لة ضةوسانةوةي نةتةوايةتيةوة بؤ دياردةي كؤيلايةتي، خلَتة خوصندنةوةيةك بؤ "حزبي كؤمؤنيستي كرصكاري عصراق". . . . هةندرصن

 

24-12-2003 00:24

1

هةرضةندة هةموو بزاظو ولاَتاني طةورةي رؤذاوا و خؤرهةلاَت، بة ضةث و راست و ئاينةكانيةوة، هةولَياندا ريَطة لة رووداني ئةو شةرِةي كة ئةمريكا راطةياند بوو بطرن، بةلاَم جؤرج بؤش بة ويستي خؤي و بؤ بةرذةوةندي ئابووري و سياسي خؤي رژيَمي سةددامي روخاند، دواجار رذيَميَكي كوردكوذ و ديكتاتؤر، كة بؤ تةواوي بةرهةلَستكاري كوردي و عةرةبي رووخاني مةحالأ بوو، دواي ضةند هةفتةيةك بووة كؤميدياي ميدياكاني جيهان.

ثاش ئةم شةرِة كؤمةلَـص شةرِي ضةكداري، ئيدؤلؤطي و سياسي لة ئاستي نيَوخؤي و نيَودةولَةتي هاتة ئاراوة، كة هةر يةكيَك لةوانة هاندةر و هؤكاري خؤيان هةية، كة رةنطة طرينطترينيان: ئابووري، نةتةوةيي، ئايني بةرذةوةندي سياسي و. . . هتد، بن.

بةلاَم رةنطة دياردةي بةرةنطاري و بة دذة ئةمريكي لة ئاستي كورديدا مانايةكي ثةرادؤكس و طوماناوي هةبيَت، لةم ئاذاوةيةدا ببيَتة دياردةيةكي دذ بة مةسةلةي كورد. لةناو ئةم هاوكاتيش، بة هؤي ئةو بارة دذوارة، ئةم دياردةي بةرةنطاريية لة لايةن طروثي كورديةوة، خؤي لة بةرةي شؤظينيستي عةرةبيدا ببينيَتةوة. ئاشكراية طروثي حزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق و بةشيَك لة رةوتة ئيسلامييةكاني كورد، وةك دوو رةوتي جياواز لة دروشمدا، بةلاَم لة هةلَويَستيان دذي ئةمريكا و دوو حزبةكةي كوردي، يةكدةطرنةوة و ثيَكةوة نويَنةرايةتي ئةو دياردةي دذة ئةمريكية دةكةن. بؤية بيانةوص و نةيانةوص دةبنة ثالَثشتيَكي حيساب بؤ نةكراوي ئةو هيَزة شؤظينيستانةي ناوضةكة.

لةطةلأ بةرزبوونةوةي كاري تيرؤري طروثة عةرةبييةكان دذي ئةمريكا، هاوكاتيش هةلَويَست و كردارةكاني ئةو دوو طروثة كوردية، بة تايبةتي حزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق بةرةو تووندرِةويةكي نائاسايي دةضيَت. ئةم هةلَويَستةش لةطةلأ ئةو هاوارنامةي كة حزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق ئاراستةي كؤفي ئةناني سةرؤكي UNي كرد، كة دةبص كةركوك لة ذيَر دةسةلاَتي ئةحزابي ناسيؤناليستي بثاريَزن. بةو مانايةي كة كةركوك شاريَكي كوردستاني نية.

دوا بةدواي ئةمةش سكرتيَرةكةي ئةو حيزبة لة كؤريَكدا بة راشكاوي هةرِةشةي دةسثيَكردني خةباتي ضةكداري دذي (ئةحزابة ناسيؤناليستةكاني كوردي) راطةياند. ضونكة هةم وةك هاوثةيماني ئةمريكين و هةميش وةك (ناسيؤناليست) دذي دامةزراندني دةولَةتيَكي"ئينساني"ن لة تةواوي عيَراقدا.

ئةو هؤكارانة ضين كة وا لة حيزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق دةكات، لة دؤخيَكي وةك ئيَستادا، داوايي سةرفرازي كوردستان و "ئةحزابة ناسيؤناليستيةكاني كورد" بة نارِةوا و هيَزيَكي دذة "ئينساني" تةماشا بكات?

ئاخؤ ئاكامة سياسي و ئةخلاقيية جياوازييةكاني حيزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق و ئيسلامية سياسيية تووندرِةوةكاني كوردي

طةلؤ حيزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق، بةو دورشم و تيَرِوانينانة، دياردةيةكي واقيعي و ثيَداويستييةكي كؤمةلَطةي كوردية?

ئةو زةمينة سياسي و كؤمةلاَيةتي و بونياتة ذيَرخانان و سةرخانانة ضين كة ئةو حيزبة لةسةري دةذيت? ئايا ئةو نويَنةري ضيني كريَكارة، يان نويَنةري "خلَتة"ي طروثيَكي داضةميوي ذيَر دةستةيي داطيركردن?

ويَرِاي ئةمانةش، ئاخؤ ئةو كؤمؤنيستانة بؤ بة طشتي كولتوري كوردي بة دواكاوتوانة لة قةلَةم دةدةن و، بةتايبةتيش زماني كوردي وةك نيشانةيةك لة ناسيؤناليزمي كوردي دةثيَون? هاوكاتيش قسة كردن بة ئاواز و وشةطةلي زماني نةتةوة بالاَدةستةكان، بة تايبةتي فارسي، بة ثيَشكةوتنخوازي و شارستاني دةبينن?

لة روانطةي ئةو ثرسيارانةوة هةولَدةدةم، بة ديدي خؤم، ئاستةنطةكاني ئةو حيزبة كؤمؤنيستة بخويَنمةوة. هةلَبةت بة بؤضووني من تةواوي درووشمةكاني حيزبي كومؤنيستي كريَكاري عيَراق، بةرهةمي ثرؤسةكاني داطيركردني بوونايةتي كوردة، كة دواجار توانيوويةتي ناخي مرؤظي كوردي بشيَويَنص و بة نامؤي بكات. هاوكات لاوازي بزاظي ناسيؤناليستي كوردي و ليَترازانةكاني ئةو طووتارة نةتةوايةتيية هؤكاريَكي ترة لة بةرهةمهيَناني ئةو تةرزة طروث و حيزبانة.

