وةلآميَك بؤ هونةرمةند دياري قةرةداغي

                                                         رِيَبوار هةورامي

 

رِةخنةطرتن هةنطاونانة بةرةو دنياي حةقيقةت و لةئاميَزطرتني جوانيية شاراوةكاني رؤحي مرؤظة , بةشةرتيَك كةخؤشةويستي بؤطةشةسةندني كؤمةلَطا ئامانجي سةرةكي رِةخنةطر بيَت .

 لةتؤرِي ئينتةرنيَت , لةسةر رِوثةلَي كوردستان نيَت , لةبةشي هونةردا , بابةتيَك بلآوبؤتةوة لةذيَر ناونيشاني ( بةهةلَةبردني شيعر لة طؤراني كوردييدا ) لةلايةن هونةرمةند ( دياري قةرةداغي )يةوة , ئةم بابةتةم زؤر لا طرينط بوو ضونكة بةهةلَةبردني تةنها ثيتيَك لةناو وشةداو هةلَةي وشة لةناورِستةو بةيتي شيعردا ماناي تةواوي بةيتي شيعري دةطؤرِيَ بةتايبةتي لةبةيتة شيعرييةكاني شاعيرة كلاسيكييةكاندا , كاك دياري وةك رِةخنةطريَكي ئةديب وموسيكزان خؤي دةرخستوة لةنوسينة رِةخنةييةكةيدا كةتةواو تواناي دةشكص بةسةر شيعرو ئاوازي كوردي  دا هةربؤية كةوتؤتة برينداركردن وبضوككردنةوةو بةكارهيَناني زمانيَكي تورِةي لةخؤبايبوو بةسةر كؤمةلَص هونةرمةنداني تري خاوةن ئةزموني طةلةكةمان . بؤنمونة كةمدةستي ونةخويَندةواري , بيَدةسةلآتي لةتيَطةيشتني شيعر , بةدحالَيبوني شيعر .

ئةم دةربرِينانة لةكةسايةتي هونةرة هيَمنةكةي ئةو ضاوةرِص ناكرص ديارة رِؤشنبيرية تورِةكةي دةشتة لماويةكة تارِادةيةك كاري كردؤتة سةر سؤزي . هيوادارم خؤي تؤزص هيَمن كاتةوة , ضونكة بنةمايةكي طرينطي رِةخنةطرتن هيَمني وسنط فراوانيية , كةساني زانا هةرطيز نةزان بةبيَدةسةلآت ونةفام لةقةلَةم نادةن .

بةداخةوة لةولآتةكةي مندا برِيارداني بون بةرِؤذنامةوان ورِةخنةطر رِيَك وةكو برِياري بون بةطؤراني بيَذيم ديَتة بةرضاو .

ديارة تةفسيري شيعري كلاسيك خويَندةوارو شارةزاي سص زماني كوردي وفارسي وعةرةبي زاني دةوص , هةر ئةم هؤكارة طفتوطؤو ليَكؤلَينةوة وسةرضاوةي زؤري لةبؤ بةجيَهيَشتوين لةناو كتيَبخانةي كورديدا , زؤر لةشارةزاياني زماني كورديش نةيانتوانيوة تيَوةنةطليَن لةم كيَشةيةدا . زؤربةي زؤري كةلَةشاعيرة كلاسيكييةكانمان ديوانةكانيان زادةي دةستنوسة ثاريَزراوةكانن كةماونةتةوة بؤ خويَنةراني كورد , بؤنمونة بةرهةمة شيعرييةكاني شاعيري طةورةي كورد نالي سةرضاوةكةي دةستنوسةكاني مامؤستايان ( مةلا عارفي ضنطياني ) و ( مةلا محةمةدي ضروستاني ) ية كةلةم دوو دةستنوسانةشدا هةر لةيةكنةضوون هةبووة , ئاماذة بةم رِاستيةش كراوة لة ديواني نالي دا كة مامؤستايان ( مةلا عةبدولكةريمي مودةريس ) و ( فاتيح عةبدولكةريم ) ليَكؤلَينةوة و ليَكدانةوةيان لةسةر كردوة , وة محةمةدي مةلا كةريم ثيايضؤتةوة , واتة يةكيَك لةو سةرضاوة طرنطانةي لةبةر دةستمانة ئةم ديوانةي نالي ية .

دواي ئةم رِونكردنةوةية دةمةوص ئاماذة بكةم بةضةند هةلَةيةكي زةقي براي رِةخنةطر كاك دياري قةرةداغي لةنوسينةكةيدا بةتايبةت لةدةسثيَكي رِةخنةكانيدا باس لةشيعريَكي نالي دةكات كةسص هونةرمةند هةلَةيان ضرِيوة لةسص ئاوازي جياوازدا بؤ هةمان شيعري نالي .

