كةركووك و تةثلَي تةبايي. . . كاوة ئةمين

 

 

كةركووك بووةتة گوريس كثشةكثي نثوان لايةنة جؤراوجؤرةكاني دةسةلآتدار لة عثراق و باشووري كوردستان، تةنانةت دةوصةتة داگيركةرةكاني دةوروبةر كة سياسيية كوردةكان پثيان دةصثن دراوسث، لةهةموانيش زياتر توركيا خؤي كردؤتة خاوةني مةسةلةكة و بة ئاشكرا دةست لة كاروباري كةركووك وةردةدات، ئةويش زياتر لة ذثگاي بةرةي توركوماني كة زياتر لة 10 ساصة بة ئاشكرا سيخوذيي بؤ ئةو ولآتة دةكةن.

ماوةيةك لةمةوبةر هةندثك لة ئةنداماني عةرةب و توركوماني ئةنجومةني شاري كةركووك دةستيانكرد بة مانگرتن لة بةشداري كردني كؤبوونةوةكاني ئةنجومةني ئةو شارة، بة بةهانةي ئةوةي گواية ژمارةي ئةنداماني ئةو دوو گروپة ئثتنيكييةي شار لة چاو ژمارةي دانيشتوناي توركومان و عةرةب كةمترة. ئةمة واي كرد كة ئةمريكا بثننة سةر چؤكان و لايةني كورديش نةيانتواني ذثگا لة داخوازييةكاني ئةوان بگرن، بؤية لة ئةنجامدا توانيان دوو عةرةبي شيعة و دوو توركومان و كوردثك بؤ ئةنجومةني شار زياد بكةن. ديارة پثدةچثت گروپي كوردي نةتوانن وةكو پثويست پث لةسةر داخوازييةكانيان دابگرن، ئةوةتا ذزگار عةلي ئةندامي گروپي كوردي و نوثنةري يةكيةتي نيشتيماني كوردستان لة گفتوگؤيةكدا لةگةص كوردستاني نوث دةصثت:"چةند جارثك بة (CPA) مان وتووة كة ئةمة پثشنيارثكي نابةجثية، بةلآم لةبةر باري ئاسايش و برايةتي نةتةوةكان پةسندمان كردووة". [i] بةم قسةييةي ئةم كاكةية بثت لةبةر خاتري تةبايي و برايةتي نةتةوةكان لة كةركووك دةبثت كورد هةموو شتثك پةسند بكات، باشة بؤ دةبثت كوردستانيي بوون و كوردبووني كةركووك ئارامي و پشثويي بشثوثنث، باشة بؤ توركومان و عةرةبةكان كة سوكايةتي دنيا بة ئةمريكايةكان دةكةن بتوانن داخوازييةكاني خؤيان بسةپثثن بةسةرياندا، بةلآم كورد كة دةرگايي ماصي خؤي بؤ ئةمريكيةكان ئاوالآ كردووة ئاوا مامةصةي لةگةص بكرثت؟ بةذاست ئةگةر ئةو پثنج ئةندامة تازةييةي ئةنجومةن هةموويان كورد بووناية بةلآم سةر بة پارتثكي كوردي تر لة غةيري يةكثتي بوناية، تؤ بصثي كاك ذزگار لةبةر خاتري تةبايي كورد و كورد، ئاوا بة ئاساني پةسندي بكرداية؟

2

ديسان لةمةذ تةبايي شاري كةركووك كة بووتة بنثشتة خؤشةي دةمي كورد لة هةموو لايةكةوة، لة گفتوگؤيةكي "خؤمانةدا" لةگةص ذؤژنامةي "ئاسؤ" گؤرانيبثژيي كورد ناسري ذةزازي لة وةلآمي پرسيارثكدا كة هيچ پةيوةندي بة پرسيارةكةوة نيية دةصثت:" ئةگةر بؤم بلوث دةمةوث لة كةركوك كؤنسثرتثك بكةم، چونكة لة شارةكاني تر تةنها كورد دةژيين، بةلآم كةركوك لةگةص ئةوةي كة خاكي كوردستانة توركمان و ئاشوري تثداية و ئةگةر بتوانم ذةنگة بة توركمانيش چةند گؤرانييةك بصثم، چونكة كورد و توركمان و ئاشوري بة خاوةني ذاستةقيةنةي ئةم شارة دةزانم". [ii] گومان لةوةدا نيية كة برايةتي و لثكتثگةيشتن لةنثو گروپة ئثتنيكيةكاني ولآتثكدا بةردي بناغةي ئاسايشي ئةو ولآتةية، بةلآم ئةمة نابثت لةسةر حسابي لايةنثك بؤ لايةنثكي تر بثت. باشة خؤ كةركووك يةكةم شاري دنيا نيية كة فرة كولتووري و فرة نةتةوة بثت، ئةوةتا شارثكي وةكو ئيستةنبوص زياتر لة سث مليؤن كوردي لث دةژي، لة شارثكي وةكو پاريس سةدان هةزار عةرةب دةژين، لةندةن كة ناوةندي فرة كولتووريية لة جيهان، سةدان هةزار هيندي و پاكستاني لةو شارة دةژيي، بةلآم ذؤژثك لة ذؤژان لةبةر خاتري تةبايي و ئاسايشي ئةو ولآتة بةريتانييةكان نةهاتوون بصثن ئةم شارة شاري تةباييةو، گؤرانيبثژة ئينگليزةكان نةهاتوون دانسي هيندي بكةن و مثزةري پاكستاني ببةستن و كابةش كةچ نةبووة. تؤ بصثي ناسري ذةزازي ئةگةر لة بةلجيكا نةك لة زذگوثزةصة گفتوگؤي لةگةص بكردراية هةمان وةلآمي بدايةتةوة؟3

