بير لة داهاتوى كراوةتةوة ؟ هةلَبةتة لةو نيَوةندةدا نظارة جوانةكانيش لةطةلَ خراثةكان بونةتة ناسنامةى نةتةوةيى و خةلَكى ئةطةر بة ناضاريش بيَت بة هونةريَكى بةرزى نةتةوايةتى خةملآندويانة . ئةم كيَشة هونةريانة تةنها لة ميللةتى كوردةوة سةرضاوةى نةطرتوة ، زؤريَك لة نةتةوةكانى دنيا ئةم قؤناغانةيان تيَثةرِاندوة ، تةنانةت عةرةب زؤر لة ثيَش كوردةوة ئةم كيَشانةى هةبووة و هةنديَكيان لةطةلَ ثيَشكةوتنى وولآتةكةشياندا هةمان رِةوتيان طرتؤتة بةر و هةر بة شيَوازى كؤن هونةر دةضننةوة ، ئيَمة دةبيَت لة ئيَستاوة كة ئايندةية سود لة ضارةسةرة زانستيةكانى دنيا وةربطرين ، كة زانستيَكى ستانداردة و هونةرمةندى هةموو نةتةوةكانى دنيا سودى ليَوةردةكرن و هونةرى نةتةوةى خؤيانى لةسةر دةنةخشيَنن ، ئةو زانستةش مولَكى هةموو دنياية ، كة دةبيَت ة ئيَستاوة سودى ليَوةربطرين كة ئةزمونى نزيكةى شةش سةدةى لةخؤطرتوة ، ئةوةى كة طرنطة و هؤكارة بؤ ضارةسةركردن و بةثسثؤرِكردنى هونةرمةند هةمووى بة كتيَب و ليَكؤلَينةوة بة هةموو زمانة جيهانيةكانى دنيا هةن .

لة دوا ويَستطةدا ئةم شةش خالَةم كردؤتة سةرنج و ضارةسةر لةلاى خؤم :

* طرنطة هونةرمةند كاتى تةواو بؤ كارة تايبةتيةكانى جودابكاتةوة و لةو كاتةى تةرخانى دةكات خةريكى ضةند كاريَكى جياواز نةبيَت ، ضونكة ئةوة سةرضاوةى رِةنطدانةوةيةكى لاوازة بؤ هةريةك لة كارة جياوازةكان .

* ئةو موزيك و طؤرانيانةى نمايش و تؤماردةكريَن بةجؤريَك ئاوانوس بكريَت كة بتوانريَت لة داهاتوشدا دوبارةبكريَتةوة ، بيَطومان دةبيَت بةرهةميَكى بةهيَزبيَت ، بؤئةوةى لة هةموو دةورو زةمانيَكدا دوبارةكردنةوةى بابةتيَكى جوان و شياو بيَت بة ويَنةى شاكارة جيهانيةكان .

* ئةوةى تؤماردةكريَت لة ستؤديؤدا ، طرنطة بةو ضيَذةوة بة زيندويى لةسةر شانؤ نمايش بكريَتةوة ، ليَرةدا هونةرى ناتةندروست و نةشاز و نةشياو بةرةو نةمان دةضيَت .

دروستكردنى ميَزطرد و ليَكؤلَينةوة لة دواى ثيَشكةشكردنى كؤنسيَرت و ظيَستيظالَ ، بؤ حةق ثةيظين سةبارةت بة لايةنة باش و خراثةكانى ثيَشكةشكراو .

* زؤر طرنطة رِيَطة بؤ سةرجةم ئاست و تةمةنة جياوازةكانى هونةر خؤش بكريَت بؤ بةشداريكردن لة ظيَستيظالَ و كؤنسيَرتة نيَودةولَةتيةكان و دنيا بينينى هونةر و ثسثؤرِى جيهانى .

* بةندة ئةم سالَ 2007 وةكو ظايؤلينذةن و موزيكدانةر بةشدارى ظيَستيظالَى موزيكى نيَودةولَةتى ظيةننام كرد و  موزيكى ئؤركيَستراى سةماى كوردى ذمارة ( 1 )م ثيَشكةش كرد ، لةم ظيَستيظالَةدا و هةلَبةتة موزيكى طةورةدانةرى كلاسيك ( مؤزارت )يشمان نمايشكرد و ثلةى دووةمان بةدةست هيَنا ، من ليَرةدا هةلَويَستةى زؤرم وةرطرت لة نيَوان ضةندين نةتةوةى بةشداربوودا ، بؤ نمونة هةمووى مؤزارتى نمايشكرد و هةريةكةى رِةنطيَكى جوانى دةبةخشى و نةتةوةى كورديش هةمان ضيَذى داية جةماوةر ، ئةمة ئةوةى ثيشاندا كة هةموو نةتةوةيةك دةتوانن مؤزارت و ضايكؤفسكى نمايشبكةنةوة ، موزيك سنورى بؤ ديارى نةكراوة ، بة هةمان شيَوة ئةوانيش دةتوانن هةمان موزيكى بةندة كة ثيَشكةشمانكرد و بة نؤتة لاى خؤيان ثاراستويانة ثيَدةضيَت ضةند سالَيَكى تر نمايشى بكةنةوة ، طرنط ضيَذ و جوانية ، تكاية با ئيَمةش وةك كورد بة شيَوازى موزيكى جيهانى بير لة تكنيكى ئيشكردن بكةينةوة و هةستى دةمارطيرى و رِةطةست ثةرستى وةلاوة نيَين ، ئةوان موزيكةكةى منيان ضةثلَة رِيَزان كرد و بيريان لة بيَدةولَةتى كورد نةكردةوة ، موزيكةكة هةموو ئامانجيَكة بؤ ئةوان لة موزيكدا سياسةت ناكةن و لة سياسةتيشدا هونةر ناكةن ، ئةوان وا بيريان دةكردةوة كة ئةطةر سةماى كوردى ذمارةيةك ناوى نةتةوةكةشى نةهيَنريَت طويَطر بة ميللؤدى و بة ناوى ثارضة موزيكةكة و بة ناوى دانةرةكةدا دةزانن كوردية ، ئةمةش بيركردنةوةيةكى طةورةية بؤ بة جيهانيكردنى موزيكى كوردى ...

 

 

گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ به‌شی هونه‌ری كوردستان نێت    

Hit Counter