لةم نووسينةدا هةولَدةدةم ئةنجامطيرييةك لة كؤي خويَندنةوةكاني خؤم سةبارةت بة دياردةي ئةم حيزبة "ئينسانخوازة" ثيَشكةش بكةم.

 لة بةرايدا طةرةكمة بيَذم، من هةلَوثستي هةموو هيَزيَكي كوردي لة طووتاري يةكلاكاري ثرسياري رزطاركردني كةركوك لة تةثؤتؤزي ميَذووي داطيركةران و بة ئةرةبكردن و راطويَزان و هؤكارةكاني تر دةببينمةوة. دةبص ئةوة بزانين بانطيَكي ئينساني سةبارةت بة كيَشةي كةركوك، كة بانطي حيزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراقة بؤ ضارةسةري كةركوك، لة خودي ئةو ئةفسانة"هومانيسزمة"ي كة بةرهةمي "رؤشنطةري" رؤذاوا بوو و ثاشان بووة دروشميَكي ماركسيزم، ئةفسانةترة. ضونكة هيض هيَزيَكي سياسي عارةبي و توركماني نة بة ثيل ئةو بانطة ئينسانيةوة ديَن و نة هيَزيَكي سياسيش لة عاراب و توركمان هةلَطري ئةو دروشمةن، كة ئةوان بةثرسيارن لة تيَكداني ناسنامةي كةركوك و دةركردني كورد. بؤية ئةو بانطة ئينسانية هةستيَكي كؤيلةيي كار دةكات نةك داوايةكي ئينساني.

ئاشكراية ئيَمة ئاطامان ليَية لةطةلأ جةختكردنةوةي ئةو دروشمة ئينسانية بؤ ضارةكردني كةركوك، دروشمي تووندرِةوي و تيَكدةري لاي حيزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق راشكاوتر دةبص.

ليَرةدا طةر دروشم و بانطةكان هةر لة ئاستي دروشم مانةوة، ئةوة ئةو دروشمانة ناتوانن خاوةني تيؤري و ميَتود و ثراكتيك و وردةكاريية ثيَويستييةكاني هزريَكي زيندوو بن. هةربؤية ئةو دروشمانة دةبنة تؤثةلَة قسةيةك و بةس، يان دروشميَكي دوور لة ناوةرؤكيَكي خاوةن زانياري"مةعريفة". لة ديدي هزري- فةلسةفيةوة، جياوازي قسةي زانياري هةلَطر و قسةي تؤثةلَة، لةوةدا دةبينين كة، قسةي زانياري لة واقيعيةت و شارةزاييدا بةرجةستة دةبيَتةوة، قسةي تؤثةلَيش لة دووثاتكرنةوةي قسة طووتراو و زانراوةكان، يان هةبوو و نةبووةكان دةخووليَتةوة. ويَرِاي ئةمةش ئةو دوو جؤرة زانياريانة ئاراستةيان بةرةو دوو بابةتي جياوازة. قسةي خاوةن زانياري دةكرص تةنيا باس لة ذيانيَكي راستةقينةي نةطؤرِ، وةك خودي بيرؤكةيةك "IDE" بكات، كة ئةقلأ بةرهةمهيَنةري ئةو تةرزة زانياريةية.

بةلاَم قسةي تؤثةلَة باس لة شتيَكي هةستي و ناديار دةكات، كة بةرهةمي ذيان و ئةقلَي مرؤظ نية.

بؤية ئاكامي ئةم ثةنابردنة تووندرِةوييةي ئةو طروثة دةبيَتة نةخؤشييةكي كوشندة و دواجاريش طؤشةطير بووني خودي حزبي كؤمؤنيست. طةر ئةمرِؤ باري سياسي كوردي ثيَويستي بة هيَزيَكي سياسي جياواز بص، كة هةولَبدات ريَطة لة هةلَة سياسي وكؤمةلاَيةتيةكاني ئةم دوو حزبة بالاَدةستةي كوردي بطرص، دةبص بة كردةوة ثيَويستية سياسي و ئةركة هاوبةشةكاني كؤي كوردي بكاتة ئةركي خؤي. ئيَمة دةزانين سياسةت لة كؤمالَطاي كورديدا، وةك هةر كؤمةلَطايةكي ئةو ناوضةية، لاي تاكة حزب تاثؤ كراوة. بؤية ئةركي حزبيَكي جياواز و خاوةن دروشمي ثيَشكةوتنخوازي و ديمؤكراتي، جةختكردنةوة و كار كردنة بؤ دابينكردني ماف و ئازادي هاولاَتيان و رؤشنكردنةوةي هةلَة سياسيةكاني ئةم دوو حزبةية، نةك ئالَؤز كردن و دروست كردني تاكرِةوييةكي تر.

ليَرةوة ئةركي هيَزيَكي تري جياواز لةو نةريتة تاكرِةويية، دةبص بةرجستةكردنةوةي ئةو توانا ديمؤكراتي و خواستي ئازداية بيَت، كة لةناو كؤمةلَي كورديدا هةية. ماناي ئةو هيَزة سياسية جياوازةش تةنيا دروستكردني حزبيَك نيية، يان ئةلتةرناتيظي دةسةلاَت، بةلَكو ثيَويستيةتي ئةو هيَزة لةوةدا طرينطي دةبص كة بتوانص بؤضوونة جياوازةكان و مافي هاولاَتيان لة ثرؤسةيةكي ديمؤكراتيدا بةرجةستة بكاتةوة. بةمجؤرة هيَزيَكي لةم تةرزة دةتوانص ببيَتة دياردةيةكي رياليستيانةي سياسي.

ضونكة ئيَمة ئةزموونيَكي زؤرمان هةية لة دياردةي دروست بووني حزبي تازة و جيابؤوة لة حزبة طةورةكان. هاندةرةكاني دروست بووني ئةو حزبانة زياتر تؤلَةكردنةوة و ناكؤكي دةسةلاَت بووة لةناو حزبةكاندا. بةواتايةكي تر، دروستبووني حزبي تر و بانطةشةي جياوازييةكاني ئةو دياردةية، ثرؤذةيةكي فيكري تؤكمة و جياواز لة ثشتةوةي ئةو دياردةيةي جيابوونةوة و دروستبووني حزبانة نةبووة.