لة ديدارثك لةگةص ذؤژنامةي ميديا، مثژوونووس كةمال مةزهةر، دواي ئةوةي بةشان و باصي ئازايةتي سةددام دا هةصدةدا، بةمةزةندةي من تةنها بؤ ئةوةي بصثن مثژوونووس و خةصكاني ئةكاديمي دةبثت ئؤبجةكتيض يانيش بثلايةنانة دادوةري بكةن، مامؤستا ئةم قسانة دةكات. پاشان لةسةر كةركووك دةصثت: "كةركووك شارثكي كورديية، بةلآم لةپثناو سياسةتدا دةبثت بصثين شارثكي كوردستانيية". [iii] باشة سياسةت ئةوةية كة كورد دةبثت لةهةموو شوثنثك خؤي بةكةم بزانثت، كاتثك مثژوونوسثك بة ئاشكرا وابصثت گواية دةبثت سياسةت بكةين، باشة لايةنةكاني بةرانبةر ئةحمةقن يان دةمانةوثت خؤمان و خةصكيش هةصخةصةتثنين. مامؤستا كة دةيةوثت بةشثوةيةكي ئؤبجةكتيضانة مثژوو بنووسثتةوة، ئيتر بؤ دةبثت شةرم لةم و لةو بكرثت، ئايا بة خنكاندني گاليلؤ زةوي لة خذي خؤي كةوت. ياخود ناوزةد كردني شثخ مةحمودي نةمر بة بةتةصي عثراقي لة لايةن مامؤستا كةمال مةزهةرةوة، هيچ بايةخثكي مثژووي هةية؟ لة ولآتثكي وةكو هينديستان دةيان مثژوو نووس ذةچةصةكي ئاريايي و هةموو شارستانييةتيةكاني جيهان دةگثرنةوة بؤ هيندستان و ذازيي نابن ذةچةصةكي خؤيان بة ئةوروپاييةكانةوة ببةستنةوة، بةصكو دةصثن ئةوة هينديةكان بوون كة ئةورپايان دؤزييةوة، بؤية زؤر بةتوندي دژيي كؤلؤنياليزمي بةريتانيي وةستانةوة و هيندستان بةدةريشيان كردن چونكة ئةوان باش لةوة گةيشتوون "هةروةك كؤلؤنياليستة بةريتانيةكانش دةزانن كة ئةوةي دةسةلآتي بةسةر مثژوودا بشكثت، ئاسانتر دةتوانرثت، دةست بةسةر ولآتثك و خةصكةكةيدا بگرثت. شتثكي ئاسيية كة هينديةكان لةوة قةصسن كة ذابردويان لةلايةن كؤلؤنيالستثكي كؤنةوة، نةخشةكثشراوة". [iv]

باشة ئةگةر ئيمذؤ لةسةر شاري كةركووك ئاوا مامةصة بكرثت، كةواتة دةمثكة لةلايةن مثژوو نوسان و هونةرمةندان و سياسةتبازاني كوردةوة "فاتيحا"بؤ شاري موسص خوثندراوة و نةك باسي ئةوة ناكرثت كة كوردستانة، بةصكو ئةمريكايية "هاوپةيمانةكاني" كورد، هةر لةبةر خاتري هيچنا بةصكو تةبايي، نايةصن نةك ئالآي كوردستان بةصكو ذةنگي كةسك و سوور و زةرد بةيةكةوة ببينرثن. كةركووك نةوةصة هةموو كوردستان دةضةري تةبايية، دةي كةواية دة لثدةن لة تةپصي تةباييييييي.


 

[i] كوردستاني نوث سث شةمة 11/5/2004

[ii] ذؤژنامةي ئاسؤ 26/4/2004

[iii] ذؤژنامةي ميديا 0/0/2004

[iv] داگينزنيهثتةر، 4 سثبتثمبةر 2003