ئەمە پرسیارێکە کە شەپۆلی شەڕی داعش و کێشەی دوو قوتبی ئیسلامی شیعە و سونەی دەوڵەتەکانی ناوچەکە خستویەتیە بەردەم کوردستان. پرسیاری ئەوەی ئایا کوردستان لەم گێژاوە ئیسلامیەی ناوچەکەدا چ ئاراستەیەک دەگرێ و لەبەرامبەر بەدیلی دەوڵەت و خەلافەتی ئیسلامیدا چ بەدیلێک هەیە؟ وەڵامی جۆراوجۆری لەلایەن هێزە سیاسی و کۆمەلایەتیەکانی کوردستانەوە پێ دراوەتەوە.

بەڕیز کامیل محمود لە وتاری (بوونی عه‌لمانی و نه‌بوونی عه‌لمانیه‌ت له‌ جیهانی ئیسلامیدا) كة لة سايتي كوردستان نيت دابةزيوة لە ڕوانگەی ئیسلامیەکانی کوردستانەوە دەیەوێ پێمان بڵێ کە کوردستان ژینگەی بە ئیسلام بونی دەسەڵاتە و دوفاقی دەسەڵات لەوەی بە بیروبۆچون عەلمانیە و بە کردەوە ئیسلامیە بڕناکا و دەسەڵات دەبێ ئیسلامی "زۆرینە" بێ.

نوسەر ئەو بەڵێنە ناباتە سەر کە "وه‌ڵامی بابه‌تی و زانستی" بەم دوفاقیەی دەسەڵات بداتەوە. نابینین زانستیانە لەم وتارەیدا بیسەلمێنێ کە پەیڕەو پرۆگرام و فکری دەسەڵاتی یەکێتی وپارتی چۆن سێکولارە؟ سەرەڕای ئەمەش ئەنجامگیری زانستی و توێژینەوە بابەتیەکەی نوسەر سەبارەت بە هۆکاری چەمانەوەی دەسەڵاتی یەکێتی و پارتی لەبەرامبەر ئیسلام و شەریعەتەکەیدا دەبێتە یەک ڕستە کە کوردستان "خاكه‌كه‌ی عه‌لمانیه‌تی لێ ناڕوێ".

پارتی و یەکێتی لە چارەکە سەدەیەکی دەسەڵاتدارێتياندا دەوری دینیان لە یاساکان و سیستەمی دادوەری و لەژیانی کۆمەڵایەتیدا برەو پێداوە و دابونەریتی عەشایری و دواکەوتوانەیان ژیاندۆتەوە و هیچ هەنگاوێکیان بۆ سێکولاریستەکردنی سیستەمی دەوڵەتی نەناوە. لە خویندن و پەروەردەدا دینی ئیسلام بە هەموو تێکستە توندڕەوەکانیەوە لە قۆناغی سەرەتاییەوە مناڵی پێ دەترسێندرێ و مێشکی پێ لەقاڵب دەدرێ تا کردنەوەی کۆلیژی شەریعەتی ئیسلامی کە کادری سەلەفی دروست دەکا. لەیاسای فرەژنی و هێشتنەوەی یاسای باری کەسی و یاسای سزادانەوە بگرە تاکو دروستکردنی لیژنەی فەتوای ئیسلامی و دانانی بودجە بۆ شوێنە ئیسلامیەکان و حزبە ئیسلامیەکان. سەرەڕای ئەم هەموو خزمەتەی دەسەڵات بە ئیسلام و ئیسلامیەکان هێشتا کامیل مەحمود دةليت پەیڕەو پرۆگرام و فکری دەسەڵاتی یەکێتی و پارتی سێکولارە. ئایا ئەم یاسا و ڕێسایانەی یەکێتی و پارتی چ پەیوەندی بە بنەمای سێکولاریزمەوە هەیە کە جیاکردنەوەی ئاینە لەدەسەڵات و دەستور و یاسا و خوێندن و پەروەردە؟ دەستور و یاساکان کە پەیڕەو و پرۆگرام و فکری دەسەڵاتە بەچیدا سێکولارە کە ناسنامەی ئیسلامی و ئاینی بەسەر هاوڵاتیاندا فەرز دەکا و شەریعەتی ئیسلام دەکاتە سەرچاوەی سەرەکی یاسادانان و یاسای باری کەسی بەپێی شەریعەتی چوارژنە و نیوە ئینسان بونی ژنان لە شایەتی لەدادگا و میراتی و هتد. . دا داناوە؟ بۆچی هەموو ئەمانە بەمانای ئیسلامی بوونی فکر و پەیڕەو و پرۆگرامی دەسەڵاتی یەکێتی و پارتی هەژمارناکرێ؟