بؤية ئاكامي ئةو حزبانة هةميشة، طةرِانةوة بووة بؤ ناو حزبي دايك، يانيش وةك ناويَكي ثةراويَز ماونةتةوة.

دواجاريش ئةو دياردانة بوونةتة بةهيَز بوون و تاكرِةوي حزبيَك.

-2-

ئةمرِؤ يةكيَك لةو حزبانةي كة خؤي وةك حزبي جياواز ثيشاندةدات كة حزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراقة. دروشم و راطةياندنةكاني ئةو حزبة تةواو بة دذي خواستةكاني كؤمةلَطاي كورديية، يان بةو واتايةي زانياري كة ئاماذةمان بؤ كرد، قسةي تؤثةلَة و دوورن لة بةرهةمي ذيان ئةقلَيَكي خاوةن زانياري. ضونكة كردار و قسةكاني ئةو حزبة دذي هةموو قورباني و خةون و خةباتي كؤي كورديية. هاوكاتيش ئةو حزبة كؤمؤنيستة مةيلي ديكتاتؤري و تووندرِةوييةكي ترسناك لة كؤي دروشمةكانياندا خؤيان نمايش دةكةن. ئةو حزبة كيَشةي ضةوساندنةوةي نةتةوايةتي رةتدةكاتةوة، كة تةواوي ميَذووي كورد قورباني ئةو ضةوسانةوةية. ويَرِاي ئةمةش كة كورد هيَشتا خؤي خاوةني ئةو دةسةلاَتة نةتةوايةتيية نةبووة، كة ئةو كؤمؤنيستانة دذايةتيكردني ئةوة بة ئةركي سةرةكي خؤيان دةزانن. كيَشةي نةفامي و دؤطمايي ئةو حزبة لةوةداية، كة تةواوي نةطبةتي مرؤظايةتي و كيَشةي كورد لة بووني ناسيؤناليستي كورد دةبينيَتةوة، نةك ميَذووي ئةو ضةوسانةوة و داطيركردنةي نةتةوةكاني بالاَدةست.

وةلاَمي ئةو حزبة كؤمؤنيستة بؤ كيَشةي ئازارةكاني كورد، لة سرِينةوةي رؤحي كورد بوون و بة طةردووني كردني كورد و بيَنةتةوة كردني بووني كوردية. ئةمةش خواستيَكي ئاينيانة و نارياليستيية لة ذياندا.

ئةو روانطة بص بنةماية ساختةيةي كؤمؤنيستي كورد لةوةداية، كة كيَشةكاني: سيَكسي، ضينايةتي، يةكساني، سةرمايةداري و بالاَدةستي ئةمريكي…هتد، دةخاتة سةر ئةستؤي "ئةحزابي ناسيؤناليستي كورد".

بةمجؤرة تةواوي ململانيَكاني نةتةوة و ضةوسانةوة كؤمةلَطاي كوردي، طروثي خؤيان: لة نةماني ناسيؤناليستي كوردي كؤتاييان ديَت.

لـص جيَطةي سةرنجة ئيَمة نازانين تيَطةيشتني ئةو حزبة كؤمؤنيستيية كريَكارية عيَراقيية ضيية لة "ئةحزابي ناسيؤناليستي كوردي"? ئاخؤ هةموو داوايةك بؤ سةربةخؤ بوونيَك بؤ كورد ئةوة دةضيَتة خانةي ناسيؤناليستي? يان هةر كةسيَك و طروثيَك نةبووة ئةندام و لايةنطيري ئةو حزبة، دةضيَتة بةرةي ناسيؤناليزم? ئايا رةتكرنةوةي ضةوسانةوةي نةتةوايةتي كردارةكي كؤنةثةرستانةي ناسيؤناليستية?

ويَرِاي ئةو روانينة تووندرِةو و دؤطمايانةي ئةو حزبة كؤمؤنيستة، شيَوازي دةربرِينةكانيان لة زمانيَكي تيَكشكاوي كورديدا نمايش دةكرص و بة نةبووني بابةتيَكي دياريكراو، هةميشة لة ورِيَنة و خوتبةي سياسيانةي ئاييني دةضص، تا قسةي زانستي كة ئةو حزبة بانطةشةي بؤ دةكات.

بيانؤيةكاني ئةو حزبة لة ريَز نةطرتني زماني كوردي لةوةدا دةبينرص، كة زمان بة ئامرازيَكي رووتي قسة كردن دةزانن. كةضي بةختةوةرن بة قسة كردن و قبوولَكردني زماني عةرةبي و فارسي و توركي، وةك زمانةكي فةرزكراو بةسةر بيركردنةوةي ئةو كؤمؤنيستانة. لة هةمان كاتدا ئةو كؤمؤنيستانة بةرانبةر زماني داطيركار ئةو بيانؤيانة ناهيَننةوة.

ليَرةدا با طرينطي دةزانين ئاماذةيةكي خيَرا بة هيَطل بكةين، كة طواية ئةو كؤمؤنيستانةي ئيَمة ميراتهةلَطري هيَطلن. هيَطل لة كتيَبي "جوانناسيدا"، كة دةبص ئةو كؤمؤنيستانة بيخويَننةوة، دةلَـص: " لة زماني شيعردا، شيَوة و بيرؤكة و ماتريال لة ثلةي بالاَدا دادةنريَن. ليَرةدا لة ئيَستيَتيكاي زماندا ماتريال دةبيَتة كةرةسةو ئامراز. "

بةلاَم كؤمؤنيستي كوردي "ثيَشكةوتووخواز"ي كوردي هةر باسيَكي زمان بة باسيَكي ناسيؤناليزمي كوردي دةقرِسيَنن. طةر زمان ئامراز بص، ئةو كات مرؤظ خؤشي دةباتة ئامرازيَك بؤ ئيدؤلؤطيةك!

