بةرةي تورکماني، ئامادةکراوة بؤ شةذي کورد

هشام ئاکرةيي

ديارة شةذ و پثکداداني نثوان هةندث لايةني تورکماني و کورد لة شاري دؤزخورماتوو و دواتر لة شاري کةرکوک، پةيدابؤي 22ي ئةم مانگة نية، بةصکو بةر لةئثستا ئامادةکاري بؤ کراوة و نةخشةي بؤ داذثژراوة لة لايةن تورکيا و هةندث لايةني تورکمانيةوة. بةرةي تورکماني و تورکيا پثيان وابوو هةرووکيان ذؤصثکي گةورةيان لة باشووري کوردستاندا دةبثت، بةصام لة دواي ذازي نةبووني کورد لة سةر هاتني لةشکري تورکيا بؤ کوردستان، تورکيا ناچاربوو نةخشةيةکي تر دايبذثژثت. ئةوةبوو تورکيا بة ذثگاي سيخورةکاني هةوصي چةکدارکردن و ناردني چةک و تةقةمةني بؤ ئةنداماني بةرةي تورکماني دا و ئةرکي داني يارمةتي و بذثني مانگانة بؤ ئةنداماني ئةو ذثکخراوةيان لة ئةستؤ گرت، جگة لة ئازووقةو خةستةخانةي بةلاش بؤ تورکمانةکان.

لة لايةکي ترةوة تورکيا بة هاوکاري هةندث ذثکخراوي تورکماني خةريکي پيلان گيذان و نةخشةکثشان بوون بؤ بةتورکمانکردني شارةکاني کةرکوک و موسص و دةوروبةري ئةو شارانة، هةر لة بةر ئةوةش بةصثني ناردني هثزي سةربازي بؤ عثراق، بة ئةمريکايان دا بة تايبةت لةدواي بتةوبووني پةيوةندي نثوان کورد و ئةمريکا و زيادبووني ذؤصي کورد لة عثراقي دواي سةددامدا، گةر چي ئةو ذؤص و دةستکةوتانة لة ئاستي ذةزامةندي کورددا نين بةصام بؤنةتة جثگاي نيگةراني بةرةي تورکماني و تورکيا.

شاري دووزخورماتوو کة تورکمانةکان دةکةنة شاري (خوث و خورما) و لة بيري خؤيان دةبةن کة وشةي خورما، وشةيةکي کوردية. ئةم شارة وةک يةکينةيةکي ئيداري خراوةتة سةر شاري تکريت و بذيارة لةشکري تورکيا بثتة ئةو شارة. تورکيا دژي گةرانةوةي ئةو شارةية بؤ سةر پارثزگاي کةرکوک تا وةکوو لة وثوة دةستکاري لة کاروباري شارةکاني تري کوردستان بکات، بة تايبةت لةدواي بةذثوةبردني چةند خؤپثشاندانثک لة لايةن کوردي ئةو شارةوة. لة گةص ئةوةي تورکمانةکان دةصثن کةرکوک شارثکي تورکمانية بةصام نايانةوث شاري دووزخورماتوو بگةذثتةوة سةر پارثزگاي کةرکوک. چونکة لة دصةوة دةزانن شارةي کةرکوک شارثکي کوردستانیية و ئةوان لة ئاسياي ناوةذاستةوة هاتوون بؤ کوردستان. هةروةها تورکمانةکاني شاري دووز زؤربةيان شيعةن و تورکيا بؤ شاردنةوةي نيازي خؤي بؤ هاوکاريکردني بةرةي تورکماني سني و دروستکردني دوژمنايةتيةک لة نثوان کورد و شيعة تاوةکوو سنةي عةرةب و تورکمانةکان سةرکةون و ةدةسةصاتداربن لة عثراق. خاصثکي تر بؤ هةصبژاردني ئةوة ناوچةية، ذثکةوتني ئةم دوايةي نثوان تورکيا و سةرةک خصثي عةرةبي ئةو ناوچةيةية.

بؤ تثگةيشتني ئةم پيلانة دةبث کردةوةکاني حکومةتي عثراق و ئثران بيهثنينةوة ياد، کاتث قةبري سةرکردةي کورد مةلا مستةفايان دةرهثناو بوة هؤي بةرپابووني شةذي نثوان پارتي و حيزبي ديموکرات. ئةم کارةش شتثکي لةو بابةتةية، کة يان لة لايةن خودي تورکمانةکاني سني ئةنجامدراوة يانيش لة لايةن لايةنگراني سةددام و عةرةبةکانةوة تاوةکو شةر دروست بثت لة نثوان کورد و تورکمان وبةم شثوةية کورد وک لايةنگرثکي ئةمريکا لاواز دة بثت.

تورکمانةکان وتورکيا شةذةکةيان بة تورکماني شيعةيان هةصگيرساند و بةردةوامي ئةو شةذة بة تورکماني سنة دةکات و مةبةست لةو هةنگاوة ذثگا خؤشکردنة بؤ هاتني لةشکري تورکيا و خؤشکردني زةمينةية بؤيان تاوةکو عةرةبة سنيةکان و پةرلةماني تورکيا بة بيانؤي پاراستني تورکمانةکانةوة ذازي بن لة سةر هاتني لةشکري تورکيا بؤ عثراق و دواتر دژايةتي کردني کورد و ئةزموونةکةي بکةن.

لة شثوةي بةذثوةبردن و پةرةسةندني ذؤداوةکان ئاشکرا دةبثت کة تورکمانةکان خؤيان ئامادةکردوة بؤ ئةو شةذة و کات و شوثنثکي تايبةتيان هةصبژاردوة.

بؤية پثويستة هةموو پارتة کوردستانيةکان کاردانةوةيةکي يةکگرتوويان هةبثت بةرامبةر ئةم ذؤداوة و تورکمانةکان شةري پارثزگاي کةرکوکيان هةصگيرساند و دةبثت کورد وشيارانة مامةصة لةگةص ئةم کثشةية بکةن. تورکامانةکان هةوص دةدةن پةيوةندي نثوان کورد شيعة تثک بدةن و سوود لةو ناکؤکية وةربگرن، بؤية دةبثت کورد ئاگاداري ئةو سياسةتة بثت و مةبةست و پيلانةکاني وصاتاني دةوروبةر و بةرةي تورکماني و عةرةبةکاني سةر بةسةددام، بةباشي بؤ ئةمريکا شي بکاتةوة.

هةصبةتة نابث لة بيري خؤمان ببةين لة بةر ئةوةي هةموو وصاتة عةرةبيةکان و موسصمانةکان، کورد وةک لايةنگرثکي ئةمريکا دايدةنثن، بؤية هةموويان دژ بة کورد هةصسووکةوت دةکةن و لة ذاگةياندي خؤياندا کورد بة خةتابار لة قةصةم دةدةن. دةبث کورد ئاگاداري ئةم سياسةتة بثت و نابث لايةنة کورديةکان ذاگةياندنةکاني ئةو کةناصانة بةذاست لة قةصةم بدةن و ئةمريکاش ئاگاداربکرثتةوة و تثبگةيةنرثت کة دژايةتي کردني تورکمانةکان و صاتاني ناوچةکة بؤ کورد، لةبةر هاوکاري نثوان کورد و ئةمريکاية.