ئاشکرایە کە نوسەر دەزانێ ئەم دەسەڵاتەی کە پشتی بە ئیسلام بەستوە خزمەتی زۆری بە گەشەی حزبە ئیسلامیەکان کردوە و کلتوری مۆدێرنی خەڵکی کوردستانی بەرەو دواوە بردوە و هەژمونی فکر و دابونەریتی دواکەوتوانەی زاڵکردوە. بەڵام ئەو پێی وایە کە دەسەڵات لەبەربەهیزبونی ئیسلام " ماستاو بۆ دین و دینداران سارد ده‌كه‌نه‌وه‌ ". لەکاتێکدا بە پێچەوانەوە یەکێتی و پارتی بەهۆی فشارەوە نیە کە پشت بە ئیسلام دەبەستن بەڵکوهۆیەکەی ئەوەیە کە ئاین و دەزگا دینیەکانی ئیسلام دەتوانێ ئەو وەسیلەیە بێت کە کۆنەپەرستی سیاسی و کۆمەڵایەتی پێی بکرێتە یاسا ویاساکانی بێ مافی و کۆیلەکردنی ئینسانەکان بەناوی دینەوە ڕەسمیەتی پێ بدەن و وەک نوێنەری ئەم ئاین و یاسایانە شەرعیەت بە دەسەڵاتی یاساییخۆیان بدەن.

نوسەر بەم دەورەی یەکێتی وپارتی ناڕازیە و دەڵێ " ته‌وزیفی ئایین و زانایانده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی جێگا پێیه‌ك بۆ خۆیان له‌كۆمه‌ڵگه‌ موسڵمانه‌كاندابكه‌نه‌وه‌" . سەیر لەوەدایە کە ئەمە هەمان کارێکە کە ئیسلامیەکانیش دەیکەن. ئیسلامیەکان بە ناوی نوێنەرایەتی ئاسمان و یەکێتی و پارتیش بەناوی نوێنەرایەتی زۆرینەی ئیسلامی سەرزەوی . بۆچی بۆ ئیسلامیەکان حەڵاڵە کە کارتی بەهەشت و ئیسلامەتیان پێ بێت و بۆ دەسەڵاتێک کە پشتی بەئیسلام بەستوە حەرامە؟