ويَرِاي ئةمةش ئةو كؤمؤنيستانة هةرطيز ئامادة نين بؤفراوان بوون و تيَطةيشتن لة مانا و جةوهةري زمان، هزرظاني ماركسيستي رؤذئاواي وةك: فرديناند ساوسةر 1857-1913، والتةر بنيامين 1892-1940 و تيؤدؤر ئةدؤرنؤ 1903-1969 ئةوانيتر، بخويَننةوة، كة لاي ئةوانة زمان بةهاية جوانةكاني مرؤظ بةرجةستة دةكاتةوة. ليَرةدا تا لة بيانؤية حازر بةدةستةكانيان رزطار بين ئاماذة بؤ فةيلةسوفاني تر ناكةين، كة لاي ئةوانة زمان رؤلَيَكي طرينطي هةية لة بووني مرؤظ و بيركردنةوةدا.

بةلاَم ئايا طةر زمان نةبوواية، ضؤن مرؤظ دةيتواني لة دونياي خؤي لة بةرجةستة بكاتةوة? ئايا هزر بص زمان ضؤن خؤي ئاوةلاَ دةكاتةوة?

ليَرةوة دياردةي ئةو حزبة بةرهةمي لاوازييةكاني فيكري و هةلَة زؤرةكاني يةكيَتي و ثارتية، نةك بةرهةمي ذيَرخاني ئابووري و ثيَداويستيةكاني ضيانيةتي كوردي. بؤية دةكرص ئةو حزبة كؤمؤنيستة دياردةيةك ناو ببةين، كة ثيَيدةطوترص "خلَتة"ي كؤمةلاَ كةسي لة خؤ نامؤبووي كوردي.

لةم روانطةيةوة، طةر بمانةوص ريَز لة هزرو ضةمكةكان بطرين، دةبص بلَيَين، نة حزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق، هةلَطري كؤمؤنيزمة و نة يةكيَتي و ثارتيش، "ئةحزابي ناسيؤناليستن".

ضونكة بةلاي كةميةوة ماركسيزم روانطة و ثرؤذةيةكي دياريكراوي هةية بؤ كيَشةي نةتةوايةتي. هاوكاتيش هزري نةتةوة داخوازييةكي جةوهةرية بؤ بةرجةستة كردنةوةي كولتور و بووني نةتةوةيةك. ضونكة ئةوة ثرسياري جياوازي نةتةوةكانة، كة هاني كؤي ئةو نةتةوةية دةدات بووني خؤي بةرِيَوة ببات. بؤية هةر ئةو جياوازيةشة كة وادةكات نةتةوةي بالاَدةست هةولَي لةناوبردني نةتةوةي كورد بدات.

ليَرةدا ناسيؤناليزم وةك ضةميَكي فيكري، ماناي ديكتاتؤريةتي ضيني بورذوازي، يان ئيدؤلؤطي فاشيزم و نازيزم نية، بةلَكو ماناي كؤبوونةوةي كؤي نةتةوةيية لة مالَيَكي جياواز و دياريكراوي خؤيدا، بص ئةوةي مافةكاني ضين و طروثةكاني تري ئةو كؤمةَطاية ثيَشيَل بكات. ئةوكات دابينكردني مافةكاني هاولاَتي لة ثرؤسةي ديمؤكراتي و هةلَبذاردني شيَوةي حوكمدا بةرجةستة بكاتةوة.

كةضي هيَشتا ئةو ناسيؤناليستة لة ذياني كورديدا، وةك دةسةلاَت نةبؤتة واقيعيَكي سياسي ثةيرِةو كراو، كةواتة: ضؤن كؤمؤنيستةكاني كوردي عيَراقيخواز و كؤسمؤثؤليتيكخواز، دذي ناسيؤناليستيَكة، كة دذي ضةوسانةوةي نةتةوايةتية، نةك ضةوسيَنةرة?

ليَرةوة ئةو حزبة كؤمؤنيستة ويَنةي وجاخكويَري خؤي ثيشاندات، كة نةك تةنيا دياردةيةكي سياسي واقيعي كوردي نية، بةلَكو دياردةيةكي قةتيسماو و تيَكشكاويي كورديية، دةيةوص بة لاملي خؤي بكاتة هيَزيَكي سياسي ثيَويست. لةم روانطةيةوة دياردةي ئةم طروثة بيذؤكة ضةندان هؤكاري هةية، لةوانة: كاري طةورةي دةرووني داطير كردن. هةروا لاوازييةكاني طوتاري نةتةوايةتي كوردي و هةستي خؤ بةكةمزانيني تاكي كوردي بةرانبةر نةتةوةي بالاَدةست، كة يةكيَكة لة ثلانةكاني داطيركردن.

-3-

ويَرِاي روانيني خؤم، ئةزمووني 10 سالَي خؤم، وةك كاركردن لةطةلأ حزبي شيوعي، كة ويَنةي "ثيَشكةوتنخوازي" و ئيديالي سةرةتاي تةمةني لاويةتي من بوو، سةرةتاي هةشتايةكان كة زؤرينةي خويَندكار و رؤشنبيراني كوردي هةلَطري ئةو ئيدؤلؤطية ماركسية بوون. دواجاريش دواي هاتنم بؤ سويَد لة سةرةتايةكاني 1990 و دةستكردن بة خويَندني IDEHISTORIA، "ميَذووي هزر" و لة زانكؤ، كة ماركسيزم بةشيَك بوو لةو خويَندنة، لة نزيكةوة شارةزابووني ضةثي سويَدي و رؤذاوايي و ويَجا طويَطرتن و ناسيني ئةو "كؤمؤنيستة تازة"يةي كوردي، طةيشتمة ئةو باوةرِةي كة ئةو تةرزة كؤمؤنيستة بةناو كوردية بص فةرهةنطترين كؤمؤنيستي جيهاني وداخراوترين طروثي كوردين.