كاك دياري نوسيوية :

نالي مةزن دةفةرموصت :

                                    حةنايي كردووة ثةنجةي بةخوناوي دلَي زارم

                                    ئةمة رِةنطي شةهادةت بص كة كوشتةي دةستي دلَدارم

 

كاك دياري ئةم ديَرِة شيعرةت لةض سةرضاوةيةكةوة هيَناوة ؟ بؤ ئاماذةت بةسةرضاوةكة نةكردوة ؟ كةوا تؤ بةدلَنياييةوة باس لةرِاستي و دروستي شيعرةكة ئةكةيت . خووناو بةماناي شةونم دص , تؤ مةبةستت ئةوةية كةنالي ثةنجةي دلَدارةكةي بة شةونم خويَناوي بوة , يان ئةمة ئةوة دةطةيةنيَت لاي تؤ شةونم بةماناي خويَن ديَت !

رِةخنةطر ديارة سةيري ديوانةكةي نالي نةكردوة بؤية وشةي رِةنطة بةهةلَة دةزانص لةكاتيَكدا ئةو سص هونةرمةندانة وةك نوسيني ناو ديوانةكة بةكاريان هيَناوة . يان دةطونجص رِةخنةطر دةستنوسيَكي زؤر تايبةتي لةناو كتيَبخانةكةيدا حةشاردابص !

ديارة رِةخنةطر بيَ ئاطاية لةو طفتووطؤو ليَكؤلَينةوانةي لةسةر وشةي (رِةنطي ورِةنطة) كراون لةنيَوان د. مارف خةزنةدار ومامؤستا محةمةدي مةلا كةريم . ئةمةش ميَذووةكةي دةطةرِيَتةوة بؤ نزيكةي بيست وثيَنج سالَ .

ضاثخانةي كؤرِي زانياري كورد سالَي 1979 لةبةغدا كتيَبيَكي ليَكؤلَينةوةي بةناوي (لةرِيَطاي ئةدةب ولةثيَناوي نالي دا) لةضاثداوة بؤ مامؤستا محةمةدي مةلا كةريم , كةبابةتي ليَكؤلَينةوةكة بةناوي ( ديواني نالي وفةرهةنطي نالي يةكةي دكتؤر مارف خةزنةدار لةتاي تةرازووي رِةخنةدا ) , لةلاثةرِةي 111 ي ئةم كتيَبةدا نوسةر دةلَص :

(رِةنطي) رِاستييةكةي (رِةنطة)ية  ئةطةر واش بيَت كةدكتؤر نوسيوية ئةبص (رِةنطص) بيَت واتا (رِةنط بص) , لة كتيَبي ( دةستةو داماني نالي) مامؤستا مةسعود محةمةد دا لة لاثةرِةي 112 ي ئةم كتيَبةدا مامؤستا دةفةرموص : ( ئةمة رِةنطة شةهادةت بص ) دةبوو ( ئةمة رِةنطي شةهادةت بص )نوسراباية , ئةمة تةفسيرو بؤضوني زانايةكي مةزني زماني كورديية , بةلآم نةيطوتووة ( رِةنطة) هةلَةية , هةربؤية من سةرم سورِ دةميَنص لةبويَري كاك دياري .

نزيكةي سص بؤ ضوار سالَ بةر لة ئيَستا , نوسةرو شاعير كاك حةمةسةعيد حةسةن بابةتيَكي رِةخنةيي ضرِوثرِي ثرِ لةبةلَطةي جواني بلآوكردةوة لةسةر هةمان بابةتي (شيعري طؤراني) لةسةر رِوثةلي كوردستان نيَت , نوسةر رِةخنةي لةزؤربةي طؤرانيبيَذاني كورد طرتبو كة وشة بةهةلَة دةبةن لةناو طؤرانيدا , كاك دياري دةقاودةقي هةمان رِةخنةي دوبارة كردؤتةوة بةبص ئةوةي ئاماذة بكا بةسةرضاوةكةي كاك حةمة سةعيد حةسةن .

لةهةمان نوسينة رِةخنةييةكةدا ئاماذة بةنةبوني دةسةلآت بةسةر ئاوازداناني طؤرانيبيَذ عةدنان كةريم دةكات لة طؤراني ( ئةرِؤي ئؤغر) دا كةدةربرِيني ئاوازةكةي هةلَةيةو دةبواية بة ئاوازيَكي ثرسياري بواية نةك ئاوازيَكي خةبةري .