ئەم پێش بڕکێ و شەڕ و فشاری ئیسلامیەکان لەگەڵ دەسەڵاتدا لەسەر هەویەتی ئیسلامی و کارکردنیان بۆ زیاتر ئیسلامی کردنی دەستور و یاساکان و ژیانی گشتی لە کوردستاندا لەپێناو هەژمونی فکری و سیاسیدایە بەسەر کۆمەڵگە و دەسەڵاتدا. پێداگری ئیسلامیەکان لەسەر ئەوەی یەکێتی و پارتی عەلمانین بەهۆی ئەم پێش بڕکێ دەسەڵاتەوەیە کە بواریان لەبەردەم ناسنامە و بەدیلی ئیسلامی سیاسیدا بەرتەسک کردۆتەوە بەوەی کە ئەگەر حزبە دەسەڵاتدارەکان لە بەرنامەی دەسەڵاتیاندا و لەیاساکاندا ئیسلام پەیڕەو بکەن ئیتر بۆچی ئیسلامیەکان دەبێ ببنە نوێنەری ئیسلام و موسڵمانان؟ لەکاتێکدا بەرنامەی ئیسلامیەکان دژ بە "عەلمانیەتی دەسەڵات" تەنیا دژ بەو ڕوبەری ماف و ئازادیانەیە کە تائێستا وەک بەرهەمی خەباتی خەڵکی ئازادیخواز و کرێکار و ژێردەستە پاریزراون و بەدیلی ئیسلامی سیاسی بۆ دەسەڵات تەنیا بێ مافی زیاتر و کۆیلایەتی زیاتر بۆ خەڵک دێنێ. هەرچۆن لەو شوینانەی ئیسلامیەکان دەسەڵاتدارن لە ئێران و سعودیە ولای داعش ولای شیعەی عێراق و شوێنەکانی تر دەیبینین. ئیسلامیەکان بەرنامەیان بۆ کۆتایی هێنان بەدەسەلاتی ستەمکار و دژی ئازادی یەکێتی و پارتی نیە بەڵکو خوازیاری زیاتر ئیسلامی کردن و سەپاندنی کاملی شەریعەتی ئیسلامە بەناوی" شكۆو سه‌روه‌ری ئیسلام وه‌ك ئایینی زۆرینه‌" . ئایا ئەمە هەمان حوکمی جمهوری ئیسلامی ئێران و سعودیە و داعش نیە؟ کاتێک کە شەریعەتی ئیسلامیت وەک "ئاینی زۆرینە" سەپاندلەدەستوردا ڕاتگەیاند کە نابێت هیچ یاسا و ڕێسایەک پێچەوانەی شەریعەتی ئیسلام بێت و چۆن " ئازادی ئه‌وانیتری ئاییندارو بێ ئایینیش له‌چوارچێوه‌ی یاسادا به‌هه‌مان شێوه‌ پارێزراوبێت "؟ مەگەر شەریعەتی ئیسلام حوکمی کوشتن بۆ بێ ئاینیەکان و "وەرگەڕاو" لە ئیسلام بە کوشتن و سزای گیانی و مادی دانەناوە؟ ئەم خۆڵە دەکەنە چاوی خەڵک تا ئەمڕۆ دەنگ بە بەدیلی دەوڵەتی ئیسلامی و دەستوری ئیسلامی بدات و سبەینێ بەڵای وەک ئێران و سعودیە و داعشی بەسەر بێنن.

ژینگەی کۆمەڵایەتی و مەدەنی کوردستان بۆ بەئیسلامی بونی دەسەلات ئەگەر ڕێگر نەبوایە ئەوا لەسایەی ئەو هەموو خزمەتەی دەسەڵات بە ئیسلام و ئیسلامیەکان و سود وەرگرتنی هێزە ئیسلامیەکان لەشەڕی ناوخۆ و فشاری دەوڵەتە کۆنەپەرستە ئیسلامیەکانی ناوچەکە ئەوا دەمێک بو کوردستان بوبو بە ئەفغانستان و پاکستان و سعودیە. لەم چارەکە سەدەیەدا بزوتنەوەی مەدەنی و سێکولار و چەپ و کۆمۆنیستی لە کوردستاندا جێگەی دەستی بەو خەباتەوە دیارە کە کۆمەڵگەی لەدەست ئەم ئایندە تاریکە ئیسلامیە کەمێک دورخستۆتەوە. خەبات بۆ ئازادیە سیاسیەکان و ئازادی ڕەخنەگرتن و هۆنراوە و ئەدەب و شانۆ و دراما و مافی یەکسانی ژن و پیاو و خۆپیشاندانی ١٧ شوبات و خەبات دژی گەندەڵی و خەبات دژی کۆنەپەرستی و سوکایەتی مەلاکان بە ژنان و کۆمەڵگە و ناڕەزایەتی بە پرۆگرامی ئیسلامی خویندن و پشتیوانی لە کۆبانی و هتد. . مێژووی خەباتی ئازادیخوازان و یەکسانی خوازان بوە لە کوردستان. ئەمانە مێژووی خەبات دژی ئەو دەسەلاتە بوە کە کامیل مەحمود ئینکاری لەم واقیعەی کوردستان دەکا و دەیەوێ وێنە یەک ڕەنگیە دڵخوازەکەی خۆی تەنیا پیشان بدات بەوەی کە کوردستان "خاكه‌كه‌یعه‌لمانیه‌تی لێ ناڕوێ" و سیکولاریزم لە کوردستان وەک "كۆمه‌ڵگه‌ ئیسلامییه‌كان ته‌قه‌بولی ناكه‌ن"و ئەگەر دەسەڵات جێبەجێی بکات" ناسه‌قامگیری له‌كۆمه‌ڵگه‌دا دروست ده‌بێت". بەڵێ ئەو فاکت و واقعیەتەی خەباتی ئازادیخوازانە و مەدەنیانە لەکوردستان نیشانی دەدا کە کوردستان خاکەکەی دەوڵەتی ئیسلامی تەحەمول ناکا و فشار و هەڕەشەی ئیسلامیەکانیش بۆ ناسەقامگیری وەڵام دەداتەوە، هەرچۆن ئیمارەتی ئیسلامی هەورامان کۆتایی هات وئێستاش شەڕ دژی داعش بەردەوامە.