بؤية من ثيَم واية "خلَتة"ي طروثيَكي كوردي باشترين ثيَناسة بص بؤ ئةو حزبة. ضونكة ئةو طروثة كؤمؤنيستة هةموو قسةكانيان و كرداريان رةتكردنةوةي كولتور و بووني كوردية. ئةوكاتة قسةيان هةية كاتص رووداويَكي نالةباري وةك: لة كوشتني كضيَك، يان كة ئةو دوو حزبة كوردية هةلَةيةكي سياسي دةكةن. سةرنجداني لايةنة باش و رؤناكةكاني ذياني كوردي بؤ ئةو كؤمؤنيستانة ثرسيار نية و لة بةرنامةي حزبةكةيان تورِدراوة. هاوكاتيش سةرثيَضي لة هةموو طفتوطؤيةكي جياواز دةكةن و ئامادة نين بؤ هيض رةخنةيةكي سياسي لة حزبةكةيان. بلصوكراوةكانيان داخراوة بة رووي خويَنةراني ئازاد. باسةكانيان لة فؤرم و زمان و ليَكدانةوة هةميشة دوورة لة ذياني واقيعي روداوء دياردةكاني كوردي. روحيةتي طشتطيريةكي ئاينيانة و رةهاطةرايي ئيدؤلؤطيانة لة تؤني بيركردنةوةيان ئامادةية. هةروةك ئةوان تاكة نويَنةري راستيةكاني فيكر و خةبات بن. بيَجطة لة حزبةكةي خؤيان، كة طروثيَكي قةتيسماوي كوردين، تةواوي حزب و خالَكاني تر، كة ثرسياري كورديان بؤ طرينطة، بة ثيَوانةي ئةوان دواكةوتوو نةزانن.

ئةو كؤمؤنيستة تازةوة، كة طواية هاورةضةلَةكيشن، خةبات و قورباني 70 سالَةي حزبي شيوعي عيَراقيان بةلاوة طالَتةجارِيية، كة ئةو حزبة بةر لةوان هةلَطري ئةو دروشمانة بووة و كردةوةء كاريان بؤ كردووة. كةضي ئةو كؤمؤنيستي كريَكاريية تازة خةريكي بة لينطةوقوضي ئةو دروشمانة دووثات دةكةنةوة.

دواجار لة هةموو ئةو نموونانة تراذيدي تر، رق لة بووني كورد وايليَكردوون بلَيَن كةركوك شاريَكي كوردي نية. لةوكاتةي كة سةددام لة ماوةي 35 سالأ هةولَيدا ئةو تاوانة بكات. دواجاريش يةكيَك لةو هؤيانةي كة كورد تووشي ئةنفال و بة عةرةبكردن و راطويَزان بوو، لةبةر كيَشةي شارطةليَكي وةك كةركوك بوو.

بةلاَم ئةو هةلَويَستة كؤميديةي كؤمؤنيستي عيَراق بووة دريَذةداني خةونةكاني سةددام، كة لاي طروثيَكي خودي كورد كةركوك وةك كورد نةناسريَت. ويَرِاي ئةمةش ئةو رق لة خؤ بوونةوة و رؤحيةتي تؤلَة كردنةوةي ئةو طروثة كؤمؤنيستة وايانليَدةكات ببنة هاوثةيمانيَكي بيَرِيَزي بةرةي كؤنةثةرست و شؤظينيستةكاني عةرةب.

لةمةش سةيرتر، ئةو "خلَتة" كؤمؤنيستةي كوردي، ئالاَي كوردستان بة سيمبوليَكي كؤنةثةرستي دةزانص. لة كاتيَكدا هيض حزب و بزاظيَكي راست و ضةث لة جيهاندا، لة قؤناخيَكي وةك ئيَستاي كورديدا، هةلَويَستيَكي كؤميدي لةم ضةشنةي كؤمؤنيستي كوردي نةبووة. ئيَمة دةبينين تةواوي طروثة ضةثةكاني رؤذئاوا، ويَرِاي لاوازيةكاني ئةو هةلَويَستةيان، لة بالَةكاني تر راشكاوتر هاوسؤزن لةطةلأ ثرسي كورد و سةربةخؤ بووني كوردستان. كةضي "خلَتة"ي كؤمؤنيستي كوردي، كة هيَشتا خؤيان رزطار نةبوونة لة كؤيلةي ضةوسانةوةي نةتةوايةتي و مرؤظايةتي، داواي رزطاري ضيني كريَكاري جيهاني و بة كؤمؤنيستكردني طؤي زةوي دةكةن.

-4-

لاَ رةنطة ثةنابردن بؤ ئةو رق لة كورد بوونةوةي ئةو كؤمؤنيستانة ئةوةبص، كة بة ريَطةي ئةو دروشمة سرِكةرانة خؤيان رزطار بكةن لةو هةستي خؤ بة بضووك زانينةي، كة ضةوسانةوةي نةتةوايةتي تووشياني كردووة.

ناشيرينكردني كورد لاي رذيَمة داطيركةرةكان بة ريَطةي ثروثاطةندة بةربلاَويةكانيان كاريطةري بةجيَهيَشتووة لةسةر كؤي ئةو طروثة كؤمؤنيستة.

ليَرةدا ئةوكاتة ماناي مرؤظ بوون كؤتايي ديَت، كة دةطاتة ئةو ئاستةي بة ئاطاييةوة ذياني كؤيلايةتي قبوولأ بكات.

ئةوكاتةي كة كؤيلايةتي دةبيَتة ذيان ئيتر مرؤظي كؤيلة بةو بيانؤيانةي كة كؤيلةدار لة ناخي ضاندووة، ئةو بوونة كؤيلةيةي خؤي بة بةختةوةر دةبينص. ضونكة ويستي ئاطايي ئازادي تييادا نية، بؤية دةستي لةوة هةلَطرتووة كة ياخي بيَت. لةو باردةدا كؤيلة وادةزانص بةو كؤيلة بوونة خؤشةويست دةبص لاي كؤيلةدار. بؤية ئةو جؤرة كؤيلةية دوا ثلةي روخاني مرؤظي كؤيلةية.

ئةو كؤمؤنيستانة دةبص ئةوة بزانن، كة لة روانطةي فيكري ماركسيزميةوة خودي ضةوسانةوة، چ لة ئاستي نةتةوايةتي بة يان ضينايةتي، مرؤظةكان تووشي لة خؤنامؤ بوون و تيَكشكان دةكات. ئةو لة خؤ نامؤ بوونة يةكيَكة لة تيَزة طرينطةكاني خودي "سةرماية"يةكةي كارل ماركس. بةلاَم لةو كتيَبةدا ماركس رزطاري مرؤظةكان، ضيني كريَكار لة شؤرِش كردن دةبينيَتةوة، نةك ثةروةردةكردني رق لة خؤ بوون و دذ بة نةتةوة بوون. كةضي "خلَتة"ي ضيني كريَكاري كورد، لة جياتي خةبات بة دذي ضةوسانةوي نةتةوايةتي، تؤلَة كردنةوة لة كورد بوون و هاوثةيماني شؤظينستي داطيركةر هةلَدةبذيَرن.