كاك دياري دةلَص : طؤراني مةزن لةم ديَرِةدا ثرسيار دةكات دةلَيَت (( ئةرِؤي ئؤغر )) ؟؟

براي رِةخنةطر ئةم دوو جووت كةوانةو دوو هيَماي ثرسيارةت لةض سةرضاوةيةكةوة وةرطرت ؟من كة ئيَستا بة ئامرِازي وشةي ضي ثرسيارم ليَ كردي بؤية هيَماي ثرسيارم خستة كؤتايي رِستةكةمةوة .

لةديوانةكةي مامؤستا طؤران دا هيَماي ثرسيار لة كؤتايي هةموو بةيتة شيعرييةكان دانراوة , نةك بةتةنيا بؤ (ئةرِؤي ئؤغر) , بةلآم هيض ئامرازيَكي ثرسياري (كةي , بؤ كوص ,ضي ..هتد) لةناو سةرجةمي شيعرةكةدا نابينرص , لةم كاتةدا ياساي رِيَزمان رِيَطا بةوةنادات لةرِستةيةكدا ئةطةر ئامرازي ثرسيار نةبينرا رِستةكة بةرِستةي ثرسياريي لةقةلَةم بدرص , ئةمة سةربةستي قسةكردن نية تؤ رِستةيةك بةئارةزوي خؤت  , بةرامبةرةكةت بةدةربرِينة ئاوازيَكي ثرسياري , خةبةري يان سةرسورِماني حالَي دةكةي . واتة ئةم رِةخنةية زادةي حةز وتيَطةيشتني خؤيةتي لةدةربرِيني ئاوازدا .

كاك دياري لةنيَو دنياي رِةخنةكاني دا دةيةوص دةست وةردا لةيةكيَك لةكؤنترين فؤرمةكاني طؤراني كوردي ئةوةش مةقاماتي كوردية . ئاماذةي بةيةكيَك لةبةرنامة هونةرييةكاني كوردسات كردوةو لةوبةرنامةيةدا هونةرمةند عوسمان عةلي مةقاميَك ئةضرِص و يةكيَك لةهؤنراوةكاني (مةحوي) شاعيري مةزن بةكارديَنص لةناو مةقامةكةدا , رِةخنةطر دةلَص : ( ئةطةرهاتو وشةيةكت لةتوحفةيةكي شيعريدا كةم وزياد كرد خةتايةكي طةورةية و نابص لص يبيَدةنط بين ) . منيش برِوام بةوةية كةم كردنةوةي وشةيةك ماناي شيعر دةطؤرِص و هةرطيز هةلَةي وا نابص بكريَ , بةلآم زيادكردني وشةي ( هةي داد , توخواكةي , فةلَةط هاي , واي توخوا , ئةمان …هتد ) لةناو مةقامي كورديدا هةر هةبوة و كةس نةيتوانيوة مةقام لةم زيادةوشانة جيابكاتةوة , ئايا ثيَشرِةوانمان ( عةلي مةردان , سةيد عةلي ئةزغةر , تاهير تؤفيق , حةمة سالَح ديلان , سيَوة, محةمةد عارف جزيري ) ئةم وشة زيادانةيان بةكارنةهيَناوة لةناو توحفة شيعرييةكاندا ؟!

ئايا ئةم فةرزياتةي كة براي رِةخنةطر دةيكات دةست تيَوةردانيَكي لاسارانة نيية ؟ نازانم شاعير و هونةرمةندي كورد مامؤستا حةمة سالَح ديلان وشةي ( هةي داد , توخوا كةي , فةلَةط هاي , واي توخوا) ي بؤ زياد كردوة بؤ توحفة شيعرييةكاني كةخؤي بة مةقام ضرِيويَتي ؟! نازانم شاعيران بؤ بيَدةنطن كةلة مةقاميَكي كورديدا طؤرانيبيَذان ئةو وشانة زياد دةكةن ؟ منيش ئةم ثرسيارانة لة دياري قةرةداغي دةكةم بؤ ئةوةي طفتوطؤيةكي باشترو جيدي تر لةطةلَ خؤيدا بكات , ئةطةر ئةيةوص خؤي داهيَنةري جؤرة مةقاميَكي كوردي نوص بيَت با دةست بةكار بيَت و هةندص مةقامي بةدةر لة زيادة وشة بؤ هؤطراني دةنطي خؤي تؤماربكات , ضونكة بةهونةري طؤراني طوتن ناسراوة و ضاكترة لةكارةكةي خؤيدا زياتر قولَ بيَتةوة .

 

 

 

 

 

 

muzic@kurdistannet.us

ضاثيكة

كاتي بلآوكردنةوة 

www.kurdistannet.org

طةأانةوة بؤ بةشي هونةري كوردستان نصت

Hit Counter