لەکۆتاییدا کامیل مەحمود دوای ئەم هەموو بەڵێن و فاکتە بەناو "زانستی و بابەتیانە" لەسەر (بوونی عه‌لمانی و نه‌بوونی عه‌لمانیه‌ت له‌جیهانی ئیسلامیدا) دێت و دەڵێ با" كۆتایی به‌چه‌له‌حانێی بێزه‌نتیانه‌ی نێوان ئیسلامی و عه‌لمانی بهێنرێت كه‌ تا ئێستا جگه‌ له‌خۆخه‌ریككردنی بێ سوودو دواخستنی ره‌وتی گه‌شه‌كردنی بواره‌كانی ژیانی كۆمه‌ڵگه‌ موسڵمانه‌كان هیچیتری لێ نه‌كه‌وتووه‌ته‌وه‌. " ئەم بەڕێزە ئەگەر سەیری ئاوێنە بکا دەزانێ کە کێ خەریکی دواخستنی ڕەوتی گەشەکردنی بوارەکانی کۆمەڵگەی کوردستانە ؟ کێ دەیەوێ ئیسلام بکاتە بەدیلی دەسەڵات و یاسا و دەستور و لەژێرناوی زۆرینەدا بەرنامە و شەریعەتی ئیسلامی بسەپێنێ و ماف و ئازادیەکانی خەڵکی کوردستان بەرتەسک بکاتەوە و نمونەی دەسەڵاتی ئیسلامی لە هەڵەبجە و هەورامانی دوێنێدا کە مەیدانی ئەنسارئیسلام و زەرقاوی و ئەلقاعیدە بوو ئەمڕۆ بکاتە سەردابی بەهەشتی سبەینێی ئەو "خاكه‌كه‌یعه‌لمانیه‌تی لێ ناڕوێ" و ئیسلام زۆرینەی دەسەڵاتدارە.

لە کوردستان ڕێگەی بەردەم سێکولاریستەکردنی دەسەڵات ڕێگەچارەیەکە بۆ تەسلیم نەبون بەو هەڕەشە شاراوانەی ئیسلامی سیاسی لە کۆمەڵگەی دەکات. سێکولاریستەکردنی دەسەڵات و یاساکان و خوێندن و پەروەردە ڕێگەگرتنەلەوەی کۆمەڵگە تەسلیمی یاسا و شەریعەتی کۆنەپارێزانە ببێ و بەربەریەتی داعش لە کوردستان ڕەسمیەت پەیدابکا. ئیمە لە ڕێگای کاریگەری دانان لەسەر ڕای گشتی وپەرلەمان و ژیانی کۆمەڵایەتیەوە دەمانەوێ سیستەمی سیاسی و پەروەردەیی و دادوەری کوردستان بکەین بە سیستەمێکی سێکولار.