 ئةو حزبة "خلَتة كؤمؤنيستة كريَكارية عيَراق"ية، كة هةست دةكات ضونكة كوردة بؤية كةس خؤشيناويَت، ئةمةش هانيدةدات خؤي لة ثالأ ناسنامةي كؤسمؤثؤليتيكي، دذة نةتةوةيي بناسيَنيَت. بةمجؤرة ئةو كؤمؤنيستانة هةولَدةدةن بؤ ئةوانةي كة خؤيان بةرانبةريان بة كةمدةزانن، خؤشةويستيةك بةدةست بيَنن، كة دةشزانن، عارةب و فارس و تورك قةت ئةو خؤشةويستنةيان ثيَنابةخشن. ضونكة ئةو نةتةوانة خؤيان بة كؤيلة نازانن بةرانبةر كورد، بؤية تا ئيَستاش، ويَرِاي درِندةيي دةسةلاَتداراني ئةو نةتةوانة، نموونةيةك لة تةرزي حيزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراقي، نةبؤتة بزاضيَكي سياسي يان فؤرميَكي حزبي.

بةلاَم ئةوانة ضونكة هةست بة كؤيلةيي دةكةن بةرانبةر دوذمناني كورد، بؤية ناتوانن ياخي بن لةوان، ناضار بةرةنطاري كورد و ناسنامةي خؤيان دةبنةوة، كة هةست دةكةن هةم كؤيلةدار نيةو، هةميش بؤ داطيركةر خؤشةويست دةبن.

بةهةرحالأ. ئةو دةردة دةروونية ثرؤسةيةكة لة خةونيَكي ميَردةزمةي دريَذ و باريَكي ميتافيزيكي دةضص، كة طيان سرِكةرة. بؤية شيَوةي كردار و قسةكاني ئةو كؤمؤنيستة كؤلَةوارانة زؤر جار ريَزثةرِ، شاز و ئةنارشيانة دةنويَنن.

هيَرشبردن بؤ ناسيؤناليزمي كوردي، خؤي لة خؤيدا، دةلالةتي ناواقيعانةي بووني ئةوانة. ضونكة طةر طوتاري ناسيؤناليستي كوردي خاوةن ثرؤذةيةكي خةملَيو و رؤشنطةرييانة دةبوو، ئةوكات ئةو كؤمؤنيستة كؤلَةوارة باسيَكي بؤ قسة كردن بؤ نةدةمايةوة.

ليَرةدا حةز دةكةم بلَيَم، من دةزانم ئة دوو حزبة زلةي كوردي تاوانبارن بة سةركوتكردني، نةك هةر ئةو طروثة كؤمينيستة، كة من لة روانطةي حةزي هةبووني جياوازي، دذي مافي هةبوونيان نيم، بةلَكو ئةوانة بةرثرسيارن لة دروستكردني ئةو داهيَزرانة رؤحيةي كة بةرهةمي ئةو شةرِة ناوخؤيية بوون.

بةلاَم، لة لايةك نة ئةم نووسينةي من مةبةستي ئةو دوو حزبةية و نة ئةوانيش لاي من نويَنةري ئةو ناسيؤناليستة كورديةن، كة من بيري ليَدةكةمةوة.

 

-5-

بةلاَم ثرؤذةي هةبووني ئةو ناسيؤناليستيةي كوردي، بة هؤي ئازاري ضةوسانةوةي نةتةوايةتي كورد، مةرجيَكي "حةتمية"، بة ماناي ئةو حةتميةتة ماركسيةي، كة حزبي كؤمؤنيستي عيَراقي ميراتطريَكي كلَؤلَيةتي. مادام مرؤظ رةنطدانةوةي ئةو واقيعةية كة تيادا دةذيت، ئةوة ناسيؤناليستي ضةوسيَنةر نةتةوةي ضةوساوة ناضار دةكات ناسيؤناليست بيَت و بير لة جياوازي بوونايةتي خؤي بكاتةوة. بة واتايةكي تر كة نةتةوةي ضةوسيَنةر دةيةوص كورد بكاتة كؤيلة، مادام كورد بوونيَكة، كةواتة لة جياتي قبوولَكردني كؤيلايةتي، لة دةسةلاَتي كؤيلةدار ياخي دةبص، تا هةستي ريَز و سةروةري بووني مرؤظانة و نةتةوايةتي خؤي بثاريَزص، كة كؤمؤنيستةكاني كورد، ثاراستني ئةو ريَزة، بة كؤنةثةرستي دةزانن.

ليَرةدا دةبص حزبي كؤمؤنيستي كوردي هةولَبدات خؤي لة كاريطةرية نةخؤشةكاني بةعسيزمي سةددام و ئةتاتوركي و مةنسووري حيكمةتي فارسخواز رزطار بكا. بؤ ئةوةي بتوانص لةقةتيسماني لة ناو ئةو ورِيَنةي رق و تؤلَة كردنةوة بة ئاطا بيَتةوة.

كاتص حزبي كؤمؤنيستي عيَراق وا دةزانص خويَني ثيَشكةوتنخوازي لة رةفتارةكانيان شةثؤلَدةدات، كةضي ئةوة خودي ئةو دوو حزبةي، كة خؤيان بة "ئةحزابي ناسيؤناليست"ي ناويان دةبةن، ئةو كؤمؤنيستانةي بةرهةم هيَناوة. لة هةمان كاتدا ئةمرِؤ لة سايةي هاوثةيماني ئة دوو حزبةوة خودي ئةمريكا دةرفةتي جؤريَك لة ئازادي بؤ ئةو حزبة كؤمؤنيستة رةخساندووة كة بتوانن قسة بكةن، ئةطينا طةر ئةمريكا لة عيَراق نةبوواية، حزبي كؤمؤنيست هةرطيز نةياندةتواني ناسرية و بةغدا بة ضاو ببينن. ئيَمة دةزانين حزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق خؤثيشانداني بيَكاران لةو شارانة، بة سةرةتاييةك لة ثالَةوانيةتي خةباتي خؤيان دةزانن.

ويَرِاي ئةمانة، ئةطةرضي طواية حيزبي خلَتةي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق، لة فؤرمي ناودا، خؤي بة دذيَكي سةرسةختي حزبي ئيسلامي كوردي دةزانص، بةلاَم رةوتي ذيان و ئامانجةكانيان، كتومت لةطةلأ ئيسلاميةكاندا يةكدةطرنةوة. ئيسلاميةكانش دذي خةباتي نةتةوايةتي كوردن و ثيَيان واية كورد ئيسلامة. كةواتة دةبص خةبات بؤ سةركةوتني ئيسلام بكات. بةلاي ئيسلامي كوردي "ئوممة"ي ئيسلامي ئةركي كوردة، نةك نةتةوةي كورد. كةضي ئةو ئيسلامة كوردية ثيَمان نالَيَن كام لةو هيَزة ئيسلاميانةي عارةب، فارس و توركة، خةمخؤري خؤي راطةياندووة بةرانبةر تةفروتوونا كردني كورد، كة بةشيَكة لةو "ئوممة ئيسلاميية"?!

دواجار ئةو ئيسلاميانة، وةك ئةو كؤمؤنيستانة، ئةو كوردانةي كة ئيسلامي نين و بؤ ئوممةي ئيسلام خةبات ناكةن ثيَكضووني ئةو ئيسلاميانة لةطةلأ كؤمؤنيستةكان لةوةدا ئةنجامطير دةبص: بةلاي ئيسلامييةكانةوة ئةو كوردةي كة ئيسلامي نةبص، كافرة و نةبووني سةركةوتني ئوممةي ئيسلامة. هاوكاتيش بةلاي حزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق، ئةو كوردةي كة هاورِاي ئةو كؤمؤنيستانة نةبص، ناسيؤناليستيَكي "كؤنةثةرست" و "دواكةوتوو" و "نائينساني" ية…هتد. كةواتة ئةو كؤمؤنيستة ماترياليزم و ئيسلامة ئوممة خوازةي كوردي، بة دةستهيَناني سةروةري مرؤظي كورد لة برِوا بوون بة ئيسلامطةرايي و ئينسانيزخوازييةكي كؤيلةيي و ضينطةراييدا دةبينن، نةك خاك و ويستي ئازاديخوازي نةتةوايةتي.

دواجار بؤ ئاكامطيري ئةو بؤضوونةي سةرةوةمان، دةبص بيَذين، طةر قسةكةري ئيسلامي و كؤمؤنيستي كوردي دةيانةوص جظاتي كوردي رزطار بكةن: ئةوة لة ديدي سؤسياليزمةوة دةبص كؤمةلَي كوردي لة نيَوان ئابووري و سياسي دابةشبكرص. ئةو مؤديلة سؤسياليزمة لة ئاكامدا طرذي و زةبروزةنط بةرهةمديَنص. يان بةرةورِووي زةبروزةنطي دةبيَتةوة. ضونكة واقيعي ذيَرخان و سةرخاني كوردي هةلَطري ئةو راستييةية. ئةنجامي ئةو سؤسياليزمةش دةبيَتة ساديزم. ضونكة دةبص بة ئازار داني ئةويتري دذ خؤي بثاريَزيَت.

هاوكاتيش ئيسلامي سياسي كوردي، كة ئةنجامةكةي دةبص كؤمةلَطاي كوردي لة نيَوان مةلا و شةريحةت دابةش بكات. كةواتة دةبص بة زةبروزةنط وةلاَمي دذةكةي بداتةوة، كة لةطةلأ ئةو مؤديلة سياسيية يةكناطرنةوة. بةمجؤرة وةك ضؤن ئاكامي سؤسياليزم دةبيَتة ساديزم، ئاكامي ئيسلامي سياسيش هةر لة ساديزمدا تةواو دةبيَت.

ئاخؤ كؤمةلَي كورد دةبص ببيَتة قورباني حةزكاراني ئةو دوو مؤديلة سياسية ساديزمة? ئاخؤ دةبص سةرجةمي ميَذووي ياخيبوون و قوربانيةكان و خةونةكاني كوردي لة دوو زاتي وةك مةنسوور حيكمةت و مةلا كريَكاردا بةرجةستة بكةينةوة، كة رزطاركةري كوردين?!

-6-

ليَرةدا دةبص بلَيَم كة خودي ماركسيزم، وةك دنيابينييةك هةلَطري رؤحيةتي مةسيحيانةية. ماركسيزميش وةك وةك مةسيحيةت دونيا و ئاكامةكاني مرؤظايةتي لة بة طشتطيريكردن، توتاليتيَتدا دةبينص. بةلاي ماركسيزمةوة، بووني ميَذوو و ململانيَي ضينايةتي و حةتميةتي سةركةوتني ثرؤليتاريا. . . هتد، هةمووي لة تاكة روانطةيةكدا داسةثيَنراوة. هةروةك هيَزيَكي بان مرؤظ هةبص بؤ برِيارداني ئةو ثرؤسةي طؤرِاني ميَذوو و مرؤظ، نةك خودي مرؤظ.

لةم نووسينةدا من نامةوص بضمة ناو وردةكارييةكاني ماركسيزمةوة. بةلاَم ئةوة ماناي ئةوة نية كة كةلةثوري ماركسيزم بيَناوةرِؤك و مانا ببينم، بة ثيَضةوانةوة. لة ديديَكي ئيدياليةوة ئةو فيكرة جيَطةي قسة كردنة، بةلاَم لة ثراكتيزةكردندا ئةو فيكرة ثرِة لة ئاستةنط.

بةهةرحالأ، ئةو فيكرة لاي ماركسيستي كوردي، بةهؤي جياوازي كؤنتيَكستةكةي كة ماركسيزمي بةرهةمهيَناوة و نةبووني وةرطيَرِان و خويَندنةوةيةكي كوردي و. . . ، لة جياتي كاريطةري مةسيحيةت، كاريطةري ئيسلامي وةرطرتووة. واتا ئةو ماركسيزمة لة كورديدا رةهةندي ئايني ئيسلامي وةرطرتووة. دروشم و رةفتارةكاني ئةو كؤمؤنيستانةي كوردي، وةك بةرزبوونةوةي رؤحيةتي ئيسلامي ئةمرِؤ، تووندرِةوانة و داثلَؤسيني بةخؤوة طرتووة. تؤني راطةياندن و طفتوطؤيةكاني ئةو كؤمؤنيستانة طويَطرتن و ريَز دانان بؤ بةرانبةري جياواز تياياندا بةديناكرص. سةرسةختانة دذي شةرِي ئةمريكا بوون، كةضي ئيَستا هةرِةشةي هةلَطيرساني شةرِن دذي دوو حزبي كوردي دةكةن، كة هيَشتا كؤمةلَطاي كوردي هةناسةيةكي دريَذي لة دواي شةرِي نيَوان ئةو دوو حزبة نةكيَشاوة. . .

بؤية طةر حزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق حةز بكات ببيَتة دةمرِاستي ضيني كريَكاري كوردي، كة طةر هةشبص ئاطاي لةو كؤمؤنيستانة نية، هةروا طةر خؤي بكاتة هيَزيَكي جياوازي بةرهةلَستكار، دةبص واز لةو تووندرِةوي و ميتافيزيكيةي بيَنص كة خودي ماركسيزم هةلَطريةتي. بةلاي كةميةوة ضيني كريَكاري كورد هيَشتا ئةو هيَزة خةملَيو و بة هيَزة نية كة بتوانص بة تةنيا شؤرِش بؤ سؤسياليزم بكات. طةر ثةيدابووني سةرمايدار و بازارِي سةمايةداريي بووة هؤيةك بؤ سةرهةلَداني سؤسياليزم و كؤمةلَطاي كؤمؤنيستي، ئةو هيَشتا لة كوردستاندا نة سةرمايدار و بازارِةكةي هةية و، نة بؤرذوازيةكةشي. ئةو مةيلةو ضينة كريَكارةي كوردي كة هيَشتا لة ضةوسانةوي نةتةوايةتي رزطار نةبووة. ويَرِاي ئةمةش، طةر ئةو فاكتةرانةش بةلاي ئةو كؤمؤنيستة ئاسمانيية طرينطيان نةبص، بةلاَم وةك ئةزموونة تالَةكاني كؤمؤنيستي شوورةوي و بلؤكةكةي و دةسةلاَتة ديكتاتؤرةكاني ميَذوو ثيَمان دةلَيَن، دةسةلاَتيَكي تاك و تاكة ضينيَك ناتوانص داخوازيةكاني ضين و تاك و تويَذةكاني تةواوي كؤمةلَطا دابين بكات. بؤية تاكرِةوي لة دةسةلاَت و رةوايةتي دان بة ضينيَك نابيَتة هةلَطري ناوةرِؤكي ديمؤكراسي ئازادي ئينساني.

ويَرِاي ئةمانةش، لة كاتي ئيَستادا دذة ئةمريكا بوون، دروشميَكي وةهمية و لةطةلأ تواناي هيَزي ئةو كؤمؤنيستة ريَكناكةويَت.

 ئةمرِؤ نةك حزبي كؤمؤنيستي كريَكاري عيَراق، كة خلَتةي كوردين، تواناي ئةوةي نية بة ئةلتةرناتيظيَكي فيكري و ئابووري سياسي ململانيَي لةطةلأ بازارِي سةرمايةداري و دةسةلاَتي ئةمريكا بكات، بةلَكو تةواوي بةرةي ضةثي جيهاني ئةلتةرناتيظيَكي بةهيَز و واقيعي نية بةرانبةر تؤرِة ئالَؤزةكاني بازارِي سةرمايةداري جيهاني.

لة كؤتاييدا ئةمرِؤ لة طروثي جياوازي كورد، وةك هيَزيَكي بةرهةلَستكار ضاوةرِوان دةكرص، كة رؤحيةتي بةعسيزم و كولتوري سةدام ثاك بكاتةوة لة شيَوةي دةسةلاَتي سياسي كورديدا. لة بةرانبةر ئةوةدا بتوانص طووتاري رؤحيةتي بةرز و داهيَنةرانةي رؤشنطةر لة كولتووري كورديدا ئاوةلاَ بكاتةوة، نةك جارِداني خلَتةي مرؤظي رقئةستوور و مةيلي كؤيلايةتي، كة بةرهةمي دةسةلاَتي كؤيلةخوازي سةددام بوو. وةك ذان ثؤل سارتةر طووتي: ئيَمة "فةرةنسييةكان" هيض كاتيَك هيَندة ويستي ئاطايي ئازاديمان نةبووة، وةك ئةوةي كة لة ذيَر داطيركردني ئةلمانيا هةستمان ثيَكرد. من ثيَم واية، يةكيَك لة كاريطةرييةكاني ضةوسانةوة و داطير كردن، بةرهةمهيَناني مرؤظي كؤيلة و مرؤظي ياخي و رؤح بةرزة. يان بة واتاي سارتةر كورد دةبص ثاش ئةو ميَذوويةك لة داطير كردنةكان لة داطيركةرةكان زياتر شةيداي ئازادي بووني خؤي بيَت. بؤية ئةركي بزاظي جياوازي كوردي كؤكردنةوةي مرؤظي رؤح بةرزي كوردية، كة نةيويستووة و نايةوص وةك مرؤظيَكي كورد كؤيلة بص.

ليَرةوة، طةر من ماركسيزم وةك فيكريَكي ئيديالي بيبينم، دةبوو ضةثي كوردي هاواريَكي وةك "ئةدؤرنؤ"ي ماركسي راطةياندبووايا، كة ثاش "ئاوشويَس"، لةناو بردني جوولةكةكان بة مرؤظايةتي راطةياند: ثاش كارةساتي قرِكردني جوولةكةكان، نةك هةر تواناي شيعر نووسين نةمايةوة، بةلَكو تواناي ذيانيش ماناي نامايةوة.

كةواتة، طةر كؤمؤنيستي كوردي ويَنةي ئةو ئيديالة ماركسيية بوونايا، نة تةنيا دةبوو شةرم بكةن لةوةي كة بلَيَن كةركوكي كوردي، شاريَكي "ئينسانيية"، بةلَكو ثاش تراذيدياي ئةنفال و بة عارةبكردن و راطويَزاني زؤرةملـص، دةبوو بلَيَن عارةبي بووني خودي عيَراق و ثيَكةوة ذيان لةطةلأ ئةو نةتةوة كوردكوذانة، ماناي "ئينساني" نةماوةتةوة.

2003 سثتيَمبةري

ستؤكهؤلَم-